Foydalanuvchi:Zarifboyev/qumloq
| Zarifboyev/qumloq | |
|---|---|
| Tavalludi |
1890 |
| Vafoti |
1952 Istanbul, Turkiya Respublikasi |
| Fuqaroligi |
 Turkiya |
| Turmush oʻrtogʻi | Mehmed V |
| Mukofotlari |
 |
Dilfirib Kadin (turkcha: Dilfirib Kadın Efendi; 1890, tahminan Istanbul – 1952, Istanbul) – Usmonli sultoni Mehmed V Reshadning toʻrtinchi xotini (kadin), u bilan nikoh farzandsiz oʻtdi. Respublika eʼlon qilinganidan keyin Dilfirib mamlakatdan surgun qilinmadi va Istanbulda joylashdi.
Biografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Turk tarixchilari Najdet Saqaogʻlu va Chigʻatoy Uluchoy Dilfiribning tugʻilgan sanasi va joyi, shuningdek, uning kelib chiqishi haqida hech qanday maʼlumot bermagan. Saqaogʻlu sulton bolalarining oʻqituvchisi Safiya Unyuvarga, shuningdek, Uluchayga ishora qilib, uni Mehmed V Reshadning toʻrtinchi xotini (kadin) deb atagan[1][2]. Turk yozuvchisi Horun Achbaning yozishicha, u Sulton Rashadning soʻnggi xotini boʻlgan va u haqida juda kam maʼlumot mavjud. Ehtimol, Dilfirib cherkas qizi boʻlib, 1890-yilda Istanbulda yoki uning atrofida tugʻilgan. U yoshligida saroyga topshirildi va 1907-yilda oʻsha paytda taxt vorisi boʻlgan Mehmed Rashadga turmushga chiqdi. Achbaning taʼkidlashicha, rasmiy hujjatlarda Dilfirib goʻza (sevimli) sifatida koʻrsatilgan, ammo u dastlab beshinchi xotini boʻlgan va 1909-yilda vafotidan soʻng Dyurriaden Kadin – toʻrtinchi xotin unvonini olgan[3].
Sulton bilan nikoh farzandsiz oʻtdi[3][1][2]. Achbaning soʻzlariga koʻra, 1916-yilda Mehmed Rashad Dilfiribni Majidiya ordeni bilan mukofotlagan[3]. Safiya Onuvar „Saroy esdaliklari“da Dilfirib haqida shunday yozadi: "Biz Dilfirib Kadinni ziyorat qildik. Uning qandayligini bilishga qiziqdim. Chunki bundan bir kun oldin menga uning yosh va oʻqimishli ekanligini aytishgandi. U bizni uzoq kuttirmadi, oʻz xonasiga boshlab kirdi. U mening salomimni samimiy qabul qildi va shunday dedi: „Saroyda birinchi marta professor-oʻqituvchi bor. Agar mening oldimga tez-tez kelib tursangiz, tarixni birga oʻrganamiz. Men tarixni juda yaxshi koʻraman.“ Oʻshandan beri munosabatlarimiz yaxshi edi. U yosh edi, shuning uchun biz kamroq rasmiy gaplashardik. Men uning oromgohlariga tez-tez borib turardim"[1][3].
1918-yilda Sulton Rashad vafotidan soʻng, Dilfirib yana bir muddat Yildiz saroyida yashagan va 1924-yilda Erenkoʻydagi yoki Vanikyoyedagi[3] uyga koʻchib oʻtgan. Achbaning yozishicha, Dilfirib Vanikoyadagi uyni Abdulhamid II ning xotinlaridan biri, singlisi Mohizer xonimdan oʻz mablagʻlari hisobiga sotib olgan. Saqaoʻgʻlining fikricha, bundan kelib chiqadiki, Dilfirib 1924-yilda sulolaning boshqa aʼzolari mamlakatdan surgun qilinganida, chet elga chiqmagan, balki Istanbulda qolgan. Turk tarixchisi Yilmaz Oʻztuna oʻzining „Davlatlar va sulolalar“ asarida u ikkinchi marotaba veterinar zobitga turmushga chiqqani va oʻgʻil koʻrganini yozgan. Achba bu taxminni tasdiqlab, 1925-yilni nikoh yili deb koʻrsatgan[3]. Dilfirib oʻgʻlining keyingi taqdiri haqida Oztun ham, Achba ham hech qanday maʼlumot bermagan.
Safiya Onuvarning yozishicha, uni soʻnggi marta 1951-yilda sobiq saroy xalfalaridan biri Dilshiqar bilan birga koʻrgan: bu paytda Dilfirib Qadin afandi ogʻir kasal edi[1] – u saraton kasalligidan vafot etgan[2][1]. Dilfirib 1952-yilda Erenkyoye[1][2] yoki Vanikyoyedagi[3] uyida vafot etgan. Achbaning yozishicha, Dilfirib vafot etganida, buni darhol aniqlashmagan: Dilfiribning birinchi nikohi davrida ham, hayotining soʻnggi yillarida ham yaqin boʻlgan va uyning kalitlari boʻlgan saroy xizmatchisi Malikper xonim uning oʻlimidan uch kun oʻtgach, bekaning jasadini topgan. Dilfirib oʻz uyini 1955-yilda uni sotgan Malikper xonimga vasiyat qilgan[3].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Kadinlar: 1839-1924. ISBN 978-9-759-96109-1.
- Bu mulkka ega ayol sultonlar: Volida sultonlar, xotunlar, hasekiylar, kadinlar, sultonlar. ISBN 978-9-753-29623-6.
- Podshoh ayollari va qizlari. ISBN 9754378401, 9789754378405.