Mailar Mallanna ibodatxonasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Shri Shiva Mailar Mallanna ibodatxonasi — Xandoba xudosiga bagʻishlangan hind ibodatxonasi (shuningdek, Mailar Mallanna nomi bilan ham tanilgan va Mailar yoki Khanapur qishlogʻidagi Shiva xudosining bir shakli ekan). U Bidar-Udgir yoʻlida, 15 km uzoqlikda Bidar nomli, Karnataka, yaʼni Hindistonda joylashgan. Said ibodatxonasi Vijayanagara „gʻalaba shahri“ imperiyasi ichida joylashgan boʻlib, hozir Janubiy Hindistonda[1]. Bu davrda kannada, marathi telugu va tamil tillarida gapirilgan[1].

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Maʼbadning kelib chiqishi jin Mallasur (Malla) (kannada tilida asur jinlar degan maʼnoni anglatadi) va uning ukasi Manikasur (Mani) bilan bogʻliq boʻlib, u Brahmadan yengilmaslik neʼmatini qoʻlga kiritib, yer yuzida tartibsizliklarni keltirib chiqargan va donishmandlarni taʼqib qilgan deya shu afsonaga ishonilgan ekan.

Dindorlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Vijayanagara qirollari xudolar va marosim amaliyotlarini qabul qildilar va ularning muqaddas tasvirlari uzoq hududlardan poytaxtga koʻchirildi. Yangi ibodatxonalar qurilgach, yangi haykallar oʻyilgan, ulardan biri Mailar edi. Mailar Janubiy Hindistonda uzoq tarixga ega edi, lekin birinchi navbatda qishloq jamoalari va choʻponlar tomonidan sigʻinadigan mintaqaviy xudo boʻlgan. Muqaddas matn shuni koʻrsatadiki, bu shiddatli norozilik xudosi, asosan, jangchilar bilan bogʻliq boʻlgan mintaqaviy xalq xudosidan Vijayanagara bilan bogʻliq boʻlgan kengroq xudoga koʻtarila boshlagan. Ushbu matnlardan birida Mailar koʻplab musulmonlar sigʻinadigan „her yuzidagi shoh“ sifatida tasvirlangan. Agar xudolarning mavqei baland boʻlsa, bu ularning jangchi atributlari va himoyachilari boʻlgan fars xudolar ekanligini anglatar edi, bu ularni bu shaharning militaristik fazilatlari bilan bogʻladi. Shimoliy Karnataka hududida mashhur boʻlgan maʼbad har yili Karnataka, Maxarashtra va Andxra-Pradeshdan millionlab dindorlarni oʻziga jalb qiladi. Maʼbadning bosh ruhoniysi Kurubas jamoasiga tegishli.

Yakshanba kuni, asosiy ibodat kuni, echkilar, qoʻylar, sigirlar va boshqa hayvonlarning savdosi yaqin joyda amalga oshiriladi[2][3].

Vijayanagara arxitekturasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Arxitektura ibodatxonalari Vijayanagara jamiyatining muhim qismi edi. Muqaddas ibodatxonalar bir qator mintaqaviy arxitektura anʼanalarini oʻz ichiga olgan boʻlib, ular poytaxt joylashgan Janubiy Dekan (shuningdek, Dekan arxitekturasiga qarang) anʼanalarini aks ettirgan. Bu koʻpincha „unitar uslub“ deb nomlangan[1]. Biroq, vaqt oʻtishi bilan ibodatxonalar tobora koʻproq bezakli boʻlib qoldi, jumladan, gopuralar yoki katta minorali darvozalar ichida qurilgan qoliplar, gʻishtlar va devor majmualaridan iborat.

Mailar Mallanna ibodatxonasi Grece Harrisning shaxsiy oʻzini va shaxs tushunchalari bilan bogʻliq[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shaxs narsa, materiya sifatida taʼriflanadi va jismoniy teginish qobiliyatiga ega (Harris 1989-yilda). Maʼbad haqida gap ketganda, Individual misol — Khandoba. Khandobani shaxs sifatida koʻrish mumkin edi, chunki u Malla va Mani oʻldirgan. Oʻz-oʻzini xotira va uzluksizlik bilan birga asosiy tushuncha sifatida tajriba oʻrnatadi (Harris 1989-yilda). Malla oʻzlik namunasi, chunki u oʻtishdan oldin oq otini Khondobaga taklif qiladi. Malla oʻz tajribasiga va qilgan ishlariga, masalan, tartibsizlikni keltirib chiqarganiga qaradi. Oʻzining salbiy xatti-harakatlariga nazar tashlab, uni Khondobaga oq otini taklif qilishga qaror qildi. Oq otini qurbon qilishning bu harakati tavba belgisi edi. Malla uning ruhini maʼbadda eslab, kutib olish uchun oq otini taklif qildi. Shaxs insonning boshqalarga munosabati sifatida aniqlanadi (Harris 1989-yilda). Shivaning maʼbadni tasvirlashdagi ishtiroki oʻz-oʻziga misol boʻlishi mumkin, chunki u odamlar oʻzlarini himoyalangan his qilish uchun murojaat qiladigan Xudosi sanalgan ekan. Odamlar uchun Shiva xudolarni ifodalaydi va yovuzlikni himoya qilish va saqlash uchun unga qaraydi deya ishonishgan. Harrisning ikkita gʻoyasini birlashtirgan tushunchalar mavjud. Menimcha, Shiva shaxs sifatida Shiva bilan oʻzini oʻzi birlashtirishi mumkin, chunki Shiva ruhiy tajriba/xotiradir, lekin u odamlarning unga boʻlgan munosabatlarida oʻynaydigan taʼsirchan roli tufayli ham shaxs boʻlishi mumkin. U odamlarga ularning himoyachisi sifatida munosabatda boʻladi. Ushbu afsonaning bir nechta omillari shuni koʻrsatadiki, Individual, men va Shaxs tushunchalarining hech boʻlmaganda maʼbad orqasidagi koʻpgina tushunchalarga qoʻllanilishi mumkin ekan[4].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. 1,0 1,1 1,2 Sinopoli, C. M. (2000). FROM THE LION THRONE: POLITICAL AND SOCIAL DYNAMICS OF THE VIJAYANAGARA EMPIRE. Journal Of The Economic & Social History Of The Orient, 43 (3), 364.
  2. „SRI MAILAR MALLANNA TEMPLE“. Bharathiyam. 2017-yil 18-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 12-may 2017-yil.
  3. „SRI MAILAR MALLANNA TEMPLE - TRAVEL INFO“.
  4. Harris, Grace Gredys. 1989. „Concepts of Individual, Self, and Person in Description and Analysis.“ American Anthropologist 91 (3):599-612.