La Belle Ferronnière portreti
|
| La Belle Ferronnière portreti (Fransuzcha: La Belle Ferronnière) |
| Leonardo da Vinci, 1490-1496 |
| Moybo'yoq |
| 62 × 44 sm |
| Luvr muzeyi, Parij , Fransiya |
La Belle Ferronnière portreti — Mashhur italyan rassomi Leonardo da Vinci tomonidan XV asrning soʻngida chizilgan portret.[1] Ushbu kartina shuningdek Nomaʼlum ayol portreti nomi bilan ham tanilgan. Ushbu rasm hozirda Luvr muzeyida saqlanib kelinmoqda.
Leonardo da Vinci[tahrir | manbasini tahrirlash]
Jahon madaniyati, sanʼati va ilm-fani tarixida Leonardo da Vinci (1452 — 1519) nafaqat Uyg’onish davrining buyuk rassomi, haykaltaroshi, meʼmori, balki isteʼdodli ixtirochi muhandis, matematik, anatom sifatida ham yorqin iz qoldirgan. Leonardo da Vinci uncha katta boʻlmagan Vinchi shahri yaqinida dunyoga keldi. U 14 yoshga toʻlganda otasi uni Florensiyaga olib keladi va Uygʻonish davrining koʻpgina maʼrifatli kishilari qatori har tomonlama iqtidor sohibi, oʻz davrining taniqli rassomi, haykaltaroshi va meʼmori Andrea Verrokioning badiiy ustaxonasiga shogirdlikka beradi. Tez orada Leonardo nafaqat tengqurlari, balki ustozini ham ortda qoldirib, mohir rassom boʻlib yetishadi. Rassomning bu qadar tez kamol topishida uning tabiatga, atrof muhitdagi voqea va hodisalarga nisbatan oʻta sinchkovligi sabab boʻldi. U yoshligidan boshlab xotira daftari tutib, unda uylar va koʻchalar, qir-adirlar va bogʻlar, gullar va daraxtlar, goʻzal qizlarning yuz tuzilishi, yuzini yuvayotgan mushuk, otning tuyoqlari, matoning buklamalari kabi detallarni sinchkovlik va sabot bilan tasvirlab bordi. Undan oʻz hayoti davomida bitilgan 7 ming sahifaga yaqin xotira daftari qolgan. Uning qoʻlyozmalari orasida uchish apparatlari, parashyut, suv osti kemasi, avtomat toʻquv stanogi kabi ajoyib narsalarning loyihalarini topdilar. Bir necha yuz yillardan soʻng bularning barchasi qaytadan ixtiro etildi. Samolyot paydo boʻlmasdan yuz yillar avval Leonardo da Vinci qushni eslatuvchi uchish apparatini yaratdi. Lekin rassom — Leonardoning asarlariga anchagina baxtli taqdir nasib etdi. U yaratgan asarlardan uning zamondoshlari ham, ularning avlodlari ham zavqlanishgan.Leonardo da Vinci hayotining oxirgi ikki oʻn yilligini darbadarlikda, joydan joyga koʻchib yurib oʻtkazishga majbur boʻldi. Shu davrda yaratgan eng mashhur asari „Mona Liza“ portretidir (bu asarni yana „Jokonda“ deb ham atashadi). Unda shaharlik badavlat ayol biroz jilmaygan, xayolga choʻmgan, gʻamginroq holatda tasvirlangan. Bu goʻzal qiyofaga qarab ayolning boy va murakkab ichki dunyosini, uning oʻtkir aqlini his etish mumkin. Mona Liza tabiat manzarasi fonida tasvirlangan. Olisdagi togʻlar, osmon, daryo va daraxtlar — bularning hammasi yengilgina tuman bilan qoplangan.Darbadarlikda hayot kechirgan rassom umrining soʻnggi yillarini Fransiyada oʻtkazdi va Ambauza shahri yaqinida vafot etdi. Buyuk rassomning oʻlmas asarlari hamon kelajak avlodlarga zavq bagʻishlamoqda. Rassom ijodiy merosini oʻrganishga boʻlgan qiziqish bugun ham soʻngan emas. Rassomning hech boʻlmaganda birgina asarini tomosha qilish uchun kishilar soatlab navbat kutishadi.[2]
Tavsif[tahrir | manbasini tahrirlash]
Portretdagi xonim[tahrir | manbasini tahrirlash]
La Belle Ferronnière rasmining modeli kimligi haligacha sir boʻlib qolayotgan boʻlsa, „Leonardo Da Vinchi: Milan sudidagi rassom“ (Milan galereyasi, London , 2011-yil 9-noyabr — 2012-yil 5-fevral) koʻrgazmasida taxminiy variant ochiqlandi. Unga koʻra bu ayol, Milan gersogi boʻlgan Ludovico Sforzaning rafiqasi Beatrice d'Este deya taxmin qilingan.[3]
Beatrice d’Este[tahrir | manbasini tahrirlash]
Beatrice d’Este— 1475-yil 29-iyunda tavallud topgan va 1497-yil 3-yanvarda vafot etgan. Milan gersogi Ludovico Sforzaning rafiqasi. Qisqa umr koʻrganiga qaramasdan oʻz davrining muhim shaxslaridan biriga aylana olgan. Eri Ludovico Sforza bilan birgalikda Milan shahrini Yevropa Uygʻonish davrining poytaxtiga aylantira olgan. Oʻz qatʼiyati orqali urushlarda askarlarga jangovor rux bagʻishlab tura olgan. Beatritsaning hozirgi zamonda ham, vafotidan keyin ham bizgacha yetib kelgan koʻplab portretlari mavjud.
Asar tavsifi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Rasm biroz kichik 62 × 44 sm oʻlchamli yongʻoq yogʻoch panelida moʻyqalam bilan chizilgan. Suratdagi xonim yonga burilgan holda tasvirlagan. Yuzida tabassum ifodasi yoʻq. Koʻzida qatiyat sezilib turadi. Rasmning qorongʻu foni Da Vinccining koʻplab sanʼat asarlarining oʻziga xos xususiyati boʻlib, u XVII asrdagi keyingi barokko asarlarining qorongʻu fonlarida aks ettirilgan. La Belle Ferronniere oʻsha davrga xos qizil libos kiygan, qora sochli oq ayolni tasvirlaydi.Uning aksessuari, peshonasidagi oddiy kichik tasma. Biroq, bu ayolga nafislik havosini berishga yordam beradi. Ayolning ifodasi nimani anglatishini aniq tahlil qilish qiyin, chunki u tomoshabinga bir oz egilib qaraydi.[4]
Etimologiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
La Belle Ferronniere iborasi tom maʼnoda „goʻzal temirchi“ degan maʼnoni anglatadi. Biroq, bu kontekstda „ferronniere“ rasmdagi ayolning peshonasiga taqqan bosh tasmasini nazarda tutadi. Ushbu bosh tasma oʻsha paytda „ferronniere“ nomi bilan mashhur edi.
Kartinaning nusxalari[tahrir | manbasini tahrirlash]
19-asrda Bu asar juda mashhur boʻlgan va tez-tez koʻchirilgan. Bunday keyingi nusxalar Chambéry va Dijondagi tasviriy sanʼat muzeylarida saqlanib kelinadi. Shuningdek rasmning yana bir nusxasi mashhur boʻlgan boʻlib, uni asl nusxa sifatida sotishga ham urinishgan. Ammo 1920-yilda taniqli sanʼat sotuvchisi Ser Jozef Duvin Nyu-York Worldga uning nusxasi ekanligi haqidagi fikrini eʼlon qilishga ruxsat berdi:
Muammolar 1920-yil 17-iyun kuni ertalab soat birda boshlandi. Londonda bo'lgan Duvinni New York World muxbirining telefon qo'ng'irog'i uyg'otdi. Bu muntazam fakt tekshiruvi edi: Kanzaslik xonim Andre Xan Leonardo da Vinchining "La Belle Ferroniera" rasmini sotmoqchi ekanligini e'lon qildi. Yarim uyg'ongan Duven mashinada javob berdi: "Bu mumkin emas". Nega? muxbir bilmoqchi edi. — Chunki bu kartina Luvrda osilgan.
Rasm egasi Andre Lardu Xan xonim uni tuhmat qilgani uchun sudga berdi. Sud kutilmaganda juda shov-shuvli boʻlib chiqdi. Sudda koʻplab mashhur sanatshunoslar ishtirok etishdi va yakunda ikki rasm solishtirib koʻrilib, bu soxta surat ekanligi aniqlandi. 2010-yil yanvar oyida ushbu nusxa 1,5 million dollarga sotilgan.[5]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „La Belle Ferronniere“. Leonardo da Vinci. Qaraldi: 2022-yil 4-iyul.
- ↑ Davron, Xurshid „LEONARDO DA VINCHI HIKMATLAR“. Xurshid Davron kutubxonasi. 2022-yil 5-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-iyul.
- ↑ „Maria Beatrice d'Este“. Geneee. Qaraldi: 2022-yil 4-iyul.
- ↑ „La Belle Ferronniere“. Da Vinci Net. Qaraldi: 2022-yil 4-iyul.
- ↑ „La Belle Ferronniere“. contemporary. Qaraldi: 2022-yil 4-iyul.