Ozarbayjon — Italiya munosabatlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Ozarbayjon — Italiya munosabatlari

Ozarbayjon
Italiya

Ozarbayjon — Italiya munosabatlari Ozarbayjon va Italiya oʻrtasidagi ikki tomonlama diplomatik munosabatlardir.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

ODR davrida[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mustaqil Ozarbayjon Demokratik Respublikasi davrida Italiya va Ozarbayjon oʻrtasida diplomatik munosabatlar oʻrnatildi. Oʻsha paytda Bokuda Italiyaning diplomatik vakolatxonasi faoliyat yuritgan.

SSSR davrida[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sovet hokimiyati davrida 1972-yilda Italiyaning Neapol shahri va Ozarbayjon poytaxti Boku qardosh shaharlar deb eʼlon qilindi. Oʻshandan beri Italiya va Ozarbayjon oʻrtasidagi madaniy aloqalar yanada faollashdi.

Diplomatik munosabatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

1992-yil 1-yanvarda Italiya Ozarbayjon mustaqilligini tan oldi. 1992-yil 8-mayda ikki davlat oʻrtasida diplomatik munosabatlar oʻrnatildi.

1997-yil 25-28-sentabrda Ozarbayjon Prezidenti Haydar Aliyevning Italiyaga birinchi rasmiy tashrifi boʻlib oʻtdi. Tashrif chogʻida ikki davlat oʻrtasida siyosiy, iqtisodiy va madaniy-texnik hamkorlik toʻgʻrisida yettita shartnoma, jumladan, munosabatlar tamoyillari toʻgʻrisidagi qoʻshma bayonot, iqtisodiy hamkorlik toʻgʻrisidagi qoʻshma bayonot, madaniy, ilmiy va madaniy-texnikaviy hamkorlik toʻgʻrisidagi qoʻshma bayonot, texnologik hamkorlik, ikki davlat oʻrtasida 1997—1998-yillarga moʻljallangan texnik hamkorlik toʻgʻrisidagi shartnoma, turizm sohasida hamkorlik toʻgʻrisidagi shartnoma, havo qatnovi toʻgʻrisidagi shartnoma, sarmoyalarni saqlash va ragʻbatlantirish toʻgʻrisidagi bitim imzolandi. Ozarbayjon davlat neft kompaniyasi va Italiyaning Eni-Acip kompaniyasi oʻrtasida Kurdashi konini qidirish, oʻzlashtirish va qazib olingan mahsulotlarni ulushlarda taqsimlash toʻgʻrisidagi bitimning asosiy tijorat tamoyillari va qoidalariga oid hujjat imzolandi.

Haydar Aliyevning tashrifidan keyin Italiya hukumati vakillarining hamkorlikni yanada rivojlantirish maqsadida Ozarbayjonga tashriflari izchillik kasb etdi. 1998—2003-yillarda Ozarbayjonga mamlakatning turli davlat organlari vakillaridan tortib, Italiya Tashqi ishlar vazirligining yuqori martabali xodimlari ham tashrif buyurishgan. Tomonlar oʻrtasida koʻplab sohalarda hamkorlikni yoʻlga qoʻyish maqsadida olib borilgan muzokara va muhokamalar natijasida muntazam kelishuvlar tuzildi.

1997-yilda Ozarbayjonda Italiya elchixonasi ochildi[1]. 1999-yil aprel oyida Italiyaning Bokudagi elchixonasining yangi binosi ochildi.

2003-yilda Italiyada Ozarbayjon elchixonasi ochildi[1].

2001—2002-yillarda Italiya va Ozarbayjon Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish tashqi ishlar vazirligi oʻrtasida hamkorlikni kengaytirish boʻyicha kelishuvga erishildi.

2005-yil 24-26-fevral kunlari Ozarbayjon Prezidenti Ilhom Aliyevning Italiyaga rasmiy tashrifi Ozarbayjon-Italiya hamkorligini yanada kengaytirishga turtki boʻldi. Ozarbayjon prezidentining tashrifi chogʻida Italiya va Ozarbayjon oʻrtasida bojxona, telekommunikatsiya, sport, madaniyat, munitsipalitet va adliya sohalaridagi hamkorlik boʻyicha yangi kelishuvlar imzolandi.

1992-yil mart oyida Qorabogʻ mojarosini tinch yoʻl bilan hal qilish uchun tuzilgan YeXHT Minsk guruhining birinchi raisi Italiya boʻldi. 2005-yil iyun oyida Ozarbayjonga tashrifi chogʻida Italiya Senatining Tashqi ishlar va migratsiya qoʻmitasi rahbari Italiya Yevropa Kengashi Parlament Assambleyasida Qorabogʻ mojarosida[2] Ozarbayjonning pozitsiyasini himoya qilishini eʼlon qildi.

2020-yil fevral oyida Ozarbayjon prezidenti va birinchi vitse-prezidenti boshchiligidagi kengaytirilgan tarkibi Italiyaga tashrif buyurdi[3]. 21-fevral kuni Rimda Ozarbayjon-Italiya biznes-forumi boʻlib oʻtdi[4].

2022-yil sentabr oyida Ozarbayjon prezidenti Ilhom Aliyev Italiyaga davlat tashrifi bilan keldi. Tashrif davomida I. Aliyev Italiya prezidenti Serjio Mattarella, Italiya bosh vaziri Mario Dragi bilan uchrashdi[5][6]. Ozarbayjonning Italiyadagi elchixonasining yangi binosi ochildi[7]. Italiya-Ozarbayjon universitetini tashkil etish toʻgʻrisidagi hujjatlar imzolandi[8].

2022-yil 2-sentyabr I. Aliyev Sernobbio shahrida boʻlib oʻtgan „Dunyoga, Yevropaga va Italiyaga qarash“ va „Raqobat strategiyalari uchun bugun va kelajak senariylari“[9] mavzularida boʻlib oʻtgan xalqaro forumda ishtirok etdi.

Harbiy hamkorlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

2020-yil fevral oyida Ozarbayjon Prezidentining kengaytirilgan tarkibdagi Italiyaga rasmiy tashrifi chogʻida ikki davlat oʻrtasida M-346 samolyotlarining integratsiya tizimini sotib olish boʻyicha hujjat imzolangan[10].

Iqtisodiy aloqalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

2010-yillarda Italiya Ozarbayjonning eksport sohasidagi eng yirik tashqi savdo sherigi hisoblanadi[11][12].

Neft sohasida[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Asr shartnomasi" ning 5 % ulushi egasi sifatida Italiyaning Eni-Agip kompaniyasi 1994-yildan beri turli neft loyihalarida ishtirok etib keladi[1], jumladan, Boku-Tbilisi-Jeyhan neft quvurining rasmiy ochilish marosimi 2006-yil iyul oyida boʻlib oʻtdi. Shartnoma asosida quvur qurilishida Italiyaning boshqa qator kompaniyalari ham ishtirok etgan. Bundan tashqari, Eni-Agip Shohdengiz loyihasi va Kur-Dashi neft konida ham faol.

2005-yilda neftning 50 foizi Ozarbayjondan Italiyaga eksport qilingan.

Uzumchilik sohasida[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ozarbayjon Italiyaning „Vivai Cooperativi Rauscedo“ kompaniyasi bilan uzumchilik sohasida ham hamkorlik qilishni rejalashtirmoqda[13]. Italiyaning „Vivai Cooperativi Rauscedo“ kompaniyasi rahbariyati Ozarbayjon Qishloq xoʻjaligi vazirligi xodimlarini tajriba almashish uchun Italiyaga taklif qildi[14].

Savdo hajmi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Import

Yil
Hajmi ming AQSh dollari[15]
umumiy hajmning % Import
2019
369 900
2.71
2020[16]
396 214
3.69
2021[17]
419 657
3.59


Eksport

Yil
Hajmi ming AQSh dollari[15]
umumiy hajmning % eksport
2020[16]
4 172 239 Decrease
30.36
2021[17]
9 243 521
41.62

Eksport tarkibiga neft, gaz, oziq-ovqat mahsulotlari kiradi.

2012-yil may oyida Rimda Ozarbayjonning Italiyadagi elchixonasi ishtirokida Italiya-Ozarbayjon savdo palatasi tashkil etildi. Bokuda Palataning vakolatxonasi mavjud[18].

Madaniyat sohasida[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bokuning „Neftchi“ va Milanning „Inter“ klublari uchrashuvi.

Ozarbayjon opera xonandalari Yusif Eyvazov[19], Azer Zade[20], Afag Abbosova[21] kabi taniqlilar Italiyada opera sahnalarida chiqish qilgan.

Ozarbayjon madaniyati markazi (Rim) faoliyat yuritmoqda[7].

Ozarbayjon madaniyati, sanʼati, tarixi[7] haqidagi kitoblar italyan tilida chop etilgan.

2022-yil 1-sentabrda Ozarbayjon Diplomatik akademiyasi, Rim Sapienza universiteti, Turin politexnika universiteti, Boloniya universiteti va Politecnico di Milano[22] oʻrtasida akademik hamkorlik toʻgʻrisida shartnoma imzolandi.

Ushbu shartnoma Italiya-Ozarbayjon universitetiga asos soldi. Universitet Ozarbayjon Diplomatik Akademiyasining alohida kampusida joylashadi.

Italiya-Ozarbayjon universitetida Qishloq xoʻjaligi va oziq-ovqat fanlari instituti hamda Dizayn va arxitektura instituti ham faoliyat yuritadi.

Universitet oʻquv rejasi iqtisodiyotning strategik tarmoqlarini, jumladan, qishloq xoʻjaligi, oziq-ovqat mahsulotlarini qayta ishlash, muhandislik, shu jumladan elektr va elektronika, transport va infratuzilma muhandisligi, arxitektura, shaharsozlik va landshaft arxitekturasi, dizayn, ijtimoiy fanlar, biznes boshqaruvi, italyanshunoslik sohalarini qamrab oladi.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 „Азербайджан: Итальянский прорыв - анализ от Пярвина Мирзазаде“ (ruscha). Day.Az (5-fevral 2021-yil). 4-noyabr 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4-noyabr 2021-yil.
  2. ↑ Italyanskiy senat rassmotrit dokument, vklyuchayuщiy polojeniya ob armyano-azerbaydjanskom konflikte „アーカイブされたコピー“. 2015-yil 1-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-oktabr 2011-yil.
  3. ↑ „Президент Ильхам Алиев находится с визитом в Италии“ (ruscha). Информационное Агентство Репорт. 19-fevral 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21-fevral 2020-yil.
  4. ↑ „В Риме состоялся азербайджано-итальянский бизнес-форум“ (ruscha). Информационное Агентство Репорт. 21-fevral 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21-fevral 2020-yil.
  5. ↑ „В Риме состоялась встреча Ильхама Алиева с Президентом Италии Серджо Маттареллой » Официальный сайт президента Азербайджанской Республики“ (ruscha). president.az. Qaraldi: 10-sentabr 2022-yil.
  6. ↑ „Состоялась встреча Ильхама Алиева с председателем Совета министров Италии Марио Драги » Официальный сайт президента Азербайджанской Республики“ (ruscha). president.az. Qaraldi: 10-sentabr 2022-yil.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 „Ильхам Алиев принял участие в открытии нового здания посольства Азербайджана в Италии » Официальный сайт президента Азербайджанской Республики“ (ruscha). president.az. Qaraldi: 10-sentabr 2022-yil.
  8. ↑ „Рабочий визит Ильхама Алиева в Италию » Официальный сайт президента Азербайджанской Республики“ (ruscha). president.az. Qaraldi: 10-sentabr 2022-yil.
  9. ↑ „Ильхам Алиев принял участие в международном форуме в итальянском городе Черноббио » Официальный сайт президента Азербайджанской Республики“ (ruscha). president.az. Qaraldi: 10-sentabr 2022-yil.
  10. ↑ „Азербайджан приобретет у Италии военные самолеты“ (ruscha). Информационное Агентство Репорт. 21-fevral 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21-fevral 2020-yil.
  11. ↑ Article: Italy top exporter of Azeri goods. | AccessMyLibrary — Promoting library advocacy
  12. ↑ „ТОП-5 торговых партнеров Азербайджана - Цифры“ (ruscha). Day.Az (5-yanvar 2021-yil). 4-noyabr 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4-noyabr 2021-yil.
  13. ↑ „アーカイブされたコピー“. 2012-yil 24-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-oktabr 2011-yil. Azerbaydjan planiruet sotrudnichestvo s italyanskoy kompaniey v oblasti vinogradarstva
  14. ↑ „アーカイブされたコピー“. 2012-yil 24-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-oktabr 2011-yil. v selyax obmena opitom priglasilo sotrudnikov Ministerstva selskogo Azerbaydjana xozyaystva v Italiyu
  15. ↑ 15,0 15,1 „Азербайджан увеличил импорт из Италии“. 4-noyabr 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4-noyabr 2021-yil.
  16. ↑ 16,0 16,1 „Статистика внешней торговли АР за 2020 год“ (az). Таможенный комитет АР Официальный сайт. 6-noyabr 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-noyabr 2021-yil.
  17. ↑ 17,0 17,1 „Статистика внешней торговли АР за 2021 год“ (az). Таможенный комитет АР Официальный сайт.. 31-yanvar 2022-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-mart 2022-yil.
  18. ↑ „Итальяно-Азербайджанская Торговая Палата Официальный сайт“ (italyancha). www.itazercom.it. 31-mart 2022-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-aprel 2022-yil.
  19. ↑ „Юсиф Эйвазов выступит на сцене античного римского амфитеатра“ (ruscha). Day.Az (24-iyun 2021-yil). 4-noyabr 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4-noyabr 2021-yil.
  20. ↑ „Азер Заде c триумфом выступил в античном римском амфитеатре - ФОТО“ (ruscha). Day.Az (1-iyul 2021-yil). 4-noyabr 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4-noyabr 2021-yil.
  21. ↑ „Афаг Аббасова примет участие в премьере оперы в Италии“ (ruscha). Day.Az (7-iyun 2021-yil). 4-noyabr 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4-noyabr 2021-yil.
  22. ↑ „Ильхам Алиев принял участие в церемонии обмена документами, подписанными в связи с созданием Итальянско-азербайджанского университета » Официальный сайт президента Азербайджанской Республики“ (ruscha). president.az. Qaraldi: 10-sentabr 2022-yil.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Ozarbayjon_—_Italiya_munosabatlari&oldid=3180413" dan olindi