Kanada ayollar armiyasi korpusi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Kanada ayollar armiyasi korpusi

Gudvin uyi. Kanada ayollar armiyasining sobiq bosh qarorgohi
Faol 1941–1946, 1948–1964-yillar
Davlat Kanada
Tarmoqlar Kanada armiyasi
Tip Ma'muriy korpus
Rol Jangovar bo'lmagan korpus
CWAC aʼzosi. 1943-yil

Kanada ayollar armiyasi korpusi  (CWAC) — Kanada armiyasining ayollar uchun jangovar boʻlmagan harbiy boʻlimi. Ikkinchi jahon urushi yillarida Kanadaning urush harakatlarini kengaytirish doirasida erkaklarni Kanada qurolli kuchlaridagi jangovar boʻlmagan rollardan ozod qilish maqsadida urush paytida tashkil etilgan. Aksariyat ayollar Kanadada xizmat qilgan, ammo baʼzilari chet elda ham xizmat qilgan. Aksariyati kotiblar, mexaniklar, oshpazlar va boshqa lavozimlarda ishagan. CWAC nihoyat 1964-yilda Kanada qurolli kuchlariga ayollar toʻliq qoʻshilganidan so'ng alohida korpus sifatida tugatildi. CWAC shtab-kvartirasi Ottavadagi Gudvin uyida joylashgan edi.

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Angliyada avtomobildagi CWAC xususiy mahkamlash kamonlari. 1944-yil
CWAC qopqoq belgisi va mahkamlagich
Kanada ayollar armiyasi korpusining guruch guruhi (1945), Molli Bobak

Kanada ayollar armiyasi korpusi (CWAC) 1941-yil 13-avgustda Kanada dengiz floti, armiyasi va havo kuchlari sonining koʻpayishi natijasida yuzaga kelgan xodimlarning yetishmasligiga javoban tashkil etishga ruxsat berilgan. Boʻlimning yaratilishiga asos solgan shaxs — Joan Kennedi xonim Britaniya Kolumbiyasining Viktoriya shahridan edi. U dastlab oddiy (erkak) harbiy hokimiyatlarning katta qarshiliklariga duch keldi. Bir yuqori martabali armiya ofitseri oʻzi „petticoat(yubka) armiyasi“ deb atalgan gʻoyani mazax qildi. Dastlab tashkilot Kanada ayollar yordamchi korpusi deb nomlangan va qurolli kuchlarning rasmiy qismi emas edi. 1942-yil 13-martda koʻngilli ayollar Kanada armiyasiga qabul qilindi va Kanada ayollar armiyasi korpusiga aylandi. Ular qalpoqlariga uchta chinor barglaridan iborat nishonni va kiyimlari yoqasiga Afina maʼbudasi tasvirlangan nishonlarini taqib yurishgan[1].

1943-yil fevral oyida Edmonton jurnalidagi CWAC eʼlonida boʻlajak ishga qabul qilish ishi aʼlo darajada boʻlishi kerakligi, boʻyning uzunligi kamida 150 sm boʻlishi kerakligi taʼkidlangan.Vazn meʼyori 48 kg va undan yuqori darajada boʻlishi lozim. Unda oilasining qaramogʻida boʻlmagan, kamida 8-sinf maʼlumoti, yosh chegarasi 18 yoshdan 45 yoshgacha boʻlgan va oʻsha paytdagi Kanadadagi Britaniya fuqarolaridan tanlab olingan. Ayollarga har qanday turdagi janglarga kirishga ruxsat berilmaganligi sababli, CWAClar kotiblar, oshxona ishchilari, transport vositalari haydovchilari va boshqa koʻplab jangovar boʻlmagan harbiy ishlarda ishlagan. Ularga xuddi shu kasbda erkaklar toʻlagan maoshning atigi uchdan ikki qismi toʻlangan (keyinchalik bu koʻrsatkich beshdan toʻrt qismiga aylangan).

CWAClar chet elda, avval 1942-yilda Vashingtonda, keyin esa Buyuk Britaniyadagi Kanada armiyasida xizmat qilgan. 1944-yilda CWAClar Italiyada va 1945-yilda shimoli-gʻarbiy Yevropada, odatda shtab-kvartiralarda xizmatni va vazifalarini amalga oshirgan. Ikkinchi jahon urushida g'alabaga erishilgan kundan keyin Germaniyada Kanada ishgʻol kuchlari bilan koʻproq xizmat qildi. Taxminan 3000 ga yaqin ayol Kanadadan tashqarida, xorijda xizmat qilgan. CWAC aʼzolaridan hech biri halok boʻlmagan boʻlsa-da, 1945-yilda Antverpenga Germaniyaning V-2 raketa hujumi natijasida toʻrt kishi yarador bo'lgan edi. „CWAC 22 000 ayol aʼzosi boʻlgan eng katta kuch edi, undan keyin 17 000 aʼzosi bilan Harbiy havo kuchlari ayollar boʻlimi va 7 000 dan sal kamroq boʻlgan WRCNS“ turgan. 1946-yil avgustda CWAClar tarqatib yuborildi. Kanada ayollar armiyasi korpusi 1948-yil 22-martda yana qayta tiklandi. Kanada ayollar armiyasi korpusi 1955-yil 18-aprelda qayta yana Kanada ayollar armiyasi korpusiga aylantirildi. CWAClar 1964-yilda oxiri butunlay tarqatib yuborildi.

Uniformalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

CWAC, 1942-yil. Foto: Conrad Poirier.

CWAC turli xil kiyimlar bilan vazifalarini amalga oshirar edi. Oshxona ishchisi kombinzon, radiochi jangovar shim va jangovar koʻylagini (koʻpincha) kiyishi mumkin edi. Uniformalar juda koʻp va turli shakllarda berilgan. Uydagi ayollar odatda yubkalar (yoki shimlar) va dumaloq shlyapalar kiyishgan. Agar bu ish, masalan, samolyot yoki transport vositasining dvigatelida ishlash kabi qoʻllarini ifloslantirishni anglatuvchi ish boʻlsa, ular oddiy qattiq kiyim kiyishgan[2].

Formaga oid rasmiy qoidalarga koʻra, ayollar quyidagi kiyimlarni kiyishlari kerak edi: "Xaki palto, baratea yubka va uzun koʻylak, baland tojli qalpoqcha va unda „Kanada ayollar armiyasi korpusi“ yozuvi boʻlgan uchta chinor barglari boʻlgan nishon, shuningdek, . Afinaning dubulgʻali boshi tasvirlangan nishon kiyim yoqalarida koʻrinib turishi kerak boʻlgan"[3].

Urushdan keyingi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ikkinchi jahon urushidan soʻng, CWAC va boshqa harbiy tashkilotlar tarqatib yuborildi, chunki ayollar nihoyat Kanada kuchlariga (CF) qoʻshildi. „Ayollarning jismoniy zaifligi va xavf-xatar ostida ruhiy beqarorligi sababli harbiy xizmatga yaroqsiz deb ayollarni faol harbiy xizmatdan chetlashtirish ishini oqlash uchun notoʻgʻri so'zlar ishlatilgan“[4]ligi sababli armiya saflarida ayollar xizmatidan voz kechildi.

Kanada madaniyatining jinslar tengligi tomon oʻzgarishi bilan, ayollar nihoyat jangovar rollarga toʻliq kirishga muvaffaq boʻlishdi. Endi mojaroga kirishish uchun "juda zaif" yoki "ruhiy beqaror" deb hisoblangan, faqat oʻz uylari va oilalari bilan chegaralangan ayollarga Kanada armiyasida toʻliq ishtirok etish imkoniyati berildi.

Bugungi kunda kanadalik ayollar Kanada kuchlarining umumiy aholisining faqat kichik bir qismini tashkil qiladi. Biroq, CF Kanada Konstitutsiyasida belgilangan tamoyillarga rioya qilishga sodiqdir, bu „har bir fuqaro teng huquq va majburiyatlarga ega ekanligini“ kafolatlaydi, bu esa „Kanada kuchlarini ayollar uchun ish bilan taʼminlash imkoniyatlarini kengaytirishga olib keladi“. Biroq, CFning yakuniy mas’uliyati armiyadagi ayollar sonini ko'paytirish emas, milliy xavfsizlikni taʼminlash boʻlib qolgan"[5].

Kanadadagi tenglikka taʼsiri[tahrir | manbasini tahrirlash]

Maskeg Leyk Kri millatidan Meri Greyeyes Kanada va Britaniyada xizmat qilgan

CWAC va boshqa harbiy tashkilotlar Ikkinchi Jahon urushi davrida yosh ayollarni Kanada kuchlariga jalb qilishga qaratilgan boʻlib, ayollarning kelajakdagi jangovar ishtiroki uchun yoʻl ochgan. Ushbu tashkilotlar o'z saflariga oʻn minglab ayollar jalb qilingan holda, u kanadalik ayollarga global mojaroda oʻz hissalarini qoʻshish imkoniyatini berdi. Garchi ularning ishtiroki Ittifoqchilarning gʻalabasi uchun muhim boʻlsa-da, bu Kanadadagi harbiy ishtirokiga nisbatan qarshilik qilish dinamikasini oʻzgartirmagan[6]. Urushdan keyin ayollarni oila qurish vaqti kelib Kanada va butun dunyo boʻylab armiyadagi ayollarni uylariga qaytarish ishlari tashkil qilindi. „Ikkinchi jahon urushida ayollarning armiyaga qabul qilinishi Kanadada jinslar oʻrtasidagi hokimiyat taqsimotida oʻzgarishlarga olib kelmadi“[7]. Urush paytida ular boshdan kechirgan erkinlik tugadi — „oddiy“ va „toʻgʻri“ uy vazifalariga qaytish vaqti keldi. Boshqa olimlar  Ikkinchi jahon urushi ayollarga ota-onasining uyini, erini va bolalarini tashlab, haq toʻlanadigan mehnat bilan shugʻullanish uchun birinchi keng koʻlamli imkoniyatni taqdim etdi, deb taʼkidlaydilar. Hech qachon ayollar guruhi bunday yuqori tezlikda bir jamoaga yigʻilmagan. Kanadalik uy xoʻjaliklaridan ayollarning ommaviy chiqib ketishi ayollarga harbiy xizmatchi ayollar va oʻq-dorilar ishchilari sifatida yangi identifikatorlarni shakllantirishga imkon berdi, chunki ular jamoat ishlarida ish haqi olish uchun yangi qobiliyatga va erkaklar kabi imkoniyatlar ega edilar[8]. Ushbu qisqa muddatli erkinlik davri (ikkinchi jahon urushi davri) butun dunyo boʻylab ayollarga jamoat sohasiga kirish imkoniyatini berdi va oxir-oqibat baʼzilarni ayollar ozodlik harakatining bir qismiga aylanishga undadi.

Tegishli tashkilotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bu korpus ayollar qirollik armiyasi (Britaniya) korpusi bilan ittifoqchi edi.

Yodgorliklar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kanada ayollar armiyasi korpusi (2000) aks etgan yodgorlik Andre Gauthier tomonidan tayyorlangan, 1, 93 metrli qurol-yarog'i taqilgan bronza haykali — Ontarioning Kitchener shahrida o'rnatilgan.

Mahalliy sobiq harbiy ayollar tomonidan oʻrnatilgan Salmon Arm shahridagi yodgorlik 2000-yil 14-avgustda Birinchi va Ikkinchi Jahon urushlarida va Koreya urushida qatnashgan barcha kanadalik ayollarga bagʻishlangan[9].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ D. Collett Wadge. Women in Uniform. Imperial War Museum, 1946 — 257– bet. ISBN 978-1-901623-61-1. 
  2. ↑ „Archived copy“. 2012-yil 4-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 5-sentyabr.
  3. ↑ Collet Wadge, D., Women in Uniform, (London: Imperial War Museum, 2003), 262.
  4. ↑ Bowley, Patricia; Wright, Kris (31–mart 1997–yil). „Canadian Enlisted Women: Gender Issues In The Canadian Armed Forces Before And After 1945“. Minerva. 15-jild, № 1. Pasadena. 9-bet. ProQuest 222842464.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format () />
  5. ↑ Lamerson, C D (31–dekabr 1989–yil). „The Evolution Of A Mixed-Gender Canadian Forces“. Minerva. 7-jild, № 3. Pasadena. 19-bet. ProQuest 222786057.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  6. ↑ Pierson, Ruth Roach. They're Still Women After All: The Second World War and Canadian Womanhood. McClelland and Stewart, 1986 — 13 bet. ISBN 978-0-7710-6958-1. 
  7. ↑ Pierson, Ruth Roach (20–aprel 2006–yil). „'Jill Canuck': CWAC of All Trades, But No 'Pistol Packing Momma'“. Historical Papers. 13-jild, № 1. 106–133-bet. doi:10.7202/030480ar.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  8. ↑ Joy Parr, A Diversity of Women: Ontario, 1945-1980 (Toronto: University of Toronto Press, 1995), 179.
  9. ↑ „Canadian Women's Military Service“. 2013-yil 2-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 26-noyabr.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Auger, Geneviève va Raymonde Lamothe. De la poêle à frire à la ligne de feu: La vie quotidienne des Québécoises pendant la guerre '39 — '45. Monreal: Boréal Express, 1981-yil.
  • Bouli, Patrisiya va Kris Rayt. „Kanadalik roʻyxatga olingan ayollar: 1945-yilgacha va keyin Kanada Qurolli Kuchlarida gender muammolari“. Minerva: Ayollar va urush 15, №. 1 (1997-yil mart): 9-25.
  • Bryus, Jan. Hujumni qaytaring! Ikkinchi jahon urushi davrida kanadalik ayollar — uyda va chet elda. Toronto: Kanada Makmillan, 1985-yil.
  • Konrod, V. Xyu. Afina, urush maʼbudasi: Kanada ayollar armiyasi korpusi — ularning hikoyasi. Dartmut: Yozish va tahririyat xizmatlari, 1984-yil.
  • Gossage, Kerolin. Katta paltolar va jozibali etiklar: urushda Kanada ayollari (1939-1945). Toronto: Dundurn Press, 1991-yil.
  • Parr, Joy. A Diversity of Women: Ontario, 1945-1980. Toronto: University of Toronto Press, 1995.
  • Pierson, Ruth Roach (20–aprel 2006–yil). „'Jill Canuck': CWAC of All Trades, But No 'Pistol Packing Momma'“. Historical Papers. 13-jild, № 1. 106–133-bet. doi:10.7202/030480ar.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  • Pierson, Ruth Roach. They're Still Women After All: The Second World War and Canadian Womanhood. McClelland and Stewart, 1986. ISBN 978-0-7710-6958-1. 
  • Roe Kathleen Robson. War Letters from the C.W.A.C. Toronto: Kakabeka Publishing Co., 1975.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Kanada_ayollar_armiyasi_korpusi&oldid=3800777" dan olindi