Mohyliv-Podilskiy

Mohyliv-Podilskiy
Mohyliv-Podilskiy; Mohyliv-Podlskiy
	Shahar
	; Bayroq ; Gerb
	48°27′0″N 27°47′0″E / 48.45000°N 27.78333°E G OKoordinatalari: 48°27′0″N 27°47′0″E / 48.45000°N 27.78333°E G O
Asos solingan	1595-yilda
Aholisi (2022)	29 925
Vaqt mintaqasi	UTCEET
	[[File:\|290px\|Mohyliv-Podilskiy xaritada]]

Mohyliv-Podilskiy (ukraincha: Могилів-Подільський Podilskiy, polyakcha: Mohylów Podolski , rumincha: Moghilău/Movilău , idishcha: מאָהילעװ) — Ukrainaning Vinnitsa viloyati Mohyliv-Podilskiy tumanidagi shahar. Maʼmuriy-hududiy jihatdan Mohyliv-Podilskiy mintaqaviy ahamiyatga ega shahar sifatida birlashtirilgan.Vinnitsa viloyatining yigirma etti tumanidan biri Mohyliv-Podilskiy tumanining ma'muriy markazi hisoblanadi, garchi u tuman tarkibiga kirmasa ham. U tarixiy Podoliya viloyatida, Bessarabiya, Moldova bilan chegarada, Dnestr daryosining chap qirg'og'ida joylashgan. Daryoning qarama-qarshi tomonida Moldovaning Otaci shahri joylashgan, ikki munitsipalitet bir-biri bilan ko'prik orqali bog'langan. Aholisi: 29,925 (2022-yil)

Polsha davri[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shahar haqidagi birinchi ma'lumot 1595-yilga to'g'ri keladi. Shahar egasi, moldaviyalik hospodar Ieremia Movilă (rumin tilida Mogiliv, Moghilau/Movilău nomidan kelib chiqqan) uni Polsha zodagonlarining Potokki oilasiga turmushga chiqqan qiziga sep sifatida sovg'a qildi. O'sha paytda kuyov qaynotasi sharafiga shaharga Movilǎu deb nom bergan. XVIIasrning birinchi choragida Mohyliv Podoliyadagi eng katta shaharlardan biri bo'lgan. U Polsha tojining Kichik Polsha viloyatining Podolian Voyvodaligi tarkibiga kirgan..Hudud polyaklar, yunonlar, armanlar, serblar, vlaxlar va bosnyaklardan tashkil topgan ko'p millatli chegara shahri^[1]. XIII asrda shaharning asosiy cherkovlari qurilgan: Polsha-Armaniston Bibi Maryamning ziyorati cherkovi va Yunon Nikolay cherkovi^[2]. Polsha hukmronligi Podolia Eyalet'in bir qismi sifatida Usmonli hukmronligi tomonidan to'xtatilgan. Usmonlilar hukmronligi davrida Mixaylov nomidagi Kamaniche sanjagining nahiya markazi bo'lgan.

Rassiya tarkibida[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shahar 1793-yilda Polshaning ikkinchi bo'linishidan keyin Rossiyaga qo'shib olingan. Polsha mustaqilligi tiklanganidan so'ng, Mogiliv 1919-yilda general Frantsishek Krayovskiy qo'mondonligi ostida qisqa muddatga polyaklar tomonidan qo'lga olinhan, lekin oxir-oqibat u Sovet Ittifoqiga o'tdi.. 1937-yilda NKVDning Polsha operatsiyasi paytida Sovet qo'shinlari Polsha Bibi Maryam ziyorati cherkovini vayron qilgan.

Ruminiya davri[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mohyliv-Podilskiy 1941-yil iyul oyida Ruminiya va Germaniya qo'shinlari tomonidan ishg'ol qilingan va Ruminiya tomonidan boshqariladigan Dnestryanı gubernatorligiga kiritilgan. Keyin shahardagi minglab yahudiylar bosqinchilar tomonidan o'ldirilgan. Natijada Mohyliv-Podilskiy Bessarabiya va Bukovinadan Dnestryanıga quvilgan yahudiylar uchun tranzit lagerga aylandi. 1941-yil sentyabrdan 1942-yil fevraligacha 55 mingdan ortiq deportatsiya qilinganlar shahar orqali kelgan. Minglab odamlar tranzit lagerga tiqilib, ruminiyalik soqchilar tomonidan shafqatsiz munosabat ko'rsatishgan. Ko'p yahudiylarga Mohyliv-Podilskiyda qolishga ruxsat berilmagan; minglab odamlar yaqin atrofdagi qishloq va shaharlarga piyoda sayohat qilishga majbur bo'lgan. Dastlab shaharda qolishga ruxsat berilgan 15 ming kishi guruhlarga bo'lingan. 2000-3000 tasini yashash uchun ruxsat berilgan, qolganlari esa Dnestryanı ichki hududlarga majburiy mehnat uchun deportatsiya qilinishdan qo'rqib yashagan.

1943-yil dekabr oyida 3000 dan ortiq yahudiylarga Ruminiyaga qaytishga ruxsat berildi va 1944-yil mart oyida Buxarestdagi yahudiy rahbarlari 1400 yetimni olib kelishga ruxsat olgan. Shu oy Mohyliv-Podilskiy ozod qilindi; ko'p yahudiy erkaklar darhol Sovet armiyasi tomonidan chaqirilgan. Shaharda qolganlarning ko'pchiligi nemis bombalaridan halok bo'ldi. Deportatsiya qilinganlarning ko'pisi 1945-yilning bahorida Ruminiyaga qaytishga ruxsat berildi.

Ukraina tarkibida[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mohyliv-Podilskiy 1991-yil 24-avgustda Ukraina tarkibiga kirgan

2016-yil 10-noyabrda Mogilev-Podilskiyda 1941-yilda halok bo'lgan chegarachilar qahramonlari xotirasiga bag'ishlangan yodgorlik ochildi^[3].

Geografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shahar Vinnitsa viloyatining janubi-gʻarbida Dnestr daryosi va Dnestr havzasiga kiradigan daryolar hosil qiluvchi boshqa jarliklar (Karpivskiy jar) hosil qilgan jarlikda joylashgan. Qor erishi davrida va yomg'irdan keyin vaqtinchalik drenajlar to'sinlar tubi va jarliklar yonbag'irlari bo'ylab oqadi.

Iqtisodiyoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hozir shaharda ishlab turganlari

Mohyliv-Podilskiy mashinasozlik zavodi;
metallga ishlov berish zavodlari;
yengil va oziq-ovqat sanoati korxonalari va boshqalar.

Taniqli odamlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Boris Bajanov (1900—1982), Stalinning shaxsiy kotibi, keyinchalik u hokimiyatdan qochgan.
Polsha bastakori, Varshava konservatoriyasi professori Vitold Malishevskiy (1873—1939) Mogiliv-Podilskiyda tugʻilgan.
Samuel Yellin (1884—1940), amerikalik usta temirchi va metall dizayner, Mogiliv-Podilskiyda tug'ilgan.
Adella Kin Zametkin (1863—1931), amerikalik sotsialist va yozuvchi, Mogiliv-Podilskiyda tug'ilgan.