Nicolaus Copernicus

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
(Kopernikdan yoʻnaltirildi)
Nikolay Kopernik
Tavalludi 19-fevral 1473-yil
Torun (Toruń), Qirol Prussiyasi, Polsha Qirolligi
Vafoti 24-may 1543-yil(1543-05-24)
(70 yoshda)
Frombork, Qirol Prussiyasi, Polsha Qirolligi
Fuqaroligi Kingdom of Poland[1]
Sohasi Matematika, astronomiya, tibbiyot, iqtisodiyot
Taʼlimi Krakov universiteti, Bolonya universiteti, Padua universiteti, Ferrara universiteti
Mashhur ishlari Geliosentrizm, Copernicus qonuni
Dini Rim katoligi

Nicolaus Copernicus (nemischa: Nikolaus Kopernikus; italyancha: Nicolò Copernico; polyakcha: Mikołaj Kopernik; yoshligida Niclas Koppernigk;[2] 19-fevral, 1473 – 24-may, 1543) — Uygʻonish davrining astronomi va Yerni olam markazidan olib tashlagan geliosentrik kosmologiyani shakllantirgan birinchi inson.[3]

Kopernikning vafotidan oz vaqt avval chop etilgan De revolutionibus orbium coelestium (Osmon sferalarning inqilobi) nomli kitobi koʻpincha zamonaviy astronomiyaning boshlangʻich nuqtasi va fan inqilobini boshlab bergan vahiy deya ataladi. Uning Quyosh olam markaziga joylashtirilgan geliosentrik modeli osmon jismlarining harakati Yerni olam markaziga qoʻymasdan turib tushuntirish mumkinligini isbot qiladi. Bu kashfiyot fan tarixida Kopernik inqilobi deya ataladi.

Uygʻonish davrining buyuk daholari singari Kopernik matematik, astronom, qonunshunoslikda doktor unvoniga ega boʻlgan yurist, shifokor, poliglot, tarjimon, rassom, katolik cherkovining ishchisi, siyosatchi, diplomat va iqtisodchi boʻlgan.

Kopernik Nikolay (polyakcha — Kopernik, lot. Copernicus — 1473.19.2, Torun, Polsha — 1543.24.5, Frambork, Polsha) — polyak astronomi, geliotsentrik sistema asoschisi. 1492—94 yillarda Krakov universitetida, keyinchalik Italiyaning Bolonyadagi universitet va boshqa universitetlarida huquqshunoslik, tibbiyot, astronomiya va mat. fanlarini oʻrgangan. K. zamonasining yetuk astronomlaridan biri boʻlgan. U 1543-yilda "Osmon sferalarining aylanishi haqida" asarini nashr ettirgan. Bu asarda Ptolemeynnng fan va dinda hukmron boʻlib kelgan geotsentrik sistemasini rad qiluvchi geliotsentrik sistemani bayon etgan. K. oʻz sistemasida Yerni oddiy sayyoralardek Quyosh atrofida va oʻz oʻqi atrofida aylanadi degan fikrni ilgari surgan. Geliotsentrik sistemaning toʻgʻriligi tez orada Galiley, Kepler, I. Nyuton kashfiyotlari bilan isbotlangan.[4]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. (unspecified title)
  2. Nicolaus Copernicus Gesamtausgabe: Urkunden, Akten und Nachrichten: Texte und Übersetzungen, ISBN 3-05-003009-7, pp. 23ff. (online); Marian Biskup: Regesta Copernicana (calendar of Copernicus' Papers), Ossolineum, 1973, p. 32 (online). This spelling of the surname is rendered in many publications (Auflistung) [1]
  3. Linton (2004, p. 39 (Wayback Machine saytida 2011-05-14 sanasida arxivlangan)). Copernicus geliosentrik tizim turini taklif qilgan birinchi inson emas edi. Yunon matematigi va astronomi Samoslik Aristarxus buni miloddan avvalgi uchinchi asrda taklif etgan edi. Ammo, u oʻz gʻoyalarini rivojlantirmay, eng oddiy holatda qoldirgan. (Dreyer, 1953, pp. 135–48).
  4. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]