Kitobning bosib olinishi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya


Kitobning bosib olinishi
Kitob plani

Sanalar 1870-yil 25-26-avgust
Urush yeri Buxoro xonligi Shahrisabz Kitob tumani
Natija Rassiya qoʻshinlari gʻalaba qozongan.
Qoʻmondonlar
General Abramov

Kitobning bosib olinishi 1870-yilda Shahrisabzga Bekstvo poytaxti generali Abramov va u boshchiligidagi rus qo'shinlari tomonidan bosib olingan.

Hujumning sababi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rossiya imperiyasi-Buxoro xonligi urushi davrida rasman Buxoro xoniga qaram boʻlgan Shahrisabz beklari betaraflikni saqlab qoldilar. Biroq 1868-yilda rus qoʻshini tomonidan Zerabuloq choʻqqilarida Buxoro qoʻshinlari magʻlubiyatga uchragach, Shahrisabz hukmdorlari Joʻrabek va Bobobek toʻsatdan Samarqanddagi rus garnizonini qamal qiladilar. Rossiya bilan Buxoro xonligi oʻrtasida sulh shartnomasi imzolangandan soʻng, Shahrisabz beklari aslida Buxorodan uzoqlashdilar. Buxoro amiri qoʻzgʻolonchi beklarni boʻysundirishga kuchi yetmay, Turkiston general-gubernatori Kaufmandan yordam soʻradi. 1870-yil avgust oyida Kaufman general Abramovni Shahrisabz bekligining Kitob va shaharning asosiy shaharlarini bosib olish, isyonkor hukmdorlarni quvib chiqarish va shaharni Buxoro amiriga topshirish maqsadida yubordi. [1]

Kitobning bosib olinishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rus otryadi Samarqanddan ikki kolonna boʻlib yoʻlga chiqdi: oʻngdagi polkovnik Mixaylovskiy (1 ta batalyon, 200 nafar qozoq, 10 ta qurol va 6 ta raketa otryadi) 7-avgustda yoʻlga chiqib, 2 ta yurishda Jomga yetib keldi; chap, podpolkovnik Sokovnin (4 ta rota, 2 ta qurol va 2 ta raketa moslamasi) 9-avgust kuni Kitobga eng qisqa yo'l bo'ylab, Qora-Tuben darasi orqali harakatlandi. 11-avgust kuni kechqurun ikkala qoʻshin ham tashqi Shahrisabz devoridan 2,5 chaqirim uzoqlikdagi Urus-Qishloq bogʻlariga yetib keldi va oʻz oʻrniga joylashdi. Kitob va shaharlar bitta umumiy devor bilan oʻralgan edi; keyin bu shaharlarning har birida maxsus ichki devor va qo'shimcha ravishda qal'a bor edi.[2] 12-avgust kuni ertalab hududda razvedka o'tkazildi, shundan so'ng Ravatak darvozasining ikki tomonida ikkita ustunli qal'aga hujum qilishga qaror qilindi. Kechasi 13-avgust kuni ertalab oʻt ochuvchi qurollarni akkumulyatorlarning uzilishlari oʻrnatildi. Shahrisabz devorlarigaga podpolkovnik Sokovnin oʻq uzishni boshladi. Kecha tushishi bilan Mixaylovskiy 2 ta otryad va 1 qurol bilan erta tongda hujum qilishni 3,5 soatdan keyinga rejalashtirgan edi.

Kitob shahriga hujum qilgan rus qoʻshini

Mixaylovskiy ochiq maydonlardagi shaharchalarga bostirib kirishi va uni egallab olgach, shahar darvozasidan Kitobga olib boradigan asosiy yo'lga, so'ngra qal'aga borishi kerak edi. Sokovninning o'rnini egallagan podpolkovnik Raevskiyga to'p ovozidan keyin faqat Mixaylovskiyning boshchiligidagi qoʻshin shaharga kirgandan so'ng, 2 ta otryad bilan devorni egallashga buyruq berildi. Mixaylovskiy shaharga bostirib kirganini bilib, Abramov knyazga dushmanning miltiq va artilleriya otishmalariga qaramay, oxirgi marta qatil qilingan Ravatak darvozasini egallashni buyurdi. Keyin devorning katta qismi allaqachon egallab olinganini ko'rib, Abramov Raevskiyga chap batalyondagi toʻp otishni to'xtatishni va devorning o'ziga qarama-qarshi joylashgan qismiga hujum qilishni buyurdi. 15 daqiqadam soʻng, bu yerdagi devor ham bosib olindi. Shundan so'ng Raevskiy, Mixaylovskiyga qo'shilish uchun Ravatak darvozasiga, keyin esa Kitobga katta yo'l bo'ylab ko'chib o'tdi. Bu orada Mixaylovskiy maydonga etib kelib, to'xtadi, atrofdagi pichan mashʼalalarini yoritdi va tong otguncha kutishga qaror qildi. Soʻng otryadni tartibga solib, 5 ta rota, 4 ta qurol va 4 ta raketa bilan Kitob devoriga yoʻl oldi. Darvoza oldida uning otryadi miltiqdan o'q uzdi. Darvozalar va darvozalarni granata va granatalar bilan himoya qiladigan minoralarga o'q uzib, Mixaylovskiy devorga hujum qilishni buyurdi. Og'izlardan biri olov ostida minora ustiga chiqib, darvozani ochdi. Keyin Kitobga kirgan otryad qal'a tomon yo'lda boshqa qarshilik ko'rmadi. Ertalab soat 8 da hammasi tugadi. Qo'shinlarning charchoqlari tufayli Shaharga harakat ertasiga qoldirildi, garchi Kitobning ishg'ol qilinishi bilan bu shahar kamtarlik izhori bilan vakil yubordi.[3]

Urushdan soʻng[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qo'zg'olonchi beklar Jo'rabek va Bobobek Qo'qon xonligiga qochib ketishdi, lekin tez orada Qo'qon xoni tomonidan Rossiya hukumatiga topshirildi. Hujum paytida rus qo'shinlarining yo'qotishlari 19 kishi halok bo'ldi va 119 kishi yaralandi, shaxrisabzliklarning yo'qotishi esa 600 kishining oʻlimi boʻldi. Shaharlarni Buxoro amiri yuborgan beklarga topshirib, rus qoʻshinlari 26-avgustda Samarqandga qaytib keldilar. Shu bilan bosqin tugadi. [4]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Turkiston tarixi // Tarixiy maʼlumotlar. 1896, № 6
  2. Kitob// Harbiy entsiklopediya : V. F. Novitskiy.
  3. Marvin, Charles (1881). Dunyo Qiroliklari 401
  4. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]