Oliy taʼlim muassasasini akkreditatsiya qilish

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Oliy ta’lim muassasasini akkreditatsiya qilish – ta’lim tashkiloti faoliyati yoki ta’lim dasturining belgilangan standartlarga muvofiqlik sifatini tan olish tartibi hisoblanadi.

Ta'lim akkreditatsiyasi - bu "muntazam baholash va kelishilgan standartlar talablariga asoslangan muassasa yoki dastur sifatliligining rasmiy jamoatchilik tomonidan tan olinishini belgilaydi" (CRE - Yevropa Rektorlari Kengashi, 2001).

Akkreditatsiya umuman ta'lim tashkilotiga (institutsional akkreditatsiya) yoki individual ta'lim dasturlariga (dasturiy ta'minot/ixtisoslashtirilgan akkreditatsiya) nisbatan amalga oshiriladi.

Rossiyaning oliy ta'limida akkreditatsiyaning oʻziga xos xususiyati uning turlarining koʻpligi: davlat akkreditatsiyasi, jamoat akkreditatsiyasi, kasbiy va jamoat akkreditatsiyasi, xalqaro akkreditatsiya, qoʻshma xalqaro akkreditatsiya.

Turlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Davlat akkreditatsiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Davlat akkreditatsiyasi-bu kasbiy ta'limning asosiy ta'lim dasturlari boʻyicha ta'lim faoliyatining federal davlat ta'lim standarti (GEF) talablariga muvofiqligini tasdiqlash tartibi. Davlat akkreditatsiyasi davlat xizmati sifatida qaraladi va ta'limni nazorat qilish va nazorat qilish funksiyalarini bajaradigan federal davlat organi (ta'lim va fan nazorati Federal xizmati) tomonidan amalga oshiriladi[1]. Davlat akkreditatsiyasi talabnoma asosida amalga oshiriladi, ammo davlat akkreditatsiyasiga ega bo'lgan barcha ta'lim tashkilotlari uchun majburiydir. Davlat akkreditatsiyasidan oʻtish natijasi ta'lim tashkilotiga 6 yil muddatga davlat akkreditatsiyasi toʻgʻrisidagi guvohnoma berishdir. Federal davlat ta'lim standarti talablaridan buzilishlar (ogʻishlar) aniqlangan taqdirda, Rosobrnadzor koʻrsatmalar berish, ta'lim sifatini rejadan tashqari federal davlat nazoratini oʻtkazish, shuningdek davlat akkreditatsiyasini toʻxtatib turish yoki rad etish huquqiga ega. Bu fakt ta'sischi, mintaqaviy ijro etuvchi hokimiyat organlari va prokuratura organlariga yetkaziladi.

Ta'lim muassasalarining davlat akkreditatsiyasi birinchi marta 1992-yilda "Ta'lim toʻgʻrisida" Federal qonunida qayd etilgan. Rossiya qit'aning Evropa qismida birinchi boʻlib ta'lim muassasalarini akkreditatsiyadan oʻtkazgan va AQSh[2] tajribasi asosida ta'lim sifatini baholash texnologiyasini ishlab chiqqan mamlakatlardan biri edi. Rossiya Federatsiyasi Oliy ta'lim vazirligi Oliy maktabi qoʻmitasi tarkibida (bundan buyon matnda Rossiya Federatsiyasining oliy ta'lim boʻyicha Davlat qoʻmitasi, Rossiya federatsiyasi ta'lim vazirligi deb yuritiladi) RSFSR fan va oliy maktab ishlari boʻyicha davlat qoʻmitasining akkreditatsiya va attestatsiya davlat markazi negizida litsenziyalash, akkreditatsiya va nostrifikatsiya boshqarmasi tashkil etildi (boshqarma boshligʻi Kushel A. A.). Birinchi akkreditatsiya agentligi ta'lim sohasidagi Milliy agentlik (Rosakkredagenstvo) 1995-yil 18-aprelda Yoshkar — ola shahrida oliy maktab Davlat qoʻmitasi buyrugʻi bilan tashkil etilgan.

Akkreditatsiya tizimining shakllanishi va rivojlanishining birinchi bosqichi, 1995-yildan 2004-yilgacha, katta tadqiqot va loyiha ishlari bilan birga boʻldi. 90-yillarning boshlarida, qonunchilikka muvofiq, akkreditatsiya tizimi universitetlar faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish vositasi sifatida shakllandi va institutsional shaklga ega edi[3], ya'ni umuman universitet faoliyatini baholash va turi (oliy oʻquv yurti) va turi (institut) boʻyicha davlat akkreditatsiya maqomini belgilash shaklida., akademiya, universitet). Davlat akkreditatsiyasini joriy etishning maqsadi mamlakatning yagona ta'lim makonini saqlab qolish edi. Uning vazifalariga quyidagilar kiradi: mulkchilik shakli, hududiy joylashuvi va Profil xususiyatlaridan qat'i nazar, barcha universitetlar uchun yagona baholash texnologiyasini ishlab chiqish. Mamlakatning kattaligi va cheklangan resurslarini hisobga olgan holda, zamonaviy axborot texnologiyalariga asoslangan baholash usullari, xususan, ob'ektiv ma'lumotlar asosida belgilangan baholash mezonlarini aniqlash uchun Rossiyaning barcha universitetlari faoliyati toʻgʻrisidagi statistik ma'lumotlarni toʻplash, tahlil qilish va ulardan foydalanish texnologiyalari ishlab chiqildi. Shu maqsadda 1996-yilda davlat akkreditatsiyasining Markaziy ma'lumotlar banki (ga Markaziy banki) tashkil etildi, unga har yili Rossiyaning barcha universitetlari ma'lumotlarni yigʻish modulining ma'lum bir formatida taqdim etdilar.

Birinchi bosqichda davlat akkreditatsiyasi ixtiyoriy ariza berish xususiyatiga ega boʻlib, universitet uchun muhim motivatsion mexanizmga ega edi: davlat akkreditatsiyasidan oʻtayotganda universitet oʻz bitiruvchilariga davlat diplomini berish huquqini va davlat ramzlari bilan muhrdan foydalanish huquqini, talabalar harbiy xizmatni kechiktirish huquqini oldi. Davlat akkreditatsiyasidan oʻtganida, universitet akkreditatsiya mezonlariga javob bergan taqdirda, institutdan akademiya yoki universitet boʻlish kabi davlat akkreditatsiya maqomini tasdiqlashi, oʻrnatishi (nodavlat oliy oʻquv yurtlari uchun) yoki oʻzgartirishi mumkin edi.

Davlat akkreditatsiyasi, boshqa universitetlarning natijalari va akkreditatsiya mezonlari bilan taqqoslangan ma'lumot toʻplash tartibi bilan bir qatorda, universitet faoliyatini tashqi ekspertizadan oʻtkazish tartibini ham oʻz ichiga olgan: oʻquv, ilmiy, tarbiyaviy ishlar, ilmiy va pedagogik kadrlarning malakasi, oʻquv resurslarining yetarliligi, ta'limni davom ettirish imkoniyatlari. Buning uchun 10 kishigacha boʻlgan ekspert komissiyalari, federal va mintaqaviy ta'limni boshqarish organlari va boshqa ta'lim muassasalari vakillari tuzildi.

Ikkinchi bosqichda 2004-yildan 2009-yilgacha Boloniya jarayoni oliy taʻlimni baholash tizimiga tobora aniq ta'sir koʻrsatishni boshladi[4]. Rossiya 2003-yilda Boloniya jarayoniga qoʻshildi va shu bilan Yevropa ta'lim makonini shakllantirish tamoyillariga muvofiq oliy ma'lumotni (va uning sifatini kafolatlash tizimini) uygʻunlashtirish majburiyatini oldi.

2005-yilda talabalar faoliyatini toʻgʻridan-toʻgʻri oʻlchash mexanizmlari (kasb-hunar ta'limi sohasidagi federal Internet imtihoni) va fikr-mulohazalar (talabalarning Internet-soʻrovlari) joriy etildi. Axborotning ochiqligi prinsipi jamoatchilik va abituriyentlar uchun Internet-resurslarni yaratishda, ta'lim sifati masalalariga bagʻishlangan davriy nashrlarda (masalan, "Ta'limda akkreditatsiya" jurnali) va akademik jamoatchilik uchun keng maslahat va seminarlar oʻtkazishda amalga oshirildi. 2006-yildan boshlab akkreditatsiyada ishtirok etadigan mutaxassislarni tayyorlash va qoʻllab-quvvatlash tizimi sifatida ekspert baholash instituti (kasbiy ta'lim sohasidagi ekspertlar gildiyasi) shakllana boshladi. Davlat akkreditatsiyasi protseduralari Yevropa oliy ta'lim makonida (ESG)[5] universitet ichidagi va tashqi ta'lim sifatini kafolatlash tizimlari va akkreditatsiya agentliklari uchun sifat kafolati standartlari va koʻrsatmalariga muvofiq moslashtirildi. Rosakkredagensiya oʻz-oʻzini tekshirish va tashqi xalqaro ekspertizaning barcha zarur tartib-taomillaridan oʻtdi (2005-2008-yillar).) va 2009-yilda ENQA oliy ta'lim sifatini kafolatlash Yevropa Assotsiatsiyasining 5 yilga toʻliq a'zosi maqomini oldi.

2010-yil davlat akkreditatsiyasining uchinchi bosqichining boshlanishi boʻlib[6], u davlat ta'lim siyosatining oʻzgarishi, demografik va iqtisodiy sabablar bilan bogʻliq. Davlat akkreditatsiyasi uchun maqsadlar (ta'lim sohasida nazoratni kuchaytirish va sifatsiz ta'limdan himoya qilish), texnologiya (har bir alohida ta'lim dasturining individual mutaxassisi tomonidan baholanishi), qaror qabul qilish va oqibatlari oʻzgartirildi. Hozirgi vaqtda davlat akkreditatsiyasi protsedurasida baholash mavzusi federal davlat ta'lim standarti talablariga javob beradigan ta'lim dasturi boʻlib, baholashning institutsional shaklini dasturiy ta'minotga oʻzgartirdi. Universitet endi akkreditatsiya paytida maqomini oʻzgartirish imkoniyatiga ega emas-Federal, milliy tadqiqot universitetining yangi maqomi (toifasi) hukumat tomonidan belgilanadi. Qoidabuzarliklar uchun javobgarlik oshdi: ta'lim dasturining davlat akkreditatsiyasidan oʻtmaganligi muassis va prokuratura organlariga yetkaziladi.

Professional jamoat akkreditatsiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kasbiy va jamoat akkreditatsiyasi - bu kasbiy va jamoat tashkilotlari tomonidan ixtiyoriy ravishda amalga oshiriladigan kasbiy ta'lim dasturlari sifatini kasbiy standartlar va mehnat bozori talablariga muvofiqligini baholash va tan olish tartibi. Ijtimoiy akkreditatsiya tushunchasi 1992-yildagi "Ta'lim toʻgʻrisida" Federal qonunida paydo bo'lgan, u ta'lim muassasalari tomonidan oʻtishi mumkin edi, ammo u davlat tomonidan hech qanday majburiyatni oʻz zimmasiga olmadi. Jamoat va kasb-hunar-jamoat akkreditatsiyasi boʻyicha birinchi akkreditatsiya agentliklari: Rossiya muhandislik ta'limi Assotsiatsiyasining akkreditatsiya markazi (AC aior), 2002-yilda Tomsk politexnika universiteti negizida tashkil etilgan; Sifatni nazorat qilish va martaba rivojlantirish agentligi, 2004-yilda "Sinergiya universiteti"ning negizida tashkil etilgan. 2009-yil[7] may oyida Rossiya Federatsiyasi Prezidentining farmoni paydo boʻlishi kasbiy va ijtimoiy akkreditatsiyani rivojlantirishga kuchli turtki boʻldi, unda kasbiy va ijtimoiy akkreditatsiya protseduralarini shakllantirish va faollashtirishning toʻgʻridan-toʻgʻri koʻrsatmasi, shuningdek, Rossiya Federatsiyasi Prezidentining 2012-yildagi Farmonlari, bunday vazifani belgilash va ijtimoiy xizmatlar sohalari uchun mustaqil baholash tizimlarini yaratishni ragʻbatlantirish: ta'lim, sogʻliqni saqlash, madaniyat va ijtimoiy himoya qilish. 2012-yil dekabr oyida "Rossiya Federatsiyasida ta'lim toʻgʻrisida"[8] yangi qonun davlat va jamoat tuzilmalarining javobgarlik sohalarini aniq belgilab, ta'lim sifatini baholashning yangi vositalarini joriy etdi. Mamlakatda faoliyat koʻrsatayotgan yangi akkreditatsiya agentliklari faoliyati ham faollashdi: 2009-yilda milliy kasb-hunar-jamoat akkreditatsiyasi markazi, 2010-yilda Rossiya yuristlar assotsiatsiyasi va yuridik oliy oʻquv yurtlari Assotsiatsiyasining ikkita akkreditatsiya agentligi tashkil etildi.

Davlat akkreditatsiyasidan farqli oʻlaroq, ijtimoiy baholash mexanizmlarining vazifasi ta'lim sifatini oshirish, ta'lim muassasalarining rivojlanishini ragʻbatlantirish, ularning yutuqlarini milliy va xalqaro miqyosda tan olishdir.

Davlat akkreditatsiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Rossiya Federatsiyasida ta'lim toʻgʻrisida "federal qonunidagi jamoat akkreditatsiyasi 96-moddada Rossiya universitetlari tomonidan xorijiy, xorijiy va Rossiya organlari va tashkilotlarida baholash va tan olish tartibidan oʻtish imkoniyati sifatida koʻrsatilgan. Ammo xorijiy (xorijiy) agentliklar institutsional akkreditatsiyani amalga oshirmaganligi sababli, u yetarli darajada rivojlanmagan, faqat dasturiy ta'minot. Biroq, shunday qilib, universitetlar uchun xalqaro va qoʻshma akkreditatsiyadan oʻtish imkoniyati va zarurati paydo boʻldi.

Xalqaro akkreditatsiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xalqaro akkreditatsiya Rossiya Federatsiyasi hukumatining qarori bilan tasdiqlangan alohida federal va milliy tadqiqot universitetlarini rivojlantirish dasturlarida, shuningdek federal va milliy ta'limni rivojlantirish dasturlarida aks ettirilgan. Xalqaro akkreditatsiya xalqaro tashkilot (assotsiatsiya) tomonidan tasdiqlangan va bunday xalqaro tashkilot tomonidan rasman tan olingan agentlik tomonidan oʻtkaziladigan oliy ta'limning ta'lim dasturlarini xalqaro standartlarga va uni amalga oshirishning xalqaro qoidalariga muvofiqligini baholash va tan olish tartibi sifatida qaraladi. Boloniya jarayoniga a'zo davlatlar uchun akkreditatsiya standartlari va qoidalari 2005-yilda ta'lim vazirlari konferensiyasi tomonidan tasdiqlangan (ikkinchi versiya — 2015-yilda) Yevropa oliy ta'lim sohasidagi sifat kafolati assotsiatsiyasi (ENQA), Yevropa universitetlari assotsiatsiyasi (EUA), Yevropa oliy ta'lim muassasalari assotsiatsiyasi (EURASHE), xalqaro ta'lim assotsiatsiyasi (EI), Yevropa assotsiatsiyasi tomonidan ishlab chiqilgan ESG "Yevropa oliy ta'lim makonida sifatni kafolatlash standartlari va tavsiyalari" hujjatida. xalqaro ta'lim (EI), Yevropa biznes assotsiatsiyasi-tuzilmalar (BUSINESS-EUROPE), Yevropa talabalar assotsiatsiyasi (ESU) va Yevropa sifat kafolati reestri (EQAR).

"ESGLAR Yevropadagi barcha universitetlar va agentliklarga, ularning tuzilishi, funktsiyasi, hajmi va qaysi mamlakatda boʻlishidan qat'i nazar, sifat kafolati uchun qoʻllaniladi. ESGLAR retsept boʻyicha emas va milliy tizimlar ichidagi universitetlar va agentliklar mustaqilligining muhimligini tan olishadi...", — deyiladi "2015-yilda Yevropa oliy ta'lim maydoni. Boloniya jarayoni"[9].

Rasmiy tan olingan akkreditatsiya agentliklari reyestri (Eqar sifat kafolati Yevropa reyestri) 2008-yilda Vazirlar konferensiyasi topshirigʻi bilan tashkil etilgan. Boloniya siyosiy forumining IV deklaratsiyasida shunday kelishuv mavjud: "...biz [ta'lim vazirlari] quyidagi ustuvorliklarni belgilaymiz: ... ta'lim tizimlarimiz va ularning malakalari oʻrtasida oʻzaro ishonchni mustahkamlash maqsadida sifat kafolati boʻyicha hamkorlikni rivojlantirish. Biz ishtirokchi mamlakatlar sifat kafolati agentliklarining Yevropa sifat kafolati agentliklari reestriga (EQAR) kirishini ragʻbatlantiramiz." 2015-yilda EQAR-da rasmiy roʻyxatdan oʻtish milliy kasbiy va jamoat akkreditatsiyasi markazi va martaba nazorati va rivojlantirish agentligi tomonidan amalga oshirildi.

2018-yilda Vazirlar konferensiyasi topshirigʻi bilan EQAR akkreditatsiyadan oʻtgan oliy oʻquv yurtlari va dasturlari — DEQAR ma'lumotlar bazasini yaratdi va yuritadi, ular EQAR tomonidan tan olingan akkreditatsiya agentligida xalqaro standartlar va qoidalar boʻyicha akkreditatsiyadan oʻtgan, xorijiy yoki milliy boʻlishidan qat'i nazar. Bu haqda Parij kommyunikesida (2018-yil 24-25-may) shunday deyilgan: "biz tashqi sifat kafolati (DEQAR) natijalari ma'lumotlar bazasini yaratishni mamnuniyat bilan qabul qilamiz va uning tarqalishiga hissa qoʻshamiz." DEQARNI tashkil etishning maqsadi, boshqa narsalar qatori, harakatchanlikni oshirish va talabalarning oʻqish davrlari, diplomlari va bitiruvchilarning malakalarini tan olishni soddalashtirishdir.

Birgalikda akkreditatsiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yvropa amaliyotida qoʻshma dasturlarni akkreditatsiya qilish tartibi (Qoʻshma dastur) ishlab chiqilmoqda, u 2015 yilda Yerevanda (Armaniston) Vazirlar konferensiyasi tomonidan tasdiqlangan "Qoʻshma dasturlar sifatini kafolatlash boʻyicha YEvropa yondashuvi"[10] hujjatida koʻrsatilgan. Bunday akkreditatsiya EQAR tomonidan tan olingan akkreditatsiya agentligi tomonidan Yevropa ESG standartlariga muvofiqligi va Yevropa qoidalariga muvofiq kelishilgan va amalga oshiriladigan yagona akkreditatsiya prosedurasini qoʻshma ta'lim dasturlari (turli mamlakatlar universitetlari tomonidan amalga oshiriladi) orqali amalga oshirishni oʻz ichiga oladi. Rossiyada ta'lim dasturlarining qoʻshma xalqaro akkreditatsiyasi (Qoʻshma akkreditatsiya) talabga ega boʻlib, u kelishilgan xalqaro standartlarga muvofiq ikkita akkreditatsiya agentligi tomonidan birgalikda amalga oshiriladi, ammo akkreditatsiya toʻgʻrisidagi qaror akkreditatsiya organlari tomonidan alohida qabul qilinadi. Bunday akkreditatsiyadan muvaffaqiyatli oʻtgan ta'lim dasturlari ikkita akkreditatsiya guvohnomasini oladi.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Федеральный закон "Об образовании в Российской Федерации" от 29.12.2012 N 273-ФЗ“. 2021-yil 4-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-iyun.
  2. ↑ Мотова Г. Н., Наводнов В. Г., Куклин В. Ж., Савельев Б. А. Системы аккредитации за рубежом. — М. 1998. — 180 с.
  3. ↑ Аккредитация высших учебных заведений в России: учебное пособие/ В. Г. Наводнов, Е. Н. Геворкян, Г. Н. Мотова, М. В. Петропавловский. — Йошкар-Ола: Марийский государственный технический университет, 2008. — 166 с.
  4. ↑ „Геворкян, Е.Н., Мотова Г.Н. Болонский процесс и сотрудничество в области обеспечения качества образования: опыт Российской Федерации. / Вопросы образования. – 2004. – № 4. – С.150–165“. 2020-yil 28-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-iyun.
  5. ↑ „Standardsand GuidelinesforQualityAssuranceinthe EuropeanHigherEducationArea(ESG)“ (en) (май 2015). 2020-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  6. ↑ „Наводнов В.Г., Мотова Г.Н. Практика аккредитации в системе высшего образования России // Высшее образование в России, 2015 - № 5. - С.12-20.“. 2017-yil 6-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-iyun.
  7. ↑ „Указ Президента РФ от 26 мая 2009 г. N 599 "О мерах по совершенствованию высшего юридического образования в Российской Федерации"“. 2020-yil 1-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-iyun.
  8. ↑ „Указ Президента РФ от 7 мая 2012 г. N 599 "О мерах по реализации государственной политики в области образования и науки"“. 2020-yil 30-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-iyun.
  9. ↑ „The European Higher Education Area in 2015: Implementation Report Bologna Process“ (en). 2021-yil 21-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 19-avgust.
  10. ↑ „European Approach for Quality Assuranceof Joint Programmes“ (en). EHEA (2014-yil 1-oktyabr). 2020-yil 19-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 18-avgust. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Oliy_taʼlim_muassasasini_akkreditatsiya_qilish&oldid=4200642" dan olindi