Kontent qismiga oʻtish

Jazoir — Gretsiya munosabatlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Jazoir–Gretsiya munosabatlari

Jazoir
Gretsiya

Jazoir — Gretsiya munosabatlari. Jazoir va Gretsiya oʻrtasidagi ikki tomonlama diplomatik munosabatlardir. Gretsiyaning Jazoirda elchixonasi bor, Jazoir esa Gretsiyada Afinadagi elchixonasi tomonidan taqdim etilgan[1].

Davlatlar oʻrtasidagi aloqalar 2000-yildan ortiq tarixga ega[2]. Jazoir mustaqilligining dastlabki yillaridanoq diplomatik aloqalar mustahkam.

Gretsiya va Jazoir oʻrtasidagi savdo hajmi ortib bormoqda, bunda Jazoirdan tabiiy gaz importi muhim omil hisoblanadi[3]. Jazoirdan Gretsiyaga noqonuniy immigratsiya, Yevropa Ittifoqiga kirishga intilayotgan Sahroi Kabirdagi Afrikaliklarning Jazoir savdosi bilan bogʻliq muammolar paydo boʻldi[4] .

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Miloddan avvalgi 350-yillarda Finikiya va yunon koloniyalari
117-yilda Trayan davridagi Rim imperiyasining maksimal hajmi
Misrning Ptolemey yunon malikasi Kleopatra VII ning nabirasi

Yunonlar va jazoirliklar oʻrtasidagi birinchi qayd etilgan aloqalar miloddan avvalgi V asrda toʻqnashuvlar boʻlgan. Yunon tarixchisi Polibiy Karfagen va Numidiyaning Afrika va Mavritaniyaning Rim provinsiyalariga aylanishiga olib kelgan urushlarni muhokama qilgan[5].

Yustinian I davrida Vizantiya imperiyasining eng katta hududiy kengayishi, taxminan 550-yil

Taxminan 600 yil davomida Rim imperiyasining bir qismi boʻlganidan soʻng, hozirgi Jazoir eramizning 428 yilda vandallar tomonidan bosib olingan[6]. 533-534 yillarda Vizantiya sarkardasi Belisarius vandallarni magʻlub etdi va Afrika Vizantiya imperiyasining provinsiyasiga aylandi[7][8]. 535-yilda yunon imperatori Yustinian I Sitsiliyani Vizantiya viloyatiga aylantirdi.

Ifriqiya IX asr boshlarida

Xalifa Usmon ibn Affonning arab qoʻshinlari 652-yilda Sitsiliyaga muvaffaqiyatsiz bostirib kirdi, garchi arablar eramizdan avvalgi 670-711 yillarda Shimoliy Afrikadan yunonlarni quvib chiqarishga muvaffaq boʻlishgan. e. Sitsiliyaga jiddiy hujum 740-yilda Karfagendan boshlandi, u yerda arablar tersanalar va uzoqroq hujumlar uchun doimiy baza qurdilar, yana muvaffaqiyat qozonmadi[9]. 826-yilda Ifriqiya amiri Ziyodet-Alloh I orolning janubiy qirgʻoqlarini egallab olgan qoʻshin yuborib, Sirakuzani qamal qildi, ammo vabo tufayli u bu urinishdan voz kechishga majbur boʻldi[10]. 831-yilda Berber qoʻshinlari bir yillik qamaldan soʻng Palermoni qoʻlga kiritdilar[11]. Taormina 902-yilda qulab tushdi, ammo yunonlar 965-yilgacha orol hududiga yopishib olishdi.

1061-yilda Italiyaning janubidagi Vizantiyaliklarga qarshi muvaffaqiyatli yurishdan soʻng Norman Robert Giskard Sitsiliya amirligiga bostirib kirdi va Messinani qoʻlga kiritdi. Uzoq yurishdan soʻng, 1091-yilga kelib normanlar Sitsiliyani zabt etishni yakunladilar[12]. Normand Sitsiliya qirolligi jonli madaniyatni rivojlantirdi va grek falsafasi va musulmon ilm-fani dunyosini Gʻarbiy Yevropaga ochgan darvozaga aylandi[13].

Usmonli imperiyasi eng katta hududiy kengayish davrida

1453-yilda Konstantinopol turklar qoʻliga oʻtgandan soʻng, Gretsiyaning katta qismi 1821-yilda mustaqillikka erishgunga qadar Usmonlilar imperiyasi tomonidan boshqarilgan[14]. Jazoir 1517-yilda Usmonli imperiyasining bir viloyati boʻldi, yarim turk Aruj Barbarossa tomonidan qoʻlga, Barbary Pirates tashkil qilgan[15]. Rasmiy ravishda Jazoir 1830-yilda fransuzlar Jazoirga bostirib kirgunga qadar Usmonlilar imperiyasiga boʻysungan boʻlsada, amalda u asosan mustaqil edi[16]. Jazoirda va Barbariy qirgʻoqlari boʻylab joylashgan boshqa portlarda joylashgan Barbar korsarlari XIX asr boshlarida bostirilgunga qadar Oʻrta er dengizi savdosiga jiddiy xavf tugʻdirgan. Yunon va barbar qaroqchilari Barbar kemalarida suzib yurgan koʻplab yunonlar bilan yaqin aloqada boʻlganlar[17].

Gretsiya 1962-yilda mustaqillikka erishgandan soʻng Jazoir bilan diplomatik aloqalarni oʻrnatgan birinchi davlatlardan biri boʻlib, oʻsha paytdagi Gretsiyaning Jazoirdagi Bosh konsulligi 1963-yilda elchixonaga aylantirilgan[1].

Rasmiy munosabatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gretsiya tashqi ishlar vaziri Nikos Dendiasning Jazoir Prezidenti Abdelmajid Tebbun bilan uchrashuvi 2020-yil 13-fevral

Diplomatik aloqalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ikki Oʻrta yer dengizi davlati tez-tez yuqori darajadagi diplomatik aloqalarni davom ettiradi. 1994-yilda Jazoir tashqi ishlar vaziri Mohammad Salah Afinaga tashrif buyurdi va u yerda hamkasbi Karolos Papulyas bilan uchrashdi va Bosh vazir Andreas Papandreu tomonidan qabul qilindi. Ular ikki tomonlama munosabatlarni, xususan, Kipr va Skopye masalalarini muhokama qildilar[18]. 2001-yil fevral oyida yana bir Jazoir tashqi ishlar vaziri Gretsiyaga tashrif buyurdi[19][20]. 2002-yil iyul oyida Gretsiya taraqqiyot vaziri Akis Tsochatsopulos va Jazoir energetika vaziri Chakib Helil hamkorlikning yangi yoʻllarini oʻrganish uchun uchrashdi[21]. 2003-yilda Gretsiya milliy mudofaa vaziri Ioannos Papandoniou Jazoir va Gretsiya oʻrtasidagi harbiy hamkorlikni mustahkamlash yoʻllarini muhokama qilish uchun Jazoirga tashrif buyurdi[22]. 2008-yil mart oyida Gretsiya tashqi ishlar vaziri Dora Bakoyannis Jazoirga tashrif buyurdi va u yerda Jazoir prezidenti Abdulaziz Buteflika bilan uchrashdi va ikki tomonlama iqtisodiy hamkorlikni kengaytirishga kelishib oldi[23].

Ikki tomonlama shartnomalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2009-yil holatiga koʻra ikki davlat oʻrtasida 3 ta ikki tomonlama shartnomalar tuzildi[1]:

  • Iqtisodiy va ilmiy-texnikaviy hamkorlik toʻgʻrisidagi bitim (1982);
  • Taʼlim sohasida hamkorlik toʻgʻrisidagi bitim (1988);
  • Oʻzaro himoya va investitsiyalarni ragʻbatlantirish toʻgʻrisidagi bitim (2000).

Iqtisodiy munosabatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gretsiyadagi gaz quvurlari

Jazoir 2000-yildan buyon ikki davlat o‘rtasida tuzilgan uzoq muddatli shartnoma asosida Gretsiyaga tabiiy gaz yetkazib bermoqda. Suyultirilgan gaz maxsus kemalar orqali kichik Revitussa orolida joylashgan terminalga yetkaziladi[24]. 2001-yilda Jazoirning Gretsiyaga eksporti 89 million dollarni tashkil yetdi, jumladan, asosan neft va neft mahsulotlari, tabiiy gaz, noorganik kimyoviy moddalar, temir va poʻlat eksport qiladi. Gretsiyaning Jazoirga eksporti 50,78 million dollarni tashkil etdi va asosan don va tegishli hosilalar, tamaki mahsulotlari, farmatsevtika, tibbiy va rangli metallardan iborat edi[19]. 2006-yilga kelib umumiy savdo hajmi 410,2 million AQSH dollarini tashkil etdi[3]. 2007-yilda Jazoir Gretsiyaning arab savdo hamkorlari orasida 6-oʻrinni egalladi[1].

2008-yilda Jazoir hukumati va port boshqaruvi, qurilish, jamoat ishlari, bank va moliya, energetika kabi sohalardagi biznes vakillarining yuqori darajali delegatsiyasi hamda 60 ga yaqin Gretsiya delegatsiyasi Jazoir va Gretsiya oʻrtasida iqtisodiy hamkorlik boʻyicha forum oʻtkazdilar.

Migratsiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ispaniya va Italiya Yaqin Sharq va Afrikadan noqonuniy muhojirlarni cheklash boʻyicha tobora qattiqroq choralar koʻrayotgani sababli, ularning soni Gretsiya orqali Yevroittifoqqa kirib bormoqda. 2007-yilda Gretsiyada 112 000 noqonuniy muhojir hibsga olingan boʻlsa, 2005 yilda bu koʻrsatkich 40 000 tani tashkil etgan[25]. Noqonuniy muhojirlar oqimi Afinada zoʻravonliklarning kuchayishiga sabab boʻlmoqda. Yaqin Sharq va Afrikadagi mojaro zonalaridan yangi kelgan qochqinlar 2008-yilda Afina shahar markazida koʻcha janglarida qatnashgan nigeriyaliklar, marokashliklar va jazoirliklarning uyushgan toʻdalari tomonidan ekspluatatsiya qilinmoqda[26].

Qora Afrika davlatlaridan kelgan muhojirlar savdosi uchun tranzit nuqtasi hisoblanadi[27].

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Jazoirning tashqi siyosati
  • Gretsiya tashqi siyosati

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 „Hellenic Republic Ministry of Foreign Affairs, Algeria“. Hellenic Republic Ministry of Foreign Affairs. 2011-yil 16-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 18-iyul.
  2. ↑ {{{title}}}. ISBN 0-521-21592-7. 
  3. ↑ 3,0 3,1 „Global Greece: Algeria“. Invest in Greece. 2011-yil 21-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 19-iyul.
  4. ↑ „Turkey detains 120 Algerian harragas“. United States Africa Command (2009-yil 26-mart). 2009-yil 17-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 25-aprel.
  5. ↑ „Polybius: The Histories“. LacusCurtius. Qaraldi: 2009-yil 19-iyul.
  6. ↑ „Vandals“. LookLex. 2006-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 19-iyul.
  7. ↑ Procopius. Secret History. Penguin Classics, 2007. ISBN 978-0-14-045528-1. 
  8. ↑ Abd Ar Rahman bin Muhammed ibn Khaldun. History of the world. 
  9. ↑ {{{title}}}. ISBN 0-7011-1347-2. 
  10. ↑ „Brief history of Sicily“. Archaeology.Stanford.edu (2007-yil 7-oktyabr). 2007-yil 9-iyunda asl nusxadan arxivlangan.
  11. ↑ Previté-Orton (1971), vol. 1, pg. 370
  12. ↑ The Norman kingdom of Sicily. Cambridge University Press, 1992. ISBN 0-521-26911-3. 
  13. ↑ Roger II of Sicily: a ruler between East and West. Cambridge University Press. ISBN 0-521-65573-0. 
  14. ↑ Finkel, Caroline. Osman's Dream: The Story of the Ottoman Empire, 1300–1923. John Murray, 2005. ISBN 0-7195-5513-2. 
  15. ↑ „The pirate brothers Barbarossa Greek“. 2011-yil 10-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 19-iyul.
  16. ↑ Osman's Dream: The Story of the Ottoman Empire, 1300–1923. ISBN 0-7195-5513-2. 
  17. ↑ A history of Greek-owned shipping: the making of an international tramp fleet, 1830 to the present day. ISBN 0-415-00018-1. 
  18. ↑ „Algerian FM has talks with Papoulias, calls on PM“. Athens News Agency (1994-yil 7-may). 2002-yil 29-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 19-iyul.
  19. ↑ 19,0 19,1 „Hellenic Republic Ministry of Foreign Affairs, Algeria“. Old.mfa.gr. 2011-yil 16-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 19-iyul.
  20. ↑ „Algerian, Greek foreign ministers agree to boost cooperation (Algerian Radio)“. Nl.newsbank.com (2001-yil 2-fevral). 2012-yil 19-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 19-iyul.
  21. ↑ „THE MINISTER OF DEVELOPMENT MET WITH THE ALGERIAN ENERGY MINISTER“. Macedonian Press Agency (2002-yil 2-iyul). 2002-yil 29-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 20-iyul.
  22. ↑ „Greek defence minister in Algeria 28 January (Algerian Radio)“. Nl.newsbank.com (2003-yil 27-yanvar). 2012-yil 19-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 19-iyul.
  23. ↑ „Greek Foreign Minister Dora Bakoyannis visits Algeria“. North Africa Times (2008-yil 8-mart). 2011-yil 22-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 19-iyul.
  24. ↑ „Algeria: Algerian Gas Exports To Greece., IPR Strategic Business Information Database“. Highbeam.com (1999-yil 16-dekabr). 2012-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 19-iyul.
  25. ↑ „Greece a "prison" for migrants amid EU policy mess“. Reuters (2008-yil 7-noyabr). 2009-yil 16-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 19-iyul.
  26. ↑ Kitsantonis, Niki. „A rising tide of migrants unsettles Athens“. New York Times (2008-yil 2-oktyabr). 2018-yil 10-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 20-iyul.
  27. ↑ „Controlling the Flow“. Al-Ahram Weekly (2003-yil 27-iyun). 2003-yil 30-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 19-iyul.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Jazoir_—_Gretsiya_munosabatlari&oldid=3761593" dan olindi