Kontent qismiga oʻtish

Nikolaus Byulov

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Nikolaus Byulov
Tavalludi 1465
Lyubek. Muqaddas Rim imperiyasi.
Vafoti 1548
Moskva. Rus Imperiyasi.
Fuqaroligi Rus qirolligi. Muqaddas Rim imperiyasi
Kasbi Shifokor, munajjim, tarjimon, publitsist.

Nikolaus Byulov - Moskva Buyuk Gertsogining Vasiliy Ivanovichning shifokori, munajjim, tarjimon va publitsist, yozuvchi[1].

Biografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Lyubekda tug'ilgan, Xans Byulovning o'g'li Rostok universitetida tahsil olgan (1480-1483/1484). Byulov Rossiyaga ikki marta tashrif buyurgan. Birinchi marta - Georg fon Turn elchixonasi tarkibida (1490-yilda). Byulov Novgorod arxiyepiskopi Avliyo Gennadiy tomonidan hibsga olingan. Unga rus cherkovi uchun yangi Pasxa jadvallarini tuzish taklif qilindi, chunki eskilari faqat 7000-yilgacha bo'lgan. Byulovga mehnati uchun mukofot sifatida sayohat xarajatlarini qoplashdan tashqari, 10 000 taler va Rossiyadan bepul chiqib ketish va'da qilingan.

1503-yildan 1513-yilgacha Byulov Rim papasi Yuliy II tomonidan renta olgan. U 1504-yildan keyin papa saroyida xizmat qilganligi ma'lum. Ehtimol, o'sha paytda u katolik iyerarxiyasida ruhoniy unvonni olgan bo'lishi mumkin. 1508-yilda Byulov Rossiyaga qaytib, Buyuk knyaz Vasiliy Ivanovichning saroy vrachi bo'lgan. Byulovning ismi 1533-yilda Buyuk knyazning o'limi haqidagi letopis hikoyasida eslatilgan[2]. 1518-yilda Moskvaga kelgan imperator Maksimilianning elchilari Vasiliy III va Polsha qiroli o'rtasidagi tinchlik muzokaralari uchun kelishgan. Elchilardan biri Franchesko da Kollo Moskvada Byulov bilan uchrashgan va nemis vrachining bilimdonligini juda maqtagan. Elchilik rus diplomatlari oldida Nikolay Lyubchaninni vatanga qaytarishni so'rashgan. Uzun muzokaralardan so'ng, boyarin Fedor Karpov elchilarni bu fikrdan qaytishga ko'ndirgan[3].

Yozuvlar va munozaralar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Byulov bir nechta risolalar, jumladan, yahudiylar bilan xronologiya va polemika bilan bog'liq bo'lgan risolalarning tarjimasi muallifi hisoblanadi. 1534-yilda Byulov mitropolit Danielning buyrug'i bilan 1492-yilda Lyubekda nashr etilgan tibbiy kitobni tarjima qildi. Bu rus tilidagi birinchi tarjima qilingan tibbiy risola bo'ldi va "Mehribon Vertograd" deb nomlandi. Byulov Stofflerning ko'p marta nashr etilgan astrologik almanaxini ham tarjima qilgan deb hisoblaniladi[4]. Byulovning asl yozuvlaridan faqat "Muqaddas Ruhning tushishi" belgisi haqidagi suhbat saqlanib qolgan, unda shifokor katolik nuqtai nazaridan ikonka bo'yashning ba'zi masalalarini bayon qilgan.

Byulovning polemik asarlari saqlanib qolmagan. Ularning mazmunini rus publitsistlarining javob xabarlari bilan baholash mumkin. 1506-1515-yillar orasida Byulov Yunon-Lotin Ittifoqini himoya qilish uchun Rostov arxiyepiskopi Vassian nomiga xat yozdi[5].

Byulov o'z asarlarida G'arbiy cherkovning Sharqiy pravoslav cherkovi bilan birlashishini, pravoslavlar tomonidan katolik dogmalarini tan olish orqali, bir tomondan, astrologiyani targ'ib qildi. Byulov faol ishtirok etgan munajjimlik san'ati bayrami Rossiyada, xususan, F.I.Karpov timsolida hamdardlik bilan kutib olindi. Biroq, boshqa publitsistlar, xususan, yunon rohib Maksim va Eleazar monastirining oqsoqoli Filotey, Byulovning astrologik bashoratlarini ham, uning katolik ta'limotini targ'ib qilishini ham qattiq tanqid qilishdi.

Byulovning 1524-yildan keyin yozilgan polemik asarlari haqida hech narsa ma'lum emas. Ko'rinib turibdiki, bu Stoflerning 1524-yilda Rossiyada Byulov targ'ib qilgan halokatli suv toshqini haqidagi bashorati amalga oshmaganligi va nufuzli odamlar orasida shifokorning obro'si keskin tushib ketganligi bilan izohlanadi.

So'ngi yillar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ehtimol, Stoflerning g'oyalarini targ'ib eta olmaganidan so'ng, Byulovning hayotida ba'zi katta o'zgarishlar yuz berdi. Byulov Moskvada vafot etdi va uning katta merosi Buyuk Gertsog xazinasiga o'tdi. Qarindoshlarning meros olishga urinishlari muvaffaqiyatsiz tugadi.

Nikolay Byulevning taniqli avlodi Andrey Nemchin podshoh Aleksey Mixaylovich davrida sud shifokori bo'lib xizmat qilgan. Ba'zi manbalar uni Nikolayning o'g'li deb atashadi, biroq bu to'g'ri ma'lumot emas.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Bulow (Buelow), Nicolaus // Angermann, Norbert Biographisches Lexikon für Schleswig-Holstein und Lübeck. — Tl. 7, 1985. — S. 39—40.. 
  2. Памятники литературы Древней Руси. Середина XVI в. М., 1985. С. 34-35.. 
  3. Памятники дипломатических сношений Древней России с державами иностранными. Т. 1: Памятники дипломатических сношений с империею Римскою. СПб., 1851. С. 46, 416.. 
  4. Almanach nova plurimis annis venturis inservientia / per Joannem Stoeflerinum Justingensem et Jacobum Pflaumen Ulmensem… Venetia, 1507. Fol. 2.. 
  5. См.: Ковтун Л. С. Символика в азбуковниках. // Труды Отдела древнерусской литературы. Т. 38. Л., 1986. С. 228—230.. 

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy

  • Булевъ // Русский биографический словарь: Изд. под наблюдением пред. Имп. Рус. ист. о-ва А. А. Половцова. Т. 3. — СПб., 1908. — С. 483—484.
  • Буланин Д. М. Булев (Бюлов) Николай. // Словарь книжников и книжности Древней Руси. В. 2. 2-я половина XIV—XVI в. Ч. 1. — Л., 1988.
  • Майков Л. Н. Последние труды: Николай Немчин, русский писатель кон. XV-нач. XVI в. // Известия отделения русского языка и словесности. 1900. Т. 5. — Кн. 2. — С. 379—392.
  • Святский Д. О. Астролог Николай Любчанин и альманахи на Руси XVI в. // Изв. научн. ин-та им. П. Ф. Лесгафта. Т. 15. Вып. 1—2. — Л., 1929. — С. 45—55.
  • Angermann N. Neues über Nicolaus Bulow und sein wirken im Moskauer Russland. // JGO. 1969. N 7. Bd. 17. H. 3. — S. 408—419.
  • Зимин А. А. Доктор Николай Булев — публицист и ученый медик. // Исследования и материалы по древнерусской литературе. — М., 1961. — С. 78-86.
  • Голубинский Е. Е. История Русской Церкви. Период II. Т. II. Нол. I. — М.: Изд. Имп. Общества Истории и Древностей Российских при Московском Университете, 1900. — С. 606, 684.

Qo'shimcha

  • Синицына Н. В. Из истории антилатинской полемики XVI в.: (О датировке и атрибуции некоторых сочинений Максима Грека) // Отечественная История. 2002. — № 6. — С. 130—141.
  • Соболевский А. И. Переводная литература Московской Руси XIV—XVII вв. // Сборник Второго отд. Академии Наук. СПб., 1903. — Т. 74. — С. 191—193. (указаны рукописи переводов Самоила Евреина).
  • Жмакин В. И. Памятник русской противокатолической полемики XVI века. // Журнал Министерства народного просвещения. 1880. — Ч. 211. — С. 319—332.
  • Бенешевич В. Н. Из истории переводной литературы в Новгороде конца XV столетия. // Сборник статей в честь акад. Алексея Ивановича Соболевского. — Л., 1928. — С. 380.