Horun ibn Oltin-Tosh
| Horun | |
|---|---|
 Xorazm vohasi – Oltuntoshiylar hududi | |
| Tavalludi |
Horun |
| Vafoti |
1035-yil Xorazm |
| Fuqaroligi | Xorazmshohlar davlati |
| Faoliyat yillari | 1032—1035-yillar |
| Unvoni | Xorazmning G'aznaviylar Shohi |
| Otasi | Oltun Tosh |
Horun – (1035-yilda vafot etgan) 1032—1035-yillarda Xorazmning amalda hukmdori (keyinchalik Shoh) Oltun Toshning oʻgʻli.
1032-yilda otasining vafotidan soʻng, Horun Gʻaznaviylar sultoni Mas’ud tomonidan amalda Xorazmga hokim etib tayinlandi. Xorazmshoh unvoni unga emas, balki Mas’udning oʻgʻli Saidga berilgan. Mas’ud Oltun Toshga ishonmagan va oʻgʻliga taxtni berish orqali haddan tashqari katta kuch berishdan qoʻrqar edi. Ammo 1034-yilda Horun Xorazmshoh unvonini oʻz zimmasiga olib, Mas’udga qarshi qoʻzgʻolon koʻtardi va gʻaznaviylar dushmanlari Samarqanddagi qoraxoniylar va saljuqiylarga yordam soʻrab murojaat qildi. Mas’ud oʻziga suiqasd uyushtirgan Horun qoʻriqchilari tomonidan qoʻllab-quvvatlanib, bu qoʻzgʻolonga barham berishga muvaffaq boʻldi. Keyin Xorazm Horunning ukasi Ismoil Xandonning qoʻliga oʻtdi.
Horun ibn Oltin-Tosh (1032—1035-yillardagi hukmronligi)[tahrir | manbasini tahrirlash]
Oltun-Toshning vaqt oʻtishi bilan qanchalik mustaqil va qudratli boʻlganini 1032-yil aprel-may oylarida uning oʻrniga oʻgʻli Horun (Xorun) Xorazm shoh etib tayinlanganligidan ham koʻrsa boʻladi. Sulton Mas’ud oʻzining barcha shubhalariga qaramay, aftidan, sulolaning barbod boʻlishini butunlay toʻxtatishga jur’at eta olmadi, balki oʻz oʻrniga darhol oʻz vassalini qoʻyish huquqini saqlab qoldi. Shunday qilib, Horun bir vaqtlar Oltun-Tosh oʻlganidan atigi yarim yil oʻtmasdan sharafli sovgʻalar ola boshladi va Ahmad Sheroziyning oʻgʻli Abduljabbor (Abd al-abbor) vazirga berildi, u Mas’ud uchun uning faoliyatini kuzatib borishi kerak edi. Eng muhimi, Horunga faqat (nominal) Xorazmshohning noibi (Halifat ad-Dor) unvonidan foydalanishga ruxsat berildi. Mas’ud qisqa muddatga oʻz oʻgʻli Saidni (Sayid) noiblikka tayinlagan edi.
Horun 1033-yilda Mas’ud saroyida yashovchi ukasi tomdan qulab halok boʻlganligi haqidagi xabarni eshitgach, Gʻaznaviylar bilan uzilish vaqti keldi deb oʻyladi. 1034-yilda Horun oʻzini mustaqil Xorazmshoh deb eʼlon qilib, uning nomi (Xorazm) xutbasida (iyun/iyul oylaridagina) oʻrniga Mas’ud nomi bilan tilga olinib, saljuqiylar va Alilar bilan til biriktirib, oʻz hukmdoriga qarshi ochiq isyon koʻtardi[1]. Horun saljuqiylar bilan Marvga qarshi harakat qilganda, u Termiz va Balxga hujum qilishi kerak, deb kelishilgan. Qoraxoniy shahzoda oʻsha yili vafot etgan boʻlsa-da, uning ikki oʻgʻli Xorazmshoh tarafida qolishga qaror qilib, qoʻshin bilan Chagʻoniyon (Chaġāniyān)ga bostirib kiradi, soʻngra Amudaryodan oʻtib, Horun birlashgan qoʻshinlari bilan Andud (Anhdud) qoʻshiniga qoʻshiladi[2].