lKoʻk kit, byuval (Balaenoptera musculus) — yoʻl-izuvchi hayvon. Dunyodagi eng yirik hayvonlardan biri, tanasining uzunligi 33 m gacha, ogʻirligi 150 t gacha, usti koʻkimtir, qorni va biqinlari zangori. Qornida oqish yoʻllari bor. Plankton organizmlar bilan oziqlanadi. 2–3 yilda bitta bola tugʻadi, bolasini 7–8 oy emizadi. Bitta kit 15–20 t yogʻ va 35–40 t goʻsht beradi. Planktonlar bilan oziqlanadi[1]. Maksimal uzunligi 30 m va ogʻirligi 199 tonna bu mavjud boʻlgan eng katta hayvondir[2]. Koʻk kit uzun va ingichka tanasi turli xil kulrang-koʻk rangga ega va pastki qismi biroz ochroq boʻladi. Koʻk kitlar uchun maʼlum boʻlgan yagona tabiiy yirtqich bu orkadir, ammo orkalarning halokatli hujumlari darajasi nomaʼlum. Koʻk kitlarning fotosuratlarini aniqlash boʻyicha tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, Kaliforniya koʻrfazidagi odamlarning koʻp qismi orkalar bilan uchrashganidan dalolat beruvchi chandiqlarga ega[3]. Avstraliyaning janubi-sharqida suratga olingan koʻk kitlarning 3,7 foizida, Gʻarbiy Avstraliya yaqinidagi suratga olingan koʻk kitlarning 42,1 foizida chandiq izlari bor edi[4]. 1982-yildan 2003-yilgacha yana toʻrtta koʻk kit bir guruh orka tomonidan taʼqib qilingani aniqlangan[5]. Orkalarning birinchi hujjatlashtirilgan yirtqich hodisasi 2003-yil sentabr oyida, Sharqiy tropik Tinch okeanida bir guruh orka yaqinda oʻldirilgan koʻk kit buzoqlari bilan oziqlanayotganiga duch kelganida sodir boʻlgan[6]. yoʻl kitlaroilasiga mansub sutemMoviy kitlarning kattaligi va tezligi tufayli dastlab ov qilish qiyin edi[7]. Bu XIX asrning oʻrtalarida snaryad sifatida otilishi mumkin boʻlgan garpunlarning rivojlanishi bilan oʻzgara boshladi[8]. Moviy kit ovlash 1930-1931-yillar orasida eng yuqori choʻqqisiga chiqdi va 30 000 hayvonlar olib ketildi. Turlarning hosili ayniqsa Antarktidada yuqori boʻlgan, XX asrning birinchi yarmida 350 000–360 000 kit ovlangan. Bundan tashqari, xuddi shu davrda 11000 Shimoliy Atlantika kiti va 9500 Shimoliy Tinch okean kiti oʻldirilgan[9]. Xalqaro kit ovlash komissiyasi 1966-yilda koʻk kitlarni ovlashni taqiqladi va ularni butun dunyo boʻylab himoya ostiga oldi[10]. Biroq, Sovet Ittifoqi 1970-yillargacha koʻk kit va boshqa turlarni noqonuniy ovlashni davom ettirdi[11].
↑Sears, R. (1990). „The Cortez blues“. Whalewatcher. 24-jild. 12–15-bet.
↑Mehta, A. V.; Allen, J. M.; Constantine, R.; Garrigue, C.; Jann, B.; Jenner, C.; Marx, M. K.; Matkin, C. O.; Mattila, D. K. (2007). „Baleen whales are not important as prey for orcas (Orcinus orca) in high latitudes“. Marine Ecology Progress Series. 348-jild. 297–307-bet. doi:10.3354/meps07015. ISSN0171-8630.
↑Pitman, R.; Fearnbach, H.; LeDuc, R.; Gilpatrick, J. W.; Ford, J. K. B.; Balance, L. T. (2023). „Killer whales preying on a blue whale calf on the Costa Rica Dome: Genetics, morphometrics, vocalizations and composition of the group“. Journal of Cetacean Research and Management. 9-jild, № 2. 151–158-bet. doi:10.47536/jcrm.v9i2.683.
„Koʻk kit“, Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (K-harfi). Toshkent: „Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi“ Davlat ilmiy nashriyoti, 2000–2006-yillar.
.png){kind=small}