Michael Rutter

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Ser Michael Llewellyn Rutter(1933-yil 15-avgust - 2021-yil 23-oktyabr) Buyuk Britaniyada bolalar psixiatriyasi professori etib tayinlangan birinchi shaxs edi. U "bolalar psixologiyasining otasi" deb ta'riflangan. Rutter London King's College Psixiatriya institutida rivojlanish psixopatologiyasi professori va Maudsley kasalxonasida maslahatchi psixiatr bo'lib ishlagan, u 1966-yildan 2021-yil iyul oyida nafaqaga chiqqunga qadar bu lavozimda ishlagan. 2002-yilda nashr etilgan umumiy psixologiya so'rovnomasiga ko'ra, Rutter 20-asrning eng ko'p tilga olingan psixologlari orasida 68-o'rinni egalladi. U 2021-yil 23-oktyabrda 88 yoshida saraton kasalligidan vafot etdi[1]

Yoshlik yillari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rutter Vinifred (Barber) va Llevelin Rutter oilasida tug'ilgan eng katta farzand edi. U otasi shifokor bo'lgan Livanda tug'ilgan va 3 yoshida ingliz va arab tillarini o'rgangan. U 4 yoshida oilasi Angliyaga qaytib keldi. 1940-yilda, 7 yoshida, Rutter nemis bosqinidan qo'rqib, singlisi bilan Shimoliy Amerikaga evakuatsiya qilindi.[2] Ular turli uy xo'jaliklariga yuborilgan va u singlisi Priskilladan ko'ra baxtliroq vaqt o'tkazgan. Ularning ikkalasi ham 1944-yilda oilasiga qaytishdi[1]

Ta'lim[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rutter AQShning Nyu-Jersi shtatidagi Murstaun do'stlar maktabida o'qidi . Keyinchalik u Vulverxempton Grammatika maktabida, keyin Yorkdagi Bootham maktabida o'qidi .[3][4] Bu yerda fizika o'qituvchisi uni Freyd asarlarini o'qishga undadi va u uyg'onib, tushlarini yozishga o'rgatdi. Bu uning psixologiyaga kirib kelishining boshlanishi edi. U Birmingem universiteti tibbiyot fakultetida o'qishni davom ettirdi, dastlab shifokor bo'lishni va otasining amaliyotiga qo'shilish niyatida edi. Biroq, u miya, aql va neyroxirurgiya o'rtasidagi munosabatlarga ko'proq qiziqib qoldi va nevrologiya va pediatriya bo'yicha aspiranturaga o'tdi.[1][5]

Unga Janubiy Londondagi Maudsli kasalxonasida ser Obri Lyuis maslahat bergan va u uni bolalar psixiatri bo'lishga yo'naltirgan. Rutter shu paytgacha bu kasb unga mos kelishini tushunmagan edi.[1]

Faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rutter 1984-yilda Tibbiy tadqiqot kengashi (Buyuk Britaniya) Bolalar psixiatriyasi tadqiqot boʻlimini va oʻn yildan soʻng Ijtimoiy, genetik va rivojlanish psixiatriya markazini[6] 1998-yil oktabrgacha har ikkalasining faxriy direktori boʻlgan. U 1999—2004-yillarda Wellcome Trust raisining oʻrinbosari, 1992—2008-yillarda Nuffild jamgʻarmasining ishonchli vakili boʻlgan[7]

Rutter ishiga quyidagilar kiradi: erta epidemiologik tadqiqotlar; DNKni o'rganish va neyroimagingni o'z ichiga olgan keng ko'lamli ilmiy texnika va fanlarni o'z ichiga olgan autizm tadqiqotlari; tadqiqot va amaliyot o'rtasidagi aloqalar; mahrumlik; oilalar va maktablarning ta'siri; genetika; o'qishning buzilishi; biologik va ijtimoiy, himoya va xavf omillari; biologik va ijtimoiy omillarning o'zaro ta'siri; stress; longityud, shuningdek, epidemiologik tadqiqotlar, shu jumladan bolalik va kattalar tajribasi va sharoitlari; normal va patologik rivojlanishdagi uzluksizlik va uzilishlar. British Journal of Psychiatry uni ushbu sohalarda bir qator "yurishlar"[8] deb hisoblaydi. Rutter, shuningdek, mustahkam ilmiy asosga ega bo'lgan tibbiy va biopsixosotsial mutaxassislik sifatida bolalar psixiatriyasini tashkil etishga markaziy ravishda hissa qo'shayotgani tan olinadi.[9]

U 400 dan ortiq ilmiy maqola va bo'limlar va 40 ga yaqin kitoblarni nashr etgan.[10][5][11] U 1974—1994-yillarda Autizm va rivojlanish buzilishlari jurnalining Yevropa muharriri edi[12]

1972-yilda Rutter "Onalik mahrumligi qayta baholangan" asarini nashr etdi[13], uni New Society "bolalarga g'amxo'rlik qilish sohasidagi klassika" deb ta'riflaydi, unda u 1951-yilda doktor Jon Boulbi tomonidan ilgari surilgan onalik mahrumligi gipotezasini baholagan[14] Boulbi "chaqaloq va yosh bola o'z onasi (yoki doimiy ona o'rnini bosuvchi) bilan iliq, yaqin va uzluksiz munosabatda bo'lishlari kerak, bunda ikkalasi ham qoniqish va zavqlanishlari kerak" va bunday qilmaslik muhim va qaytarib bo'lmaydigan ruhiy salomatlikka ega bo'lishi mumkinligini taklif qildi.Bu nazariya ham ta'sirli, ham bahsli edi. Rutterning 1981-yildagi monografiyasi va boshqa maqolalari (Rutter 1972; Rutter 1979) Boulbining onalikdan mahrum bo'lish haqidagi dastlabki ishining aniq empirik bahosi va yangilanishini tashkil etdi. U qo'shimcha dalillar to'pladi, turli xil ijtimoiy va psixologik mexanizmlarni ko'rib chiqdi va Boulbi faqat qisman to'g'ri va ko'pincha noto'g'ri sabablarga ko'ra ekanligini ko'rsatdi. Rutter muassasa tarbiyasida uchraydigan mahrumlikning boshqa shakllarini, ajralish qayg'usining murakkabligini ta'kidladi va jamiyatga zid xatti-harakatlar onaning mahrumligi bilan emas, balki oilaviy kelishmovchilik bilan bog'liqligini ta'kidladi. Onalik deprivatsiyasi gipotezasini takomillashtirishning ahamiyati uni qo'zg'atuvchi emas, balki "zaiflik omili" sifatida qayta joylashtirish edi, bunda bir qator turli ta'sirlar bolaning qaysi yo'ldan borishini belgilab beradi.[13][15]

1989-yilda Ruminiyada Nikolay Chaushesku rejimi tugaganidan so'ng, Rutter ingliz va ruminiyalik farzand asrab oluvchilarni o'rganish guruhiga rahbarlik qildi, g'arb oilalariga o'smirlik davrida qabul qilingan ko'plab yetim bolalarni erta mahrumlik oqibatlari bo'yicha bir qator jiddiy tadqiqotlarda kuzatib bordi. Bola rivojlanishiga ta'sir ko'rsatadigan bir nechta sohalarda, shu jumladan bog'lanish va yangi munosabatlarni rivojlantirish natijalari optimizm uchun ba'zi sabablar berdi.[16]

2014-yil iyun oyida Rutter BBC Radio 4 - ning The Life Scientific dasturining mehmoni boʻldi, unda u oʻzini nonteist kvaker deb ta’rifladi, shuningdek, 80 yoshida ham har kuni “taxminan sakkiz yarimdan to'rtgacha ishlagani”ni aytdi. .[17]


Rutter birinchi bo'lib bolalar psixologiyasini o'rganishga qo'shishi mumkin bo'lgan hissalarni tan oldi. Ilgari ularning ovozlari muhim deb hisoblanmasdi, garchi u ularning nuqtai nazarlari muhimligini va ularni tinglash kerakligini ta'kidladi.[1]

Bog'lanish nazariyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rutterning tadqiqot mavzulari orasida uning 1974-yilda chop etilgan "Onalik fazilatlari" kitobida o'rganilgan onaga bog'lanish nazariyasiga bo'lgan qiziqishi ham bor edi. Ushbu kitobda Rutter o'sib borayotgan bolalarda bir nechta kasalliklarning paydo bo'lishini o'rganadi, shu jumladan antisotsial shaxsiyat buzilishi va mehrsiz psixopatologiya . Rutterning konsentratsiyasi ko'pincha uning ta'lim muhiti va hissiy muhitdan mahrum bo'lganligi haqidagi sharhlarida aks etadi, chunki bu bolaning o'sishiga ta'sir qiladi. Rutter o'zining " Onalik fazilatlari " nomli kitobida ta'kidlagan asosiy farqlardan biri bu bolaning aqliy rivojlanishining zaiflashishi va sog'lom hissiy o'sishning rivojlanmaganligi o'rtasidagi farqdir.[18][19]

Mukofot va unvonlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rutter Leyden, Louven, Birmingem, Edinbugh, Chikago, Minnesota, Gent, Sharqiy Angliya, Kembrij va Yel universitetlarida faxriy unvonlarga ega edi. U faoliyatining oxirigacha amaliyotda qoldi va Londondagi Maudsley kasalxonasida joylashgan Maykl Rutter bolalar va o'smirlar markazi uning nomi bilan atalgan.

Rutter Britaniya akademiyasining faxriy a'zosi va Qirollik jamiyatining saylangan a'zosi edi.[20][21] U Academia Europaea va Tibbiyot fanlari akademiyasining ta'sischi a'zosi bo'lgan va 1992-yilda Yangi yil mukofotiga sazovor bo'lgan.[22][23][11]

1983-yilda u Britaniya Kvakerlarining katta yig'ilishiga yillik Swarthmore ma'ruzasini o'qidi va ularning yillik yig'ilishida qatnashdi, keyinchalik "Qadriyatlarimiz o'lchovi: bolalarni tarbiyalashdagi maqsadlar va dilemmalar" nomi bilan nashr etilgan.[24]

2004-yilda u Klinik bolalar va o'smirlar psixologiyasi jamiyatining Karyeradagi eng yaxshi mukofoti bilan taqdirlangan.[25]

Shaxsiy hayoti va o'limi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rutter 1958-yil 27-dekabrda hamshira Marjori Heysga uylandi. Er-xotinning uchta farzandi bor edi: Sheyla Kerol, Stiven Maykl, Kristin Enn.[26] Uning qiziqishlari orasida piyoda yurish, tennis, vino tatib ko'rish va teatr bor edi.[1]

Rutter 2021-yil 23-oktyabrda 88 yoshida oilasi qurshovida uyda vafot etdi.[27][28][23][29]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 „Professor Sir Michael Rutter obituary“ (en). The Times. Qaraldi: 2021-yil 4-noyabr. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name ":0" defined multiple times with different content
  2. ↑ „600th Anniversary Campaign – Alumni and supporters – University of St Andrews“. www.st-andrews.ac.uk.
  3. ↑ Bootham School Register. York, England: Bootham Old Scholars Association, 2011. 
  4. ↑ [1] Who's Who. Oxford University Press]
  5. ↑ 5,0 5,1 „Professor Sir Michael Rutter retires after 55 years at the IoPPN“. www.kcl.ac.uk. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Remmington" defined multiple times with different content
  6. ↑ Rutter, Michael; Werker, Janet (9 December 2021). „A Conversation with Michael Rutter“. Annual Review of Developmental Psychology. 3-jild, № 1. 1–14-bet. doi:10.1146/annurev-devpsych-021821-044256. ISSN 2640-7922. Qaraldi: 25 January 2022.
  7. ↑ „Past Trustees and Directors | Nuffield Foundation“.
  8. ↑ Kolvin, I (1999). „The contribution of Michael Rutter“. The British Journal of Psychiatry. 174-jild, № 6. 471–5-bet. doi:10.1192/bjp.174.6.471. PMID 10616623.
  9. ↑ Hartman, L (2003). Review of Green & Yule, Research and Innovation on the Road to Modern Child Psychiatry. Am J Psychiatry, Jan;160:196–197.
  10. ↑ „A digest of the published work of Michael Rutter 1958-2020“ (2020-yil 14-sentyabr).
  11. ↑ 11,0 11,1 „Professor Sir Michael Rutter obituary“. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Times" defined multiple times with different content
  12. ↑ „Journal of Autism and Developmental Disorders“. Springer.
  13. ↑ 13,0 13,1 Rutter, M (1981) Maternal Deprivation Reassessed, Second edition, Harmondsworth, Penguin.
  14. ↑ Bowlby, J (1951) Maternal Care and Mental Health, World Health Organisation WHO
  15. ↑ Holmes J. (1993) John Bowlby & Attachment Theory. Routledge. pp. 49–53. ISBN 0-415-07729-X
  16. ↑ Rutter, M. (2002). „Nature, Nurture, and Development: From Evangelism through Science toward Policy and Practice“. Child Development. 73-jild, № 1. 1–21-bet. doi:10.1111/1467-8624.00388. PMID 14717240.
  17. ↑ Professor Sir Michael Rutter on The Life Scientific, BBC Radio 4
  18. ↑ Rutter, Michael. Maternal deprivation reassessed. [Harmondsworth] Penguin, 26 October 1972. ISBN 9780140805611. 
  19. ↑ Nadelson, Carol; Notman, Malkah (1 September 1981). „Child Psychiatry Perspectives: Women, Work, and Children“. Journal of the American Academy of Child Psychiatry. 20-jild, № 4. 863–875-bet. doi:10.1097/00004583-198102000-00014. PMID 7035527.
  20. ↑ „Sir Michael Rutter Hon FBA“. The British Academy.
  21. ↑ „Michael Rutter | Royal Society“. royalsociety.org.
  22. ↑ „Academy of Europe: Rutter Michael“. www.ae-info.org.
  23. ↑ 23,0 23,1 „Professor Sir Michael Rutter 1933 - 2021“. www.kcl.ac.uk. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "auto" defined multiple times with different content
  24. ↑ Rutter, Michael. A Measure of Our Values: Goals and Dilemmas in the Upbringing of Children. Quaker Home Service, 25 October 1983. ISBN 9780852451700. 
  25. ↑ SCCAP Award Winners: Division 53, (Accessed 29 May 2018)
  26. ↑ „Professor Sir Michael Rutter obituary“. „In 1958 he married Marjorie Heys, a nurse who was the co-author of some of his books including Developing Minds: Challenge and Continuity Across the Life Span (1992). She survives him with three children, Sheila, Stephen and Christine, who lead private lives. He was close to his seven grandchildren, though insisted that he "did not approach them as a scientist or clinician."“.
  27. ↑ „We are very sad to let you know that Professor Sir Michael Rutter passed away peacefully at home on Saturday, 23rd October, surrounded by his family.“. The Lancet (2021-yil 25-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 25-oktyabr.
  28. ↑ „Michael was a brilliant clinician and researcher and the whole field of child development and mental health would look very different if not for him.“. The Lancet (2021-yil 25-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 25-oktyabr.
  29. ↑ Hess, Peter. „Remembering child psychiatrist Michael Rutter“. Spectrum (2021-yil 1-noyabr). Qaraldi: 2021-yil 5-noyabr.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Michael_Rutter&oldid=3393275" dan olindi