Gulu

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Gulu
Shahar
Skyline of Gulu
2°46′0″N 32°18′20″E / 2.76667°N 32.30556°E / 2.76667; 32.30556 G OKoordinatalari: 2°46′0″N 32°18′20″E / 2.76667°N 32.30556°E / 2.76667; 32.30556 G O
Mamlakat [[Uganda]]
[[Hudud]] [[Shimoliy Region]]
[[Kichik viloyat]] [[Acholi kichik viloyati]]
Tuman Gulu Tumani
Hukumat
Markazi balandligi 1100 m
Aholisi
 (2014 Census)
 152 276[1]
Pochta indeks(lar)i 256
[[File:|290px|Gulu xaritada]]
Gulu
Gulu

Gulu — Ugandaning shimoliy mintaqasida joylashgan shaharlardan biri. Bu Gulu tumanining savdo va ma'muriy markazi[2][3].

Gulu shahrining koordinatalari: 2°46'54,0" N 32°17'57,0"E. Ushbu shahar Gulu shahri Ugandaning poytaxti va eng yirik shahri bo'lgan Kampaladan 333 kilometr (207 mi) lik uzoqlikdagi yo'lni tashkil etadi. Gulu aeroporti tomonidan xizmat ko'rsatiladi.

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

18-19-asrlarda Britaniyaning Bagool hukmronligi davrida Gulu shimoliy Ugandaning qolgan qismlariga qaraganda rivojlanishda orqada qolgan edi. Aholi armiya va politsiyaga chaqirilib,[4] ularning ko'pchiligi birinchi va ikkinchi jahon urushlarida jang qilish uchun yuborildi.[5]

1960-yillarda sudanlik, ruandalik va kongolik bo'lgan ko'plab qochqinlar ushbu shaharga joylashdilar.[6]

Jozef Koni boshchiligidagi Lordning Resistance Armiyasi (LRA) 1990-yillarda Auma/Lakvena Keniyaga ketganidan so'ng yuzaga keldi. Ushbu armiya Gulu va uning atrofida istiqomat qiluvchi aholiga zo'ravonlik qila boshladi.[7] "Tungi yo'lovchilar" nomi bilan tarixda qolgan 15 000 ga yaqin bolalar o'zlarining xavfsizligi uchun har oqshom shaharga qochib ketishgan.[8] 1996 yilda Uganda hukumati Uganda shimolidagi barcha tinch aholini internally displaced person (IDP) lagerlariga ko'chib o'tishini buyuradi. Shimoliy Ugandadagi genotsidni to'xtatishga o'xshash bir qancha tashkilotlar bu lagerlarni " kontsentratsion lagerlar " deb atagan va ularni zudlik bilan yopishni talab qilgan. O'sha vaqtlar bu lagerlarda ikki millionga yaqin odam yashagan bo'lib, 2009 yil aprel oyida barcha ID lagerlari yopiladi va aholi uchun qishloqlariga qaytish ruxsati beriladi[9]. 2009 yilning iyul oyiga kelib, taxminan 1,452,000 kishi (lagerlarda yashovchilarning 80,7 foizi) uylariga qaytish uchun ixtiyoriy ravishda lagerlarni tark etishgan[10][11][12]. 2007 yilning bahor oylaridan boshlab, LRA ning mahalliy aholiga tahdidi kamayishi evaziga mintaqada nisbatan tinchlik hukm suradi,. </link>[ <span title="This claim needs references to reliable sources. (August 2022)">iqtibos kerak</span> ]

Iqlim[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gulu Köppen-Geiger iqlim tasnifi tizimiga ko'ra tropik nam va quruq iqlimga ega (Aw)[13].

{{{Joy_ot}}} iqlimi
Koʻrsatkich Yan Fev Mart Apr May Iyun Iyul Avg Sen Okt Noy Dek

2002 yilgi milliy aholini ro'yxatga olish Gulu aholisini 119 430 kishi ekanligini qayd etgan. Uganda Statistika Byurosi (UBOS) 2010 yilda aholini 149,900 deb hisoblab chiqqan. 2011 yilda UBOS o'rta yil aholisini 154,300 deb baholadi[14]. 2014 yilgi aholini ro'yxatga olish ma'lumotlariga ko'ra esa aholi soni 152,276 kishi sonini qayd etgan[1]. 2020 yilning o'rtalarida Gulu shahrining aholisi shahar bo'linishi bo'yicha quyidagicha prognoz qilingan: Bar Dege (47,700), Laroo (32,300), Layibi (43,900) va Pece (53,500), jami 177,400.[15]

Aholining oʻsishi
YilAholi±%
2002119,43—    
2010149,9+25.5%
2011154,3+2.9%
2014152,276−1.3%
2015153,8+1.0%
2020177,4+15.3%

Ta'lim[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bu 2009-yilda Gollandiya elchixonasi tomonidan Gulu tumani mahalliy hokimiyat qarorgohida oʻrnatilgan to'liqligicha metalldan yasalgan tinchlik yodgorligi boʻlib, unda 20 ta kitob uyumi ustida kitob oʻqiyotgan ikki bola (ayol va erkak) tasvirlangan. Ushbu monument Jozef Kony boshchiligidagi Lordning Resistance Armiyasining 20 yillik urushining yakunlanish sharafiga bag'ishlab oʻrnatilgan.

Gulu - qishloq xo'jaligi, tibbiyot, biznesni boshqarish va nizolarni hal qilish kabi keng ko'lamli dasturlarga ega. Guluda universiteti joylashgan bo'lib, bu Shimoliy mintaqadagi uchta davlat universitetlaridan biridir. Qolgan ikkisi esa Aruadagi Muni universiteti va Liradagi Lira universitetlaridir . Gulu universiteti 2015 yil fevral holatiga ko'ra Ugandadagi to'qqizta akkreditatsiyadan o'tgan tibbiyot maktablaridan biri bo'lgan Gulu universiteti tibbiyot maktabining asosiy muassasasi hisoblanadi. Uganda Menejment Instituti campusi Gulu shahrida bo'lib, u hukumatga qarashli boshqaruv va administratsiya bo'yicha oliy o'quv va tadqiqot muassasasi hisoblanadi[16]. Gulu, shuningdek, Gulu Rim Katolik Archdiocese bilan bog'liq xususiy universitet Muqaddas Yurak Gulu universitetiga mezbonlik qiladi.[17]

Salomatlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shaharda uchta kasalxona mavjud bo'lib, ular Sent-Meri Lacor, Gulu mintaqaviy yo'naltiruvchi va Mustaqil Gulu shifoxonalaridir.

Bostonlik professor Judi Dushku va uning eri Jim Koulman tomonidan asos solingan va qisman Eliza Dushku tomonidan moliyalashtirilgan Thrive-Gulu nomli integrativ terapiya markazi ham mavjud. U Irlandiyaning Trocaire yordam agentligi va Skandinaviyadagi tashqi yordam ko'rsatuvchi tashkilotdan moliyaviy yordam oladi.[18]

Transport[tahrir | manbasini tahrirlash]

Havo[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shaharga Gulu aeroporti xizmat ko'rsatadi, uzunligi 10,314 feet (3,144 m) bo'lgan asfalt uchish-qo'nish yo'lagi mavjud. . Gulu aeroporti Ugandadagi Entebbe xalqaro aeroportidan keyingi ikkinchi eng katta aeroportdir[19].

Temir yo'l[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gulu 1993 yildan buyon faoliyoti to'xtab qolgan Tororo va Pakvachni bog'laydigan o'lchagichli temir yo'lda stantsiyaga ega. Rift Valley Railways o'simliklarni tozalash va infratuzilmani ta'mirlashni moliyalashtirdi va shu tariqa 20 yildan so'ng birinchi tijorat poyezdi 2013-yil 14-sentyabrda Gulu orqali harakatlanishiga imkon yaratdi[20].

Sport[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Gulu United" futbol klubi maydoni 3000 kishiga mo'ljallangan "Tinchlik urushi memorial" stadionidir[21]. Stadion 1959-yilda inglizlar tomonidan qurilgan bo‘lib, 2017-yil aprel oyidan boshlab uzoq muddatga kechiktirilgan ta’mirlash ishlari boshlangan[22].

Ibodat joylari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ibodat joylari orasida xristianlar uchun jamoat joylari ustunlik qiladi, jumladan: Gulu Rim-katolik arxiyeparxiyasi ( Katolik cherkovi ), Gulu Sharqiy pravoslav yeparxiyasi ( Iskandariya Patriarxiyasi ), Uganda cherkovi ( Anglikan birligi ), Ugandadagi Presviterian cherkovi ( Jahon birligi) Isloh qilingan cherkovlar ), Ugandaning Baptistlar ittifoqi ( Baptistlar Jahon ittifoqi ), Vatoto cherkovi, Xudoning Assambleyalari[23] va Iso Masihning oxirgi kun avliyolari cherkovi[24]. Musulmonlar uchun ham masjidlari bor.

Suv va kanalizatsiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Jahon banki va KfW dan olingan kreditlar bilan Uganda hukumati 2020-yilda Gulu suv ta'minoti va kanalizatsiya loyihasining I bosqichini yakunladi. Loyihani amalga oshirish uchun 82,3 milliard AQSh dollari (22+ million AQSh dollari) kerak edi. Yaxshilanishlar bilan Gulu shahri 42,000,000 cubic metre (1.1×1010 US gal) ichimlik suvi saqlash hajmiga ega.. Bundan tashqari, bir vaqtning o‘zida kamida 250 kishini sig‘dira oladigan 42 ta aholi umumiy hojatxonasi va Kubuda yangi oqava suvlarni tozalash inshooti qurildi[25].

Taniqli odamlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Okot p'Bitek, shoir[26]
  • Taban Lo Liyong, shoir va yozuvchi
  • Otema Alimadi, Ugandaning sobiq bosh vaziri
  • Lumix Da Don, musiqachi rassom
  • Judith Heard, model
  • Ketrin Kyobutungi, 1972-yilda bu yerda tug'ilgan [27]
  • Pen-Mogi Nyeko, veterinar, akademik va davlat arbobi. Gulu universitetining sobiq prorektori 2002–2018.
  • Betti Aol Okan, siyosatchi, Ugandaning 10-parlamentida muxolifatning sobiq rahbari.
  • Norbert Mao, Prezident Demokratik partiyasi, Gulu munitsipalitetining sobiq a'zosi, Sobiq LC5 Gulu tumani, Museveni NRM hukumatida amaldagi adliya va konstitutsiyaviy ishlar vaziri.
  • Ojara Martin Mapenduzi , ugandalik jurnalist, siyosatchi va G'arbiy Gulu (Bardege-Layibi bo'limi) vakili parlament a'zosi .

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Ugandadagi temir yo'l stantsiyalari
  • Acholi kichik hududi
  • Ugandadagi shaharlar va qishloqlar ro'yxati

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 Uganda Bureau of Statistics. „The Population of The Regions of the Republic of Uganda And All Cities And Towns of More Than 15,000 Inhabitants“. Citypopulation.de Quoting Uganda Bureau of Statistics (2014-yil 27-avgust). Qaraldi: 2015-yil 21-fevral.
  2. ↑ Ampurire. „Cabinet Approves Phased Creation Of Nine New Cities Beginning 2020“. SoftPower Uganda (2019-yil 22-may). Qaraldi: 2019-yil 22-may.
  3. ↑ Uganda Radio Network. „Cabinet approves creation of nine cities“ (2019-yil 21-may). Qaraldi: 2019-yil 22-may.
  4. ↑ Dolan, Chris. Social Torture: The Case of Northern Uganda 1986-2006, 2009 — 42 bet. 
  5. ↑ Dolan, Chris. Social Torture: The Case of Northern Uganda 1986-2006, 2009 — 42 bet. 
  6. ↑ Britannica, Gulu, britannica.com, USA, accessed on June 30, 2019
  7. ↑ Doom, Ruddy and Koen Vlassenroot. "Kony's Message: A New Koine? The Lord's Resistance Army in Northern Uganda", African Affairs 1999:98(390), p.24.
  8. ↑ Mao. „Gulu Will Make Bagool Gape With Awe And Wonder“ (2009-yil 6-aprel). 2015-yil 21-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 21-fevral.
  9. ↑ Moro. „Gulu Closes IDP Camps“ (2009-yil 5-aprel). 2015-yil 21-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 21-fevral.
  10. ↑ Russo. „Uganda's IDP Camps Start To Close As Peace Takes Hold“. United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2007-yil 11-sentyabr). Qaraldi: 2015-yil 21-fevral.
  11. ↑ Nielsen. „UNHCR Closes Chapter On Uganda's Internally Displaced People“. United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2012-yil 6-yanvar). Qaraldi: 2015-yil 21-fevral.
  12. ↑ Klein. „Northern Uganda's Displaced People Are Left To Fend for Themselves“ (2012-yil 24-yanvar). Qaraldi: 2015-yil 21-fevral.
  13. ↑ „Climate: Gulu - Climate graph, Temperature graph, Climate table“. Climate-Data.org. Qaraldi: 2013-yil 4-noyabr.
  14. ↑ „Estimated Population of Gulu Town In 2002, 2010 & 2011“. Uganda Bureau of Statistics (2011-yil iyun). 2014-yil 7-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 31-iyul.
  15. ↑ Citypopulation.de. „Projected Population of Gulu City Divisions In 2020“ (Citypopulation.de Quoting Uganda Bureau of Statistics). Citypopulation.de (2020-yil 14-iyun). Qaraldi: 2022-yil 31-iyul.
  16. ↑ UMI. „About the Gulu Campus of Uganda Management Institute“. Uganda Management Institute (UMI) (2014). 2016-yil 7-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 21-fevral.
  17. ↑ Jackson Kitara. „University of Sacred Heart Gulu to open next year with two bachelor degree programs“. Kitara Jackson Wordpress (2016-yil 16-noyabr). Qaraldi: 2020-yil 27-iyul.
  18. ↑ „Thrive-Gulu, Inc.“.
  19. ↑ Alex Otto. „UGX 120 Billion Needed to Upgrade Gulu Airport“. Uganda Radio Network (2014-yil 13-yanvar). Qaraldi: 2019-yil 22-may.
  20. ↑ RGI. „Uganda's Northern Line Revived“. Railway Gazette International (RGI) (2013-yil 9-oktyabr). Qaraldi: 2015-yil 21-fevral.
  21. ↑ UKSW. „Match Schedule for Gulu United FC“. uk.soccerway.com (2014-yil fevral). Qaraldi: 2015-yil 21-fevral.
  22. ↑ Ojara. „Pece Stadium Renovation Finally Starts“. Uganda Radio Network (2017-yil 22-aprel). Qaraldi: 2017-yil 6-iyun.
  23. ↑ J. Gordon Melton, Martin Baumann, Religions of the World: A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices, ABC-CLIO, USA, 2010, p. 2920
  24. ↑ „A new District in Gulu“. President Collings, LDS Missionary (2019-yil 22-iyun).
  25. ↑ Jean Marie Takouleu. „Uganda: Government inaugurates water and sanitation project in Gulu“ (2020-yil 28-oktyabr). Qaraldi: 2020-yil 4-dekabr.
  26. ↑ „Biografski dodaci“. Republika: Časopis za kulturu i društvena pitanja (Izbor iz novije afričke književnosti) (Serbo-Croatian). XXXIV-jild, № 12. Zagreb, SR Croatia. December 1978. 1424–1427-bet. {{cite magazine}}: Unknown parameter |trans_title= ignored (|trans-title= suggested) (yordam)
  27. ↑ heidelberg.de/volltextserver/6262/1/Catherine_Kyobutungi. „Mortality from cancers and external causes of death among Aussiedler in Germany 1990-2002 – an epidemiological cohort study“. University of Heidelberg. Qaraldi: 2019-yil 11-oktyabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Gulu&oldid=4138629" dan olindi