Joseph Blanco White
Joseph Blanco White, Jose Maria Blanco y Crespo — ingliz-ispan siyosiy mutafakkiri, ilohiyotshunos va shoir. U 1775-yil 11-iyulda tugʻilgan, 1841-yil 20-mayda vafot etgan.
Hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]
Blanco White Ispaniyaning Sevilya shahrida tugʻilgan. U irlandiyalik boʻlib, savdogar Gilermo Blanko (taxallusi White, ingliz vitse-konsuli, Fernando VI davrida Seviliyada oʻzini koʻrsatgan) va Mariya Gertrudis Krespo y Nevening oʻgʻli edi.
Blanco White Rim-katolik ruhoniyligi uchun taʼlim olgan. Ispaniyaning Sevilya shahrida u islohot tarafdori boʻlgan qirolning maslahatchisi Melchor de Jovellanos bilan ishlagan[1]. 1800-yilda tayinlanganidan soʻng, Whitening diniy shubhalari uni Ispaniyani tark etib, 1810-yilda Angliyaga borishga majbur qildi. U erda oxir-oqibat Oksfordda ilohiyotni oʻrganib, Anglikan cherkoviga kirdi va Thomas Arnold, John Henry Newman, Muhtaram ET Daniell va Richard Whatelybilan doʻstlashdi. 1831-yilda Whately Dublin arxiyepiskopi boʻlganida, u Whately oilasida tarbiyachi boʻldi. Bu lavozimda White unitar qarashlarni qabul qildi. U Liverpul unitarlari orasida boshpana topdi va 1841-yil 20-mayda shaharda vafot etdi[2].
Ispaniya tarafdori boʻlgan Amerika yozuvlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Blanco White 1810-yildan 1814-yilgacha Londondagi oylik ispan jurnali El Español[3] ni tahrir qiladi, bu esa Ispaniya Amerikasi mustaqilligi uchun kuchli edi. Oʻz sahifalarida u Ispaniya Amerikasi va Britaniya manbalaridan olingan maʼlumotlarga asoslanib, isyonning borishini sharhlaydi. Regency uni Ispaniyada taqiqladi, chunki u yarimorol savdogarlariga savdo monopoliyasini bergan savdodagi Kadis tarafdori pozitsiyasini buzdi. Juan Bautista Arriaza Londonda unga qarshi risola chop etdi va u Cádiz gazetalarida boshqa hujumlarga uchradi, 1811-yil 24-maydagi sessiyasida hatto Kadisning Kortesida ham u hujumga uchradi. El Españoldagi maqolalar isyonchilar matbuotida qayta chop etildi. U Ispaniya Amerikasining toʻliq mustaqilligi uchun emas, balki moʻtadil pozitsiyani egallagan. U 1808-yilda Napoleonning Ispaniyaga bostirib kirishi va Burbon monarxi Ferdinand VII ning hokimiyatdan chetlatilishi hamda Napoleonning akasi Joseph taxtga oʻtirilishidan keyin ispan Kortes (parlamenti) Ispaniya Amerikasida ispan monarxiyasiga sodiq qolgan xuntalarni tan olishini yoqlagan. U shuningdek, Ispaniyada Ispaniya Amerikasi va Ispaniya Amerikasidagi barcha portlar bilan erkin savdo portlariga ruxsat beruvchi yopiq ispaniyalik comercio libre tizimi emas, balki erkin savdo tarafdori edi[4].
Boshqa ishlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Uning boshqa asosiy asarlari: Dobladoning Ispaniyadan maktublari (1822-yil) („Don Leukado Doblado“ taxallusi ostida va qisman Londondagi Gollandiya uyida yozilgan[5]), Katoliklikka qarshi dalillar (1825-yil), Irlandiyalik janobning ikkinchi sayohati. „Din izlash“ (2 jild, 1834-yil) va "bid’at va pravoslavlik boʻyicha kuzatishlar" (1835-yil). Ularning barchasi adabiy qobiliyatga ega va oʻz davrida juda koʻp oʻqilgan. Shuningdek, u Paleyning dalillari va umumiy ibodat kitobini ispan tiliga tarjima qilgan.
White shuningdek, 1828-yilda Bijuda paydo boʻlganida Samuel Taylor Coleridge bagʻishlangan va oʻshandan beri bir nechta antologiyalarda oʻz yoʻlini topgan „Kecha va oʻlim“ („Sirli tun! Birinchi ota-onamiz bilganida“) soneti bilan ham eslanadi va yodga olinadi. Akademiyada 1891-yil 12-sentyabrda uchta versiya berilgan.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ The First America: The Spanish Monarchy, Creole Patriots, and the Liberal State 1492 — 1867. Cambridge: Cambridge University Press 1991, p. 544.
- ↑ „Joseph Blanco White | Spanish-English writer“ (en). Encyclopedia Britannica. Qaraldi: 2019-yil 19-yanvar.
- ↑ El Español, en la Hemeroteca Digital de la Biblioteca Nacional de España accessed 15 July 2020
- ↑ The First America pp. 545-47.
- ↑ Princess Marie Liechtenstein „IV, The Third and the Fourth Lord Holland“,. Holland House, 3, London: Macmillan, 1875 — 91 bet.