Foydalanuvchi:Zarifboyev/qumloq
Psixologik zo'ravonlik (shuningdek, hissiy zo'ravonlik deb ham ataladi) tajovuzkorlik va zo'ravonlikning bir shakli bo'lib, unda jinoyatchi jabrlanuvchini hissiy jihatdan qo'rqitish, kamsitish, jazolash va uni jamiyatdan ajratish uchun bosim o'tkazadi.
Psixologik zo'ravonlik sodir etgan jinoyatchi jabrlanuvchiga baqirish, qo'rqitish, so'kinish, tahdid qilish, haqorat qilish, doimiy tanqid qilish, jabrlanuvchining harakatini, kiyimini, atrofdagilar bilan munosabatlarini nazorat qilish, cheklash, unga nisbatan his-tuyg'ularini yaratish kabi vositalar bilan tizimli ravishda ruhiy bosim o'tkazadi. Bu ko'pincha yaqin munosabatlarda, [1] oila ichida [2] va ishda kuzatiladi. Bu eng keng tarqalgan, ammo ehtiyot choralarini ko'rish qiyin bo'lgan zo'ravonlik turlaridan biridir.[3] Bu asosan ayollar va bolalarga qaratilgan tajovuzning bir turi.[4]
Tarqalishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Psixologik zo'ravonlikning tarqalishi butun dunyoda juda yuqori ekanligini ko'rsatuvchi tadqiqot natijalari mavjud. Tadqiqotlarning aksariyati ayollar tomonidan ko'rilgan psixologik zo'ravonlikka qaratilgan. Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti tomonidan 10 ta davlatda (Bangladesh, Yaponiya, Braziliya, Efiopiya, Peru, Soma, Tanzaniya, Serbiya, Tailand, Namibiya) o'tkazilgan tadqiqot shuni ko'rsatdiki, ayollarning 20% - 75% i psixologik zo'ravonlikka duchor bo'lgan.[5] 2015-2016 yillar oralig‘ida o‘tkazilgan tadqiqotga ko‘ra, Italiyada ayollarning 38 foizi, Ispaniyada esa 33 foizi, 15 yoshidan boshlab turmush o‘rtog‘i tomonidan ma'lum bir turdagi psixologik zo‘ravonlikka uchragan.[6] Turkiya Statistika Institutining 2014-yilda Ayollarga nisbatan zo'ravonlik darajasini aniqlashga qaratilgan tadqiqotiga ko'ra, Turkiyada hayotining istalgan davrida psixologik zo'ravonlikka duchor bo'lgan ayollarning nisbati 44% ni tashkil etadi.[7]
Gomoseksual munosabatlarda bo'lgan shaxslar o'rtasida o'tkazilgan tadqiqotlar va geteroseksual erkaklar tomonidan ko'rilgan zo'ravonlik bo'yicha tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, psixologik zo'ravonlik erkaklar ham, ayollar ham duch keladigan zo'ravonlik turidir, lekin psixologik zo'ravonlik turi (masalan, tahdid, kamsitish, e'tibor bermaslik) jinsga qarab farq qilishi mumkin.[8]
Psixologik zo'ravonlik turlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Psixologik zo'ravonlik turli xil xatti-harakatlar bilan yuzaga kelishi mumkin, oila a'zosining yolg'iz tashqariga chiqishiga yo'l qo'ymaslikdan tortib, ma'lum bir turdagi ovqatni pishirishga ruxsat bermaslik kabi begunoh hisoblangan xatti-harakatlargacha. Oshxonada idish-tovoq qolmagan holda uxlash, aks holda sherigining jahli chiqib, ayolga erining usiz muvaffaqiyatga erisha olmasligini, ajralish bo‘lsa, suvdan chiqqan baliqdek bo‘lishini aytib, his-tuyg‘ulari uchun uni ayblashi mumkin. oilada ko'rinadigan psixologik zo'ravonlikning ba'zi shakllari.
Ish joyidagi psixologik zo'ravonlik jabrlanuvchining muloqotiga qarshi harakatlar (masalan, e'tibor bermaslik, uni tez-tez to'xtatib turish), uning obro'siga qarshi harakatlar (masalan, masxara qilish, orqasidan gapirish), uning kasbiy mavqeiga qarshi harakatlar (kamtarlik qiladigan ish tayinlash, undan yuqori yoki pastroq ishlarni belgilash) o'z ichiga oladi. uning qobiliyati). o'z ichiga olishi mumkin). [9]
Natijalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Doimiy ravishda psixologik zo'ravonlikka duchor bo'lish odamni qo'rquvda yashashga va aqldan ozib qolishidan xavotirlanishga olib keladi. Bu depressiv kayfiyat, o'lim orzulari va o'z joniga qasd qilish fikrlari, bezovtalik buzilishi, giyohvandlik va alkogolizm, uyat va aybdorlik tuyg'ularini keltirib chiqarishi mumkin.
Psixologik zo'ravonlikka duchor bo'lgan shaxsning ijtimoiy munosabatlari, oilaviy munosabatlari va jinsiy hayoti buziladi. Doimiy charchash, uyqusizlik, ortiqcha ovqatlanish yoki umuman ovqatlanmaslik kabi ovqatlanish muammolari tez-tez kuzatiladi.
Hissiy zo'ravonlikka duchor bo'lgan odamlar bu xatti-harakatlarni o'rganadilar, ularni o'zlashtiradilar va boshqalarga qo'llaydilar. Ko'rinib turibdiki, ular do'stlar va turmush o'rtoqlar bilan bir xil xulq-atvorni ko'rsatadigan odamlarni tanlaydilar. [10]
Manba[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Romantik Yakın İlişkilerde Şiddetin Öncülleri“. Nesne Dergisi Cilt 2, Sayı 3, Yıl: 2014. 9 eylül 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 17 temmuz 2020.
- ↑ „Aile içi şiddet“. Aile ve Toplum Yıl: 7 Cilt: 2 Sayı: 9 Ocak-Mart 2005. 10 temmuz 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16 temmuz 2020.
- ↑ „Kadına Yönelik Şiddet“. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi Cilt 6, Sayı 1, Yıl 2016. 26-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16 temmuz 2020.
- ↑ „Kadına Yönelik Aile-içi Şiddetle ilgili iş yeri politikaları geliştirme ve uygulama rehberi“. Sabancı Üniversitesi, 2015. 17 temmuz 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16 temmuz 2020.
- ↑ „WHO Multi-country Study on Women's health and Domestic Violence against Women“. Dünya Sağlık Örgütü, 2005. 8 haziran 2019da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 17 temmuz 2020.
- ↑ „WAVE:Kadına yönelik şiddet karşılaştırmalı raporu, 2015-2016“. Notus Applied Social Research,. 16 temmuz 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16 temmuz 2020.
- ↑ „Türkiye'de Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet Araştırması Özet Raporu“. Hacettepe Üniversitesi. 27 mayıs 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16 temmuz 2020.
- ↑ „Yakın ilişkide psikolojik şiddet deneyimi ile travmatik stres belirtileri arasında peritravmatik sıkıntı ve kontrol kaybı ile posttravmatik duyguların aracı rolü“. İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü doktora tezi, yıl: 2018. 17 temmuz 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 17 temmuz 2020.
- ↑ „İşyerinde Psikolojik Şiddet ve İş Tatmini ile ilişkisi“. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi (2010). 26-martda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ Kan. „Kadına Yönelik Aile İçi Psikolojik Şiddet Ve Toplumsal Hukuki Kodları“. Aile Eksenli Şiddetten Sosyal Travmalara (Yayın Sorumlusu:Adem Solak). Samsun Valiliği (aralık 2018). 27 kasım 2020da asl nusxadan arxivlangan.