Kiyev uchun jang (2022)

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Kiyev uchun jang - Rossiya Qurolli Kuchlari va Rossiya Milliy gvardiyasi qoʻshinlarining Ukraina Qurolli Kuchlari, Ukraina Milliy gvardiyasi va Kiev yoʻnalishidagi hududiy mudofaa kuchlariga qarshi Rossiya qoʻshinlarining 2022-yil 25-fevraldan 2-aprelgacha Belarus hududidan Ukrainaga bostirib kirishi paytida davom etgan harbiy operatsiyalari.

Zirhli boʻlinmalar va maxsus kuchlarning Ukraina hududiga tez kirib borishi Ukrainaning katta guruhlarini toʻsib qoʻyishi kerak edi. Maqsadlardan biri Kiyevga ishonchli tahdid yaratish edi, shunda harbiy va fuqarolik hokimiyati poytaxtni tark etadi[1]. Ukraina rasmiylari joylashgan Kiyev asosiy nishon edi[2]. Kiyevni egallashga urinish rus qoʻshinlarining magʻlubiyati va chekinishi bilan yakunlandi, shu bilan birga, Ukraina hukumati uning tugashini Kiyevni blokada qilish va bosib olishga urinishlardan vaqtincha voz kechish deb hisoblaydi.

Himoyaga tayyorgarlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

24-Fevral raketa hujumi sodir boʻlgan joy (Goloseevskiy tumani)

Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi 2022-yil 24-fevral kuni ertalab soat 5 da boshlandi. Koʻp oʻtmay, Kiyevga, Kiyev atrofidagi harbiy obʼektlarga aniq raketa zarbalari berildi. Poytaxt mudofaaga tayyorgarlik koʻra boshladi. Aholining bir qismi shaharni tark etishga harakat qildi. Shaharda qolgan koʻplab erkaklar hududiy mudofaa safiga qoʻshila boshladilar va qurol-yarogʻ ola boshladilar[3]. Oʻsha kuni ertalab rus qoʻshinlari Kiev viloyatiga shimoldan kirib keldi va tez orada Chernobil AES ustidan nazorat oʻrnatdi[4].

24-fevraldan boshlab butun Ukraina boʻylab (shu jumladan poytaxtda) soat 22:00 dan 07:00 gacha komendantlik soati joriy etildi. Kievda komendantlik soati vaqtida jamoat transporti ishlamadi, metro bekatlari fuqarolar uchun tunu-kun ochiq boʻldi.

Katta havo hujumidan soʻng rus qoʻshinlari Kievdan[5] kilometr uzoqlikdagi Antonov yuk aeroportiga (shuningdek, Gostomel nomi bilan ham tanilgan) qoʻndi.

Voqealarning borishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

25-fevral[tahrir | manbasini tahrirlash]

25-fevral kuni erta tongda raketa hujumlari davom etdi. Darnitsadagi turar-joy binosiga zarar yetdi[6]. Biroq, Rossiya Federatsiyasi Mudofaa vazirligi Kiyevga har qanday raketa hujumlarini rad etdi. Rus armiyasi Sumi viloyati tomondan va Belorussiyadan shaharga qarab yurishni davom ettirdi[7]. Rossiya Federatsiyasi Mudofaa vazirligining 25-fevraldagi rasmiy vakili Igor Konashenkovning maʼlum qilishicha, Rossiya Qurolli kuchlari 24-fevral kuni Kiyev chekkasidagi Gostomel aerodromi hududida muvaffaqiyatli qoʻnish operatsiyasini amalga oshirdi va keyin Rossiya Havo-desant kuchlarining asosiy kuchlari bilan birlashib, Kiyevni gʻarbdan blokirovka qilingan.[manba kerak].

Kiyev meri Vitaliy Klichko brifingda “shahar mudofaa bosqichiga oʻtganini” aytdi.[manba kerak] ].

Koʻngillilar hududiy mudofaa saflarida qatnashishda davom etdilar. 25-fevralga kelib, ularga 18000 ta pulemyot berildi, aholiga molotov kokteyllarini tayyorlashni oʻrgatishdi. Shu bilan birga, qurol berishda hujjatlar endi tekshirilmadi va hamma oʻzini qurollantirishi mumkin edi. Ukrainaning sobiq prezidenti Pyotr Poroshenko himoyachilarga qoʻshilishga tayyorligini maʼlum qildi. Shaharda oziq-ovqat tanqisligi kuzatildi, talon-toroj qilish holatlari qayd etildi.[691 kundan beri manba koʻrsatilmadi]

26-fevral[tahrir | manbasini tahrirlash]

Valeriy Lobanovskiy prospektidagi 6A-uy

Ukraina tomoniga koʻra, Rossiya raketasi[8] Kiyevdagi Valeriy Lobanovskiy prospektidagi 6A-uyga kelib tushgan, Rossiya vakillarining aytishicha, Ukraina havo hujumidan mudofaa tizimining muvaffaqiyatsiz raketasi uyga tegib ketgan[9].]] Kievning janubi-gʻarbiy qismidagi Vasilkov aerodromi uchun janglar boʻlib oʻtdi. Ukraina Qurolli Kuchlari Bosh shtabi ushbu hududda Ukrainaning Su-27 qiruvchisi bortida qoʻshinlari boʻlgan Rossiyaning Il-76MD transport samolyotini urib tushirganini[10], Rossiya Mudofaa vazirligidan hech qanday izoh olinmaganini aytdi[11] ][11]. Ukraina rasmiylariga koʻra, Peremogiy prospektida bitta rus tanki yoʻq qilingan, janglar Kiev shimoli-gʻarbidagi Gostomelda, shuningdek, poytaxtning shimoli-sharqiy chekkasidagi 6-CHP yaqinida boʻlib oʻtgan. Kiyevning baʼzi hududlarida oʻq ovozlari eshitildi, ehtimol koʻchada otishmalar boʻlgan. Rus qoʻshinlarining gʻarbiy yoʻnalishdan oʻtib ketishining oldini olish uchun Irpin boʻylab avtomobil koʻprigi portlatildi.

Rossiya Mudofaa vazirligi oʻz qoʻshinlarining Kiyev yaqinidagi harakatlariga izoh bermadi.

27-28-fevral[tahrir | manbasini tahrirlash]

"V" harfi bilan rus texnikasi Vishgorod orqasida poytaxtning shimoliy va shimoli-gʻarbiy qismida tortilishida davom etdi, u erda keyingi hujum uchun koʻpriklar tayyorlanmoqda.[manba kerak]. Ukraina deputati Oleksiy Doroshenkoning soʻzlariga koʻra, 28-fevral oqshomida rus texnikasi Brovariga (Kiyev sharqida) kirib kelgan. Shunday qilib, rus qoʻshinlari, aftidan, Kievni asta-sekin oʻrab olishga intilishdi ("uni qisqich bilan olish").

AQSh Oq uy matbuot kotibi Jen Psaki brifingda Rossiya harbiylari "Kiyevni egallashni istashlarini va ular taraqqiyotda davom etishlarini" aytdi[12]. thumb|Поражение киевской телебашни 1 марта 28-fevral kuni Britaniyaning The Times gazetasi Kiyevda Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy, poytaxt meri Vitaliy Klichko va uning ukasi Vladimir Klichkoni yoʻq qilish vazifasi bilan 400 dan ortiq Wagner PMC jangarilari boʻlganini xabar qildi.

Hujumni sekinlashtirish[tahrir | manbasini tahrirlash]

1-mart kuni Rossiya Mudofaa vazirligi Kiyev teleminorasiga zarbalar berdi. Yaqin atrofdagi Babyn Yar Holokost yodgorlik markazi[13] va sport bazasi shikastlangan.

Ayniqsa, Kievning turar-joylaridan 7–10 km uzoqlikdagi Bucha, Gostomel, Vorzel, Irpen aholi punktlarida shiddatli toʻqnashuvlar sodir boʻldi. Britaniya razvedkasi maʼlumotlariga koʻra, Rossiyaning Kiyevga hujumi logistika qiyinchiliklari tufayli mart oyining birinchi kunlarida juda kam muvaffaqiyatga erishdi[14].

4-mart kuni Klichko poytaxt mudofaani mustahkamlashda davom etayotganini maʼlum qildi: yoʻl toʻsiqlari, cheklovchi bloklar, tankga qarshi tipratikanchilar qurilmoqda. Uning soʻzlariga koʻra, urush boshlanganidan beri deyarli 2 million kishi, ya’ni shahar aholisining yarmi shaharni tark etgan.[manba kerak] ].

Rossiya Federatsiyasi qurolli kuchlarining chekinishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

25 martga kelib, Rossiya tomoni Kiyevni blokadaga olishini eʼlon qildi.[691 kundan beri manba koʻrsatilmadi] Xuddi shu vaqtda «Bi-bi-si»,ushbu bayonotlarga izohlarda Kiyevnoʻoʻrab olishga urinish muvaffaqiyatsizlikka uchraganini taʼkidladi. Agentlik maʼlumotlariga koʻra, bayonotlar vaqtida Rossiya qoʻshinlari Ukraina poytaxtidan haydalgan va qurshovda boʻlgan. 29-mart kuni Rossiya va Ukraina oʻrtasidagi muzokaralarning navbatdagi raundidan soʻng Rossiya Federatsiyasi Mudofaa vaziri oʻrinbosari Aleksandr Fomin “Kiev va Chernigov yoʻnalishidagi harbiy faollikni keskin qisqartirish toʻgʻrisida qaror qabul qildi. Rossiya mudofaa vaziri Sergey Shoygu bayonot berib, Rossiya Kiyev va boshqa shaharlar yoʻnalishidagi jangovar harakatlarni toʻxtatib, bor eʼtiborini Donbasga qaratishi mumkinligini taxmin qildiManba xatosi: Closing </ref> missing for <ref> tag. Biroq, bir necha kundan keyin maʼumotlar tasdiqlandi: 2-aprel kuni Ukraina Mudofaa vazirligi Rossiya qoʻshinlarining butun Kiev viloyatidan toʻliq chekinishi va bu hudud oʻz nazorati ostiga qaytarilishini rasman eʼlon qildi.

Otishma[tahrir | manbasini tahrirlash]

15-mart kuni ertalab portlash toʻlqini Kiev kichik opera teatri joylashgan Lukyanovskiy xalq uyiga zarar etkazdi.

15 марта soat 20:00 dan 17 марта 07:00 gacha shaharda komendantlik soati eʼlon qilindi[15] - harbiy maʼmuriyat rahbari Nikolay Jirnovning soʻzlariga koʻra, xavfsizlik maqsadida, Kiyevda dushman DRGlarini yoʻq qilish uchun qoʻporuvchilik qilishda gumon qilinganlar qibsga olingan. Shu jumladan, 16-mart holatiga 105 nafar shaxs qoʻlga olingan.

16-mart kuni ertalab Ukraina favqulodda vaziyatlar davlat xizmati maʼlumotlariga koʻra, Rossiya tomonidan oʻqqa tutilishi natijasida Shevchenkovskiy tumanidagi 12 va 9 qavatli binolar zarar koʻrgan[16].

  • Bogatyrskaya ko'chasidagi uy 14 mart
    Bogatyrskaya ko'chasidagi uy 14 mart
  • Svyatoshinskiy tumanidagi 16 qavatli bino 15 mart
    Svyatoshinskiy tumanidagi 16 qavatli bino 15 mart
  • Retrovil savdo markaziga hujum (Rossiya Federatsiyasi Mudofaa vazirligi videosidan kadr)
    Retrovil savdo markaziga hujum (Rossiya Federatsiyasi Mudofaa vazirligi videosidan kadr)
  • 17-mart kuni Svyatoshinskiy tumanidagi omborxonada yongʻin sodir boʻldi
    17-mart kuni Svyatoshinskiy tumanidagi omborxonada yongʻin sodir boʻldi
  • Svyatoshinskiy tumanidagi uy 20-mart kuni buzilgan
    Svyatoshinskiy tumanidagi uy 20-mart kuni buzilgan

18-mart kuni ertalab Kiyevni otishma chogʻida Podolskiy tumanidagi (Vinogradar turar-joy massivi) 6 ta uy, bolalar bogʻchasi va maktab zarar koʻrdi. Shahar rahbari Vitaliy Klichkoning aytishicha, uylar yashash uchun yaroqsiz holga kelgan. Bir kishi halok boʻldi, 19 kishi yaralandi[17].

20-mart kuni kechqurun rus qoʻshinlari Kiyev chekkasidagi Vinogradar mikrorayonidagi Retrovil savdo markazini raketa otishmalari bilan vayron qildi. Kamida 8 kishi halok boʻldi, qoʻshni binolar vayron boʻldi, yaqin atrofdagi avtomobillar vayron boʻldi. Rossiya Mudofaa vazirligining maʼlum qilishicha, savdo markazi hududi Ukraina harbiylari tomonidan raketa oʻq-dorilarini saqlash va bir nechta raketa tizimlarini qayta yuklash uchun ishlatilgan[18][19].

Svyatoshinskiy tumanida snaryad parchalari turar-joy maydoniga tushdi. Н. Ю. Поворозника soʻzlariga koʻra, 6 ta uy vayron boʻlgan, ulardan 3 tasi yashash uchun yaroqsiz, 2 ta maktab va 2 ta bolalar bogʻchasi, 200 ga yaqin odam evakuatsiya qilingan[19].

Rossiya Federatsiyasi Qurolli Kuchlarining tinch aholiga qarshi urush jinoyatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tinch aholini oʻldirish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tinch aholi Buchaning uylaridan birining podvalida otib tashlandi. Kiev viloyati, 2022-yil aprel

Kiyev yaqinidagi Bucha shahrida tinch aholining qirgʻin qilinishini, Human Rights Watch vakillari insoniyatga qarshi potentsial jinoyat deb hisoblamoqda[20][21]

1-aprel kuni BBC muxbirlari Buchanskiy tumanidagi Mriya va Milaya qishloqlari orasidagi 200 metrlik yoʻlda 13 nafar jasadni topdilar, ulardan faqat 2 nafari Ukraina harbiy kiyimida edi. Ularning soʻzlariga koʻra, rus tanki turgan joydan ular yotqizilgan butun hududni oʻqqa tutishning aniq yoyi bor. Muxbirlar ikki kishining shaxsini aniqlashga muvaffaq boʻlishdi, ular mahalliy turmush qurgan juftlik - Kseniya va Maksim Iovenko boʻlib chiqdi. Ularning qatl etilishi Ukraina oʻzini-oʻzi mudofaa droni tomonidan qayd etilgan. 7-mart kuni ularning mashinasi rus tanki yonida toʻxtadi (Bi-bi-si muxbirlarining soʻzlariga koʻra - balki otib tashlanganligi uchundir), toʻxtaganidan soʻng darhol erkak qoʻllarini koʻtargancha mashinadan tushib, otib oʻldirilgan. Uning xotini mashinada otib ketilgan. Shuningdek, mashinada er-xotinning olti yoshli oʻgʻli va doʻstlaridan birining keksa onasi boʻlgan, ular keyinchalik qoʻyib yuborilgan. Tirik qolganning hikoyasiga koʻra, erkak tashqariga chiqqach, mashinada bola borligini aytib baqirgan, shundan keyin oʻq uzilgan. Bi-bi-si muxbirlariga koʻra, baʼzi jasadlarni birma-bir yoki bir nechtasini yoʻq qilishga aniq urinilgan. Buni kiyim-kechakning kuyishi, oyoq-qoʻllarining kuyishi va jasadlarni shinalar bilan qoplashi soʻzsiz koʻrsatadi[22].

Human Rights Watch tashkilotining Kiev viloyatidagi 3-aprel kungi hisobotida guvohlarning koʻrsatmalariga asoslanib, Rossiya harbiy xizmatchilari tomonidan tinch aholini oʻlimga tahdid qilish va oʻldirish, jumladan, ommaviy qatl qilish va voyaga yetmagan bolani oʻldirish holatlari hujjatlashtirilgan[23].

Zoʻrlashlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

23-mart kuni Irpin shahrida soʻnggi toʻrt yilda yashab, jangovar harakatlar boshlanganidan keyin u yerdan qochib ketgan Energodar shahrida tugʻilgan 30 yoshli ofitsiant Anastasiya Taran Andoza:Tarjimamagan 3 internet nashriga maʼlum qildi. Irpinda "koʻplab rus askarlari bor, ular odamlarni otib tashlaydilar, shaxsiy uylarga kirishadi va eng yomoni, odamlarni uylaridan haydab chiqaradilar". Uning soʻzlariga koʻra, “ular ayollarni zoʻrlab, oʻliklarni tashqariga chiqarib yuborishadi”, “odamlar yashiringan yertoʻlalarni ochib, otib tashlashadi”.Taranning taʼkidlashicha, u va uning turmush oʻrtogʻining "uyida Luganskdan bir yigit yashagan, u buni allaqachon oʻz boshidan kechirgan" va ularni va hammani qochishga undagan.

Shu kuni Ukraina Bosh prokurori Irina Venediktova Kiyev viloyati prokuraturasi tomonidan rossiyalik harbiylar tomonidan ular tomonidan oʻldirilgan tinch fuqaroning xotinini voyaga etmagan bolasini bir necha bor zoʻrlaganliklari va uni oʻldirish bilan tahdid qilishlari boʻyicha birinchi jinoiy ish ochilganini eʼlon qildi.[24]. 28-mart kuni The Times gazetasi Shevchenkove qishlogʻida yashovchi bu ayolning hikoyasini chop etdi[25].

Talonchilik[tahrir | manbasini tahrirlash]

HRW tomonidan 2022-yil 3-apreldagi hisobotda toʻplangan guvohliklarga koʻra, rus askarlari tinch aholidan oziq-ovqat, oʻtin, kiyim-kechak va zanjirli arra, bolta va benzin kabi boshqa narsalarni olib ketishgan[23].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Russia's failure to take down Kyiv was a defeat for the ages“ (en). AP NEWS (2022-yil 6-aprel). Qaraldi: 2022-yil 11-aprel.
  2. ↑ Митрохин 2022.
  3. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named DW24
  4. ↑ „Ukraine loses control of Chernobyl nuclear site, amid battles in Kyiv outskirts“. The Times of Israel (2021-yil 24-fevral). Qaraldi: 2021-yil 24-fevral.
  5. ↑ „В 25 км от Киева. Российские войска захватили аэропорт Антонов — CNN“. nv.ua (2022-yil 24-fevral). 2022-yil 24-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 24-fevral.
  6. ↑ „РОССИЙСКИЕ ВОЕННЫЕ ЗАПУСТИЛИ БЕСПИЛОТНИК НАД КИЕВОМ: АППАРАТ УПАЛ ВОЗЛЕ МНОГОЭТАЖКИ“. Независимые (2022-yil 25-fevral). 2022-yil 25-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 5-iyun.
  7. ↑ „МВД Украины: вблизи Киева взрывы. Ранее глава Сумской областной государственной администрации Дмитрий Живицкий сообщил, что военная техника РФ двигалась в сторону столицы“. Настоящее время (2022-yil 25-fevral).
  8. ↑ „В Киеве ракета попала в жилой дом, повреждены несколько этажей“. Новое время (2022-yil 26-fevral).
  9. ↑ „В Минобороны РФ отрицают российский ракетный удар по жилому дому в Киеве“. Интерфакс (2022-yil 26-fevral).
  10. ↑ „Срочно: Украина сбила российский транспортный самолёт“. Синьхуа Новости (2022-yil 25-fevral). Qaraldi: 2022-yil 25-fevral.
  11. ↑ 11,0 11,1 „Третий день войны России против Украины: штурм Киева. Онлайн“. Международное французское радио (2022-yil 25-fevral). Qaraldi: 2022-yil 25-fevral.
  12. ↑ „В Белом доме заявили, что российские войска хотят «взять Киев»“. Газета.ru (2022-yil 28-fevral).
  13. ↑ „Russian bombing of Kyiv damages Babi Yar Holocaust memorial“ (en). The Times of Israel (2022-yil 1-mart).
  14. ↑ Разведка Британии: Российское наступление на Киев не достигло значительного прогресса
  15. ↑ „В Киеве объявлен комендантский час до 17 марта“. Deutsche Welle (2022-yil 15-mart). 2022-yil 15-martda asl nusxadan arxivlangan.
  16. ↑ „Утренние обстрелы в Киеве: в Шевченковском районе повреждены две многоэтажки – ГСЧС Украины“. Крым.Реалии (2022-yil 16-mart). 2022-yil 16-martda asl nusxadan arxivlangan.
  17. ↑ „Обстріли Києва: пошкоджені шість будинків, дитячий садок і школа“. Deutsche Welle (2022-yil 18-mart). 2022-yil 18-martda asl nusxadan arxivlangan.
  18. ↑ „At least eight dead as Kyiv shopping centre wrecked by shelling“. Reuters (2022-yil 21-mart). 2022-yil 21-martda asl nusxadan arxivlangan.
  19. ↑ 19,0 19,1 „Война в Украине, день 26-й: ракетный удар по Киеву; утечка аммиака в Сумах; в Харькове погиб 96-летний узник Бухенвальда“. BBC (2022-yil 21-mart). 2022-yil 21-martda asl nusxadan arxivlangan.
  20. ↑ „Убитые в гражданской одежде на улицах Бучи. Что известно о страшных кадрах из города под Киевом, откуда вышла армия России“. Русская служба BBC (2022-yil 2-aprel). 2022-yil 2-aprelda asl nusxadan arxivlangan.
  21. ↑ „Ukraine: Germany's Scholz vows response over Bucha deaths — live updates“. Deutsche Welle (2022-yil 3-aprel). 2022-yil 4-aprelda asl nusxadan arxivlangan.
  22. ↑ „Российская армия под Киевом: ужасающие свидетельства военных преступлений“. Русская служба BBC (2022-yil 1-aprel). 2022-yil 1-aprelda asl nusxadan arxivlangan.
  23. ↑ 23,0 23,1 „Ukraine: Apparent War Crimes in Russia-Controlled Areas“. Human Rights Watch (2022-yil 3-aprel). 2022-yil 14-aprelda asl nusxadan arxivlangan.
  24. ↑ Engelbrecht C. Reports of sexual violence involving Russian soldiers are multiplying, Ukrainian officials say // The New York Times, 29.03.2022
  25. ↑ Philp C. ʻRussian soldiers raped me as my terrified son cried’ // The Times, 28.03.2022

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Kiyev_uchun_jang_(2022)&oldid=4212582" dan olindi