Jaqiya Kaji masjidi
| Masjid | |
Jaqiya Kaji masjidi
«Jaqııa qajy» meşiti | |
 | |
| Mamlakat |  Qozogʻiston
|
| Hudud | Oqmoʻla |
| Shahar | Koʻkshetau |
| Koordinatalar | 53°16′59″N 69°22′43″E / 53.283°N 69.37871°E G OKoordinatalari: 53°16′59″N 69°22′43″E / 53.283°N 69.37871°E G O |
| Homiylar | Shahardagi aholining xayriyalari asosida |
| Binokorlik | 1893—1893-1894-yillar oraligʻi |
| Minoralar soni | 1 |
| Qurilish materiali | yogʻoch |
| Sayt | [nasihat.kz Rasmiy sayt] |
 Jaqiya Kaji masjidi Vikiomborda
| |
Jaqiya Kaji masjidi (qozoqcha: «Жақия қажы» мешіті; ruscha: Мечеть «Жакия Кажы») – Qozogʻistonning shimoliy qismidagi Oqmoʻla viloyatining poytaxti Koʻkshetau shahri markazidagi masjid.
U shahardagi eng qadimiy Juma masjidi boʻlib, 1893—1894-yillarda tatarlar va shahar aholisining xayr-ehsonlari asosida qurilgan (Auelbekova koʻchasi, 91-uyda joylashgan; 19-asr oxirida u Kazanskaya deb atalgan). Mazkur inshoot mahalliy ahamiyatga ega boʻlgan meʼmoriy yodgorlik hisoblanadi.
Dizayni va qurilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Masjid bir boʻlinma bilan birlashtirilgan ziyoratgoh va minorali tatar masjidlariga oʻxshab ketadi[1]. Devorlari eski yogʻochlardan yasalgan, yuzasi taxtalar bilan qoplangan. Gʻarbiy qismida, toʻrtburchak tom ostida, shu shakldagi mehrob va sharqiy qismida boʻylama oʻqi boʻylab choʻzilgan soyabon joylashtirilgan[1].
Tomning tepasida: sharqiy chekkasida – ikki qavatli minora, bino yon tomonida gumbaz ostida sakkizburchakli maydoncha, gʻarbiy qismida esa – olti burchakli baraban ustida tekis gumbaz oʻrnatilgan. Fasadlar eklektik davr uslubiga xos boʻlib, klassik shakllar va yogʻoch meʼmorchilik elementlarining aralashmasidan tarkib topgan. Ustunlar panelli plasterlar bilan qoplangan. Ark oynalarining yuqori va pastki qismlari gul naqshlari bilan bezatilgan[1]. Ichkarida zalning gʻarbiy devori markazida kirish qismidan boʻlinma bilan ajratilgan mehrob asosi boʻlgan qismning boʻylama-eksial kompozitsiyasi mavjud[1].
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
1887-yildagi „Oqmoʻla viloyatida joylashgan oʻquv yurtlari toʻgʻrisida maʼlumot“da xabar berilishicha, koʻkshetavlik mulla Naurizbay Talasovning uyida „oʻquvchilarning ota-onalari iltimosiga koʻra mavjud boʻlgan maktabda 1886-yildan boshlab xarajatlar (gʻaznadan) amalga oshirilmagan“ (TsGA RK, f. 359, p.1, d.10, b. 2).
Koʻkshetau madrasasi ochilishining aniq sanasi nomaʼlum, ammo 1893-yilgi shahar rejasida Bolshaya Sadovaya (Abay nomidagi) va Malaya Sadovaya (S. Seyfullin nomidagi) koʻchalari burchagida masjid binosi joylashganligi haqida yozilgan. Bu hudud „maktab va talabalar uchun binolar“ nomi bilan tilga olingan.
Auelbekov koʻchasida joylashgan Nauan Xazret (hozirgi Jakiya Kaji) nomidagi shahar masjidining tarixi yuz yildan oshiqroqdir. Bu masjid qurilishi 19-asrning oxirida boshlangan. 19-asrning oxirida „Auelbekova“ koʻchasi „Kazanskaya“ deb nomlangan, ehtimol bu yerda asosan Qozondan kelgan tatarlar istiqomat qilganligi uchun shunday nomlangan boʻlishi ham mumkin[2].
Aholining aksariyati savdo-sotiq bilan shugʻullangan. Masjid qurilishiga shaharning barcha musulmonlari oʻz hissalarini qoʻshgan boʻlsa-da, bu ish boy tatar savdogarlari hisobidan amalga oshirilgan. Quruvchilar Qozondan taklif qilingan, ammo binoning asosiy qurilish ishida shahar hunarmandlari ishtirok etgan[2].
Koʻkshetaulik asli duradgor boʻlgan yozuvchi Ibragim Salaxovning aytishicha, uning otasi Nizom, shahardagi taniqli hunarmandlardan boʻlib, Koʻkshetauda bir nechta yogʻoch toʻr bilan bezatilgan uylar qurgan[2]. 1920-yillargacha muazzin oq masjid minorasidan moʻminlarni namozga chaqirib, oq masjid minorasidan oʻymakor masjidga tomon kelishlikka chorlagan. Keyinchalik esa shoʻrolar mamlakatidagi aksariyat diniy binolarning taqdiri singari bu bino ham vayronaga aylantirilgan.
Masjid minorasi buzib tashlanib, qayta qurilgan va oddiy binoga aylantirilib, turli yillarda shahar ehtiyojlari uchun foydalanilgan. 1941-1945-yillarda sobiq masjidda harbiy qismlar, 1947-1974-yillarda viloyat tarix-oʻlkashunoslik muzeyi, keyin drama teatrining badiiy ustaxonalari, 1975-yilga kelib esa Respublika badiiy koʻrgazmalar zalining filial galereyasi tashkil etilgan[2].
Oradan qariyb yetmish yil oʻtib, 1989-yilda Koʻkshetau viloyat ijroiya qoʻmitasining qaroriga binoan masjid shahar dindorlariga qaytarildi. Bugungi kunda masjid binosi Koʻkshetau shahrining tarixiy va madaniy merosi yodgorligi hisoblanadi hamda davlat muhofazasiga olingan[2].
Imomlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
1980-yillarda Koʻkshetau masjidida imom-xatib lavozimiga Jakiya Beysenboyev (Beysembayev) tayinlangan[3].
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Nauan Hazrat masjidi
- Qozogʻistonda islom
- Qozogʻistondagi masjidlar roʻyxati
- Yevropadagi masjidlar roʻyxati
- Osiyodagi masjidlar roʻyxati
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 „Zhakiya Kazhi Mosque“. 2021-yil 22-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 17-sentyabr.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 „Old timers. Nauan Khazret Mosque“. Qaraldi: 2020-yil 17-sentyabr.
- ↑ Abazov, R.I.] was appointed imam-khatib in the Kokchetav mosque., Vasilivetsky, A., Ponomarev, V., Verkhovsky, A.. Islam and political struggle in the CIS countries. Informational expert group "Panorama", 1992 — 19–21 bet.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- WikiMapiaʼdagi Jakiya Kazji masjidi (Kokshetau).
- „Zhakiya Kazhi Mosque, Kokshetau – Google Maps“. google.com. Qaraldi: 2021-yil 20-fevral.