Kurchatov Instituti

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

 

Kurchatov Instituti
Asos solingan 1943-yil 11-fevral
Oʻquv yurti turi [[Yadro energetikasi va yadro meditsinasi
Plazma
Tezlashtiruvchi fizika]]
Rektori Aleksandr Blagov
Manzili Moskva
Vebsayti nrcki.ru

Koordinatalari: 55°48′5.0004000000013″N 37°28′36.998400000011″E / 55.801389000000000351°N 37.47694400000000314°E / 55.801389000000000351; 37.47694400000000314 G O

Kurchatov institutida magnit tizimlarni sinovdan oʻtkazish uchun stend. 1986-yilda suratga olingan
2018-yilgi pochta markasi. Institutning 75 yilligiga Rossiya tomonidan chiqarilgan

Kurchatov instituti (ruscha: Национальный исследовательский центр «Курчатовский Институт», "Kurchatov instituti" Milliy tadqiqot markazi) - Rossiyaning atom energetikasi sohasidagi yetakchi ilmiy-tadqiqot instituti. U Igor Kurchatov nomi bilan atalgan va Moskva, Kurchatov maydoni 1da joylashgan.

Sovet Ittifoqida u IV Kurchatov nomidagi Atom energiyasi instituti (ruscha: Институт Атомной Энергии им. И.В. Курчатова Kurchatova) nomi bilan mashhur edi. Qisqartirilgan shakli KIAE (ruscha: КИАЭ). 1991-yildan 2010-yilgacha u "Kurchatov instituti" Rossiya ilmiy markazi (Роcсийский научный центр «Курчатовский Институт» "Kurchatovskiy Institut") nomi bilan atalgan.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1955-yilgacha "SSSR Fanlar akademiyasining 2-sonli laboratoriyasi" maxfiy nomi bilan mashhur boʻlgan Kurchatov instituti 1943-yilda yadro qurolini yaratish maqsadida tashkil etilgan. Sovet yadroviy reaktorlarining aksariyati institutda ishlab chiqilgan, jumladan F-1 ham Shimoliy Amerikadan tashqarida muhim ahamiyatga ega boʻlgan birinchi yadroviy reaktor edi.

1955-yildan beri u termoyadro termoyadroviy sintezi va plazma fizikasi sohalarida yirik ilmiy eksperimental ishlarga homiylik qilmoqda. Xususan, u yerda birinchi tokamak tizimlari ishlab chiqilgan, ulardan eng muvaffaqiyatlisi T-3 va uning kattaroq versiyasi T-4. T-4 1968-yilda Novosibirskda sinovdan oʻtkazildi va tarixda birinchi kvazistatsion termoyadroviy reaksiyasini oʻtkazdi.[1]

1980-yillarda Kurchatov instituti xodimlari va kompyuter muhandislari DEMOS operatsion tizimini ishlab chiqishda ishtirok etish orqali kompyuter madaniyatini shakllantirishda juda muhim rol oʻynadilar. Bu Rossiyada internetning tarqalishiga olib keldi va Sovet Ittifoqining parchalanishiga hissa qoʻshdi. 

1991-yilgacha Atom energiyasi vazirligi Kurchatov instituti ma'muriyatini nazorat qilib kelgan. 1991-yil noyabr oyida Davlat ilmiy markaziga aylantirilgandan soʻng, institut bevosita Rossiya hukumatiga boʻysundi. Institut nizomiga koʻra, uning direktori Rosatom tavsiyalari asosida bosh vazir tomonidan tayinlanadi. 2005-yil fevral oyida Mixail Kovalchuk institut direktori etib tayinlandi. 2015-yildan beri u institut prezidenti, direktor lavozimida esa doktor V. Ilgisonis, D. Minkin va 2018-yil noyabr oyidan Aleksandr Blagov faoliyat koʻrsatmoqda.

2007-yil fevral oyida Kurchatov instituti Rossiyada nanotexnologiya sohasidagi sa'y-harakatlarni muvofiqlashtiruvchi asosiy tashkilot boʻlish tenderida gʻolib chiqdi.

Kurchatov instituti, shuningdek, Rossiyaning Gamburgdagi Yevropa XFEL rentgen lazer tadqiqot markazi va Germaniyaning Darmshtadt shahridagi Antiproton va ion tadqiqotlari (FAIR) kabi xalqaro yirik loyihalardagi ishtirokini muvofiqlashtirish uchun mas'uldir. Kadarachedagi ITER reaktor loyihasi va Grenobldagi Yevropa Sinxrotron radiatsiya ESRF (ikkalasi ham Fransiya) va Fransiya va Shveysariyadagi CERN zarrachalar fizikasi tadqiqot markazi bilan hamkorlik qilib kelmoqda.[2] 2022-yil 4-martda, bir hafta oldin boshlangan Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi jarayonida institut oʻz veb-saytida Ukrainaga qilingan hujumni maʼqullagan manifest eʼlon qildi va unda qoʻshni davlat “birinchi navbatda, inqiloblar tufayli oʻzgargan” deb taʼkidladi. Gʻarblik hamkorlarimizning neonatsistlar safida boʻlgan sa’y-harakatlari” va bosqin “mamlakatimizga oʻz hududidan toʻgʻridan-toʻgʻri hujum qilish xavfining oldini olishga” qaratilganligi sababli oqlashini ta’kidladi.[3]

Loyihalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Institut quyidagilar bilan shugʻullanadi:

  • ITER
  • YARMARAK
  • IGNITOR

Reaktorlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Koʻpgina reaktorlar institut tadqiqotchilari tomonidan ishlab chiqilgan, masalan:

  • GT-MHR
  • RBMK
  • EGP-6
  • ELENA
  • T-15
  • F-1
  • Romashka reaktori
  • VBER-300
  • VVER

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Токамак in the Great Soviet Encyclopedia, 1969–1978 (Russian)
  2. ↑ „International Megaprojects“ (en). Kurchatov Institute. 2020-yil 24-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-iyun.
  3. ↑ „Учёным России“ (ru). Kurchatov Institute (2022-yil 4-mart). 2022-yil 15-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-iyun. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Kurchatov_Instituti&oldid=3296569" dan olindi