Maseduan
Maseduan (fransuzcha: Macédoine ― "Makedoniya") — fransuz oshxonasining asosan sovuq shirin taomi, mavsumiy yangi yoki ozgina qaynatilgan mevalardan iborat kompotning bir turi[1], sirop yoki jele shaklida, koʻpincha muzqaymoq bilan beriladi. Makeduan siropi koʻpincha likyor yoki konyak bilan toʻldirilgan. Fransiyada XVIII-XIX-asrlarda makeduan shirinligi keng tarqalgan[2]. Ingliz va fransuz oshxonalarida makedin meva va sabzavotlarning mayda kubiklarga boʻlinish usulini yoki sabzavot va mevalardan shu tarzda kesilgan taomlarni bildiradi[3].
Baʼzi manbalarga koʻra, turli darajadagi haqiqiylik bilan, makedon soʻzi XVIII-asrning oʻrtalaridan boshlab Makedoniya imperiyasining etnik xilma-xilligiga oʻxshab, aralash mevali salatlarga ishora qilish uchun ishlatilgan[4][5] yoki XIX-asrdagi Osmanlar Makedoniyasi[6]. Rus tilida „makeduan“ soʻzi XIX-asrning oʻrtalarida taom bilan birga fransuz tilidan olingan. A. D. Mixelsonning 1869-yildagi „Rus tilida qoʻllanilgan 30 000 xorijiy soʻz“ lugʻatiga „sharob yoki sabzavot qoʻshilgan turli xil murabbolardan iborat taom“[7] sifatida kiritilgan. „Rossiyalik tajribali uy bekasining oshxona kitobi“ da E. A. Avdeeva qulupnay, malina, oq va qizil smorodina hamda pistadan tayyorlangan, qolipga limonli jele ichiga quyilgan uy sharoitida tayyorlanadigan makeduan retsepti berilgan. Qovun, shaftoli, oʻrik, malina, qulupnay va gilosdan tayyorlangan „Monplaisir maseduan“ da shampan jele ichida E.A. Avdeeva oʻz tarixini imperator saroyining bosh ofitsianti Ember bilan bogʻlaydi, uning nazorati ostida imperator Nikolay Pavlovich va imperator Aleksandra Feodorovna uchun bogʻ va issiqxona gullari bilan bezatilgan shirin taom tayyorlanadi[8].
Sabzavotli maseduan odatda loviya va noʻxatdan mayda tugʻralgan sabzi va sholgʻom bilan tayyorlanadi[9]. U goʻsht yoki parranda goʻshti bilan issiq garnir sifatida yoki lanspice ichida sovuq holda dasturxonga xizmat qilinadi. Maʼlumki, I. M. Xaritonov 1917-yilda Nikolay II ning „oʻz stoliga“ parhez taom sifatida „koʻkatlardan sovuq maseduan“ xizmat qiladi[10].
Maseduan rus adabiyoti asarlarida uchraydi (L. N. Tolstoyning "Anna Karenina" , A. I. Kuprinning „Koʻchadan“ , G. A. Maxtetning „Birinchi toʻlov“, „Kimdir 17-oktabr kunini qanday oʻtkazdi“ A. T. Averchenko).
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Основы кулинарии 1941.
- ↑ В. В. Похлёбкин 1988.
- ↑ Charles Sinclair 2004.
- ↑ Juan Antonio Cincunegui (24 November 2002) „La palabra en el tiempo“, Nuevo Siglo, Buenos Aires, Argentina
- ↑ Auguste Scheler (1888) Dictionnaire d'étymologie française d’après les résultats de la science moderne p. 313
- ↑ Dimitar Bechev, Historical Dictionary of North Macedonia, Historical Dictionaries of Europe, Edition 2, Rowman & Littlefield, 2019, ISBN 1538119625, Introduction, p. 1.
- ↑ А. Д. Михельсон „Маседуан“,. 30 000 иностранных слов, вошедших в употребление в русский язык, 2-е исправленное издание, М.: Типография Бахметева, 1869 — 325—326 bet.
- ↑ Е. А. Авдеева, Н. Н. Маслов „Маседуан, Монплезирский маседуан“,. Поваренная книга русской опытной хозяйки, Пятое, значительно дополненное издание, Издание В. И. Губинского, 1912 — 273, 275—276 bet.
- ↑ Е. И. Молоховец 2012.
- ↑ А. Соколов, И. Лазерсон, И. Зимин „Качество блюд и кулинарные пристрастия российских императоров“,. Императорская кухня. XIX – начало XX века. Повседневная жизнь Российского императорского двора. М.: Центрполиграф, 2014. ISBN 978-5-227-05327-5.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Ануфриев В. М., Никашин Ф. П., Скрипкин Г. М. „Сладкие охлаждённые блюда“,. Основы кулинарии. М.: Госторгиздат, 1941 — 228—235 bet.
- Молоховец Е. И. „Масседуан из овощей“,. Подарок молодым хозяйкам. М.: Эксмо, 2012 — 166 bet. ISBN 978-5-699-59217-3.
- Poxlyobkin V. V. Maseduan // Kulinarniy slovar. — M.: Izdatelstvo „E“, 2015. — S. 203—204. — 456 s. — 4000 ekz. — ISBN 978-5-699-75127-3.
- Poxlyobkin V. V. Maseduan // O kulinarii ot A do Ya: Slovar-spravochnik. — Mn.: Polimya, 1988. — S. 96. — 224 s. — 200 000 ekz. — ISBN 5-345-00218-5.
- Erhard Gorys. Macédoine // Das neue Küchenlexikon. Von Aachener Printen bis Zwischenrippenstück. — München: Deutscher Taschenbuch Verlag, 1997. — S. 320. — 599 S. — ISBN 3-423-36008-9.
- Charles Sinclair. macedoine // Dictionary of Food: International Food and Cooking Terms from A to Z. — Second Edition. — London: A & C Black, 2004. — P. 352. — 632 p. — ISBN 978-1-4081-0218-3.