Meleta
Meleta (qadimgi yunoncha: Μελέτη) — mulohaza va tajriba muzasi, „katta muzalardan“ biri[1][2].
Kelib chiqishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sitseronning[2] soʻzlariga koʻra, Meletaning, shuningdek, toʻrtta „katta muzalar“ (Aeda, Telksiopa va Arxi) ning otasi Yupiter ikkinchi — Osmonning oʻgʻli va Minervaning otasi edi. Meleta muzalarning birinchi avlodiga tegishli; Toʻqqiz muzadan iborat ikkinchi avlod, Sitseronning soʻzlariga koʻra, Yupiter uchinchi va Mnemosinadan, uchinchisi (pieridalar yoki pieriyalar) — u ham xuddi shu nomdagi toʻqqizta muzadan iborat — Pieron va Antiopadan tugʻilgan. Arnobiy yozishicha[3], yunon tarixchisi va mifograf olim Mnasey ham toʻrtta Muza borligini va ular Yer (Telluris) va Osmon (Caeli) qizlari ekanligini aytgan[4].
Efor Kimskiy, Arnobiyning[3] soʻzlariga koʻra, „katta“ muzalar uchta boʻlganini taʼkidlagan. Pavsaniy[1] soʻzlariga koʻra, Korinflik Kallippning „Orxomen tarixi“ da Gegesinning yoʻqolgan poemasining mazmunini qayta hikoya qilganiga ishora qilib, „katta muzalar“ ham uchta boʻlgan. Bundan tashqari, Pavsaniy ularning ismlarini koʻrsatadi va ularning kelib chiqish tarixini beradi. Muzalarning ismlari: Meleta (Tajriba), Mnema (Xotira) va Aeda (Qoʻshiq). Ular Gelikon togʻida yashagan va Gelikondagi Muzalarga qurbonlik qilgan va bu togʻni „Muzalarning muqaddas togʻi“ deb atagan birinchi odamlar Aloey farzandlari — Efialt va Ot boʻlgan. Mimnermga ishora qilib, Pavsaniy[1] katta Muzalar Uranning (Osmon) qizlari, qolganlari („yosh muzalar“) esa Zevsning qizlari ekanligini taʼkidlaydi. Diodor Sitsiliyskiy[5], Alkmanga ishora qilib, u ham uchta „katta“ muzalarning ota-onalari Uran va Geya ekanligini yozadi. Va nihoyat, Samofrakiyalik Aristarx ham „katta“ Musalar Uran va Geyaning qizlari ekanligini aytadi.
Biroq, Avsoniy[6] ga koʻra, uchta „katta“ muzalarning onasi Mnemosina boʻlib, „toʻqqizta yosh muzalar“ esa tasodifan paydo boʻlgan. Uning, shuningdek, Varronning[7] soʻzlariga koʻra, Kiferon aholisi uchta hunarmandni yollagan va har biriga uchta muzaning mis haykallarini yasashni buyurgan, shunda ular ulardan eng yaxshi uchtasini tanlab, Apollon ibodatxonasiga joylashtirishlari mumkin edi. Biroq, barcha haykallar shunchalik chiroyli ediki, aholi eng yaxshisini tanlay olmadi. Natijada, barcha toʻqqiztasi sotib olindi va ibodatxonada muqaddas qilindi va keyinchalik shoir Gesiod ularga yangi nomlar berdi[8].
Astronomiyada[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy kamar asteroidi (56) Meleta Meleta sharafiga nomlangan.
Biologiyada[tahrir | manbasini tahrirlash]
1831-yilda ingliz ornitologi va rassomi Uilyam Svenson Melete muzasi sharafiga Pireid (Belyanka) oilasiga mansub kapalaklarning jinsini Melete deb nomladi[9][10].
Adabiyotda[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Edgar Allan Poning „Blekvud“ uchun hikoyani qanday yozish kerak" satirik hikoyasida qahramon mister Blekvud Miss Psixeya Zenobiyaga hikoyalarni qanday yozish kerakligini tushuntirib berar ekan, agar hikoyada shunchaki va goʻyo tasodifan „boshida faqat uchta muza bor edi — Meleta, Mnema, Aeda“ deb eslatib oʻtsa, bu, albatta, hikoyaga nafosat qoʻshishini aytib oʻtgan[11].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Pavsaniy. Opisanie Elladi IX 29, 2.
- ↑ 2,0 2,1 Tsitseron. O prirode bogov III 54.
- ↑ 3,0 3,1 Arnobiy. Protiv yazichnikov. 3, 37.
- ↑ Аристарх Самофракийский. Схолии к Пиндару, «Немейские песни», III, 16.
- ↑ Diodor Sitsiliyskiy. Istoricheskaya biblioteka. Kniga IV. VII. (1)
- ↑ Avsoniy. Grif o chisle tri. 30-32.
- ↑ Pereskaz neizvestnogo proizvedeniya Varrona Avgustinom („O xristianskom uchenii“. Kn. 2. XVII. 27.).
- ↑ Schmadel, Lutz D. Dictionary of Minor Planet Names (англ.). — Fifth Revised and Enlarged Edition. — B., Heidelberg, N. Y.: Springer, 2003. — P. 20. — ISBN 3-540-00238-3.
- ↑ Melete, funet.fi
- ↑ Alekseev V. N., Babenko V. G. Babochki v mifax i legendax. — M.: Drofa, 2006. ISBN 5-358-00249-9
- ↑ Edgar Alan Po. Kak pisat rasskaz dlya „Blekvuda“