Mars geologiyasi
Mars geologiyasi – Marsning yuzasi, qobigʻi va ichki tuzilishini oʻrganadigan fan. Sayyorani shakllantirgan tarkibi, tuzilishi, tarixi va jismoniy jarayonlariga eʼtibor qaratiladi. Ushbu fan sohasi yer geologiyasiga oʻxshaydi. Planetologiyada geologiya tushunchasi sayyoralar va ularning sunʼiy yoʻldoshlarining qattiq komponentlarini oʻrganishni nazarda tutadi. Bu atama geofizika, geokimyo, mineralogiya, geodeziya va kartografiyaning aspektlarini oʻz ichiga oladi [1] . Neologizm areologiyasi yunoncha Arēs (Mars) soʻzidan baʼzan mashhur ilmiy manbalarda va ilmiy fantastikada (masalan, Kim Stenli Robinsonning Mars trilogiyasida) Mars geologiyasining sinonimi sifatida ishlatiladi, lekin bu atama professional geologlar va sayyora olimlari tomonidan juda kam qoʻllaniladi [2] .Mars yer sayyorasi boʻlib, temir bilan aralashgan tosh toshlardan iborat[3]. Yerda boʻlgani kabi, uning evolyutsiyasining boshida temir yadro va silikat mantiyaga ajralish sodir boʻldi, keyin esa oʻrtacha qalinligi 50 km boʻlgan qobiq paydo boʻldi. Yadro radiusi butun Mars radiusining yarmiga teng, ammo uning holati kabi aniq maʼlum emas .Mars geologiyasi haqidagi hozirgi maʼlumotlarning aksariyati kosmik kemalar tomonidan olingan suratlarda koʻrinadigan yer shakllarini oʻrganishdan kelib chiqadi. Sirtdagi bir qator aniq yirik tuzilmalar sayyorada uzoq vaqt davomida sodir boʻlgan turli xil geologik jarayonlarni koʻrsatadi. Ushbu boʻlimda Marsning bir nechta asosiy fiziografik hududlari keltirilgan. Birgalikda koʻrib chiqilsa, bu joylar geologik jarayonlar, jumladan vulqon va tektonik faollik, suv, muz va zarba hodisalari sayyorani katta vaqt miqyosida qanday shakllantirganini koʻrsatadi.
- ↑ .
- ↑ Carr, M. H., USGS, Personal Communication, September 13, 2010.
- ↑ Quinion, M. (1996). World Wide Words Website, http://www.worldwidewords.org/turnsofphrase/tp-are1.htm ( at www.worldwidewords.org Error: unknown archive URL 20200805041521 sanasida arxivlangan).
- ↑ P. Zasada (2013) Generalised Geological Map of Mars, 1:140.000.000, Source Link ( at astronomynow.com Error: unknown archive URL 20150214223241 sanasida arxivlangan).