Facebook Platformasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Facebook
Joriy holati Faol
Sayt turi Ijtimoiy tarmoq
Roʻyxatdan oʻtish Majburiy
Muassisi Mark Zuckerberg
Muallifi Mark Zuckerberg
Ochilgan sanasi 2004-yil 4-fevral
Aylanma mablagʻi ▲7,872 mlrd $ (2013)
Foyda 2.804 mlrd $ (2013)

Facebook platformasi Facebook ijtimoiy tarmogʻi xizmati uchinchi tomon ishlab chiqaruvchilari uchun Facebookdagi maʼlumotlarga kirish imkonini beruvchi oʻz ilovalari va xizmatlarini yaratish uchun taqdim etiladigan xizmatlar, vositalar va mahsulotlar toʻplamidir[1].

Joriy Facebook platformasi 2010-yilda ishga tushirilgan[2]. Platforma ishlab chiquvchilarga shaxsiy munosabatlarning ochiq " ijtimoiy grafigi " va qoʻshiqlar, joylar va Facebook sahifalari kabi boshqa narsalar bilan integratsiya qilish imkonini beruvchi dasturiy interfeyslar va vositalar toʻplamini taklif etadi.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Facebook Facebook platformasini ishga tushirdi , dasturiy taʼminot ishlab chiquvchilari uchun asosiy Facebook xususiyatlari bilan oʻzaro taʼsir qiladigan ilovalar yaratish uchun asos yaratish[1][2]. Bir vaqtning oʻzida Facebookda Markup Language deb nomlangan belgilash tili joriy etildi. U ishlab chiquvchilar yaratadigan ilovalarning koʻrinishini sozlash uchun ishlatiladi. Facebook platformasi paydo boʻlishidan oldin, Facebook oʻz veb-saytida koʻplab ilovalarni, shu jumladan, foydalanuvchilar bir-birlariga virtual sovgʻalar yuborish imkonini beruvchi Marketplace, foydalanuvchilari uchun bepul eʼlonlar, Facebook voqealarini joylashtirish imkonini beradi[3][4]. Facebook platformasi tashqi hamkorlar uchun shunga oʻxshash ilovalar yaratish imkonini berdi[1][2]. Koʻpgina mashhur ijtimoiy tarmoq oʻyinlaridagi qobiliyatlarni birlashtiradi. Masalan, eng yaxshi dastur pogʻonasiga chiqish uchun dastlabki oʻyinlardan biri, (Lil) Green Patch virtual sovgʻalarni yuborish orqali xayriya tashkilotlariga hissa qoʻshish imkonini beradi.

Uchinchi tomon kompaniyalari dastur koʻrsatkichlarini taqdim etgach Facebook ilovalari haqidagi shov-shuvga javoban bir nechta bloglar paydo boʻldi. , Altura Ventures „Altura 1 Facebook Investment Fund“ ni eʼlon qildi va dunyodagi birinchi Facebook-ga asoslangan venchur kapital firmasiga aylandi[5].

, Facebook ilovalarning ommabopligini oʻlchash usulini oʻzgartirib, ilovalarni faqat dasturni oʻrnatganlar soni boʻyicha tartiblash yuqori virusli, ammo foydasiz boʻlgan ilovalarga ustunlik bermoqda, degan tanqiddan keyin yanada jozibador ilovalarga eʼtibor qaratdi[6]. Valleywag texnik blogi Facebook ilovalarini tanqid qilib, ularni „foydasizlik kornukopiyasi“ deb ataydi[7]. Boshqalar esa Facebook foydalanuvchisi tajribasi yomonlashmasligi uchun uchinchi tomon ilovalarini cheklashga chaqirishdi[8][9].

Platformada yaratilgan ilovalar shaxmatni ham oʻz ichiga oladi. Bu ikkalasi ham foydalanuvchilarga doʻstlari bilan oʻyin oʻynash imkonini beradi[10]. Bunday oʻyinlarda foydalanuvchining harakatlari veb-saytda saqlanadi, bu keyingi harakatni avvalgi harakatdan keyin darhol emas, balki istalgan vaqtda amalga oshirish imkonini beradi[11].

Facebook platformasi tomonidan , yetti mingta dastur ishlab chiqilgan boʻlib, har kuni yana yuztasi yaratiladi[12]. Ikkinchi yillik f8 dasturchilar konferentsiyasi tomonidan holatiga koʻra ilovalar soni 33 000 taga oʻsdi[13] va roʻyxatdan oʻtgan dasturchilar soni 400 000 dan oshdi[14].

Facebook platformasi ishga tushirilgandan so‘ng bir necha oy ichida Facebook ilovalari foydalanuvchilarga uni o‘rnatishni so‘rab „ spam yuborish“ni o‘z ichiga olgan „ilova spami“ bilan bog‘liq muammolar yuzaga keldi[15].

Facebook integratsiyasi Xbox 360 va Nintendo DSi uchun eʼlon qilindi[16]. , Sony PlayStation 3 ning onlayn ijtimoiy tajribasini yanada ulash va yaxshilash uchun turli xil yangi xususiyatlarning birinchi bosqichini taqdim etish maqsadida Facebook bilan integratsiyalashganini eʼlon qildi[17]. Yoniq , Facebook PHP uchun HipHop -ning ochiq manba loyihasi sifatida chiqarilishi haqida xabar berdi[18]. Mark Tsukerberg uning Facebookdagi jamoasi Facebook qidiruv tizimini ishlab chiqayotganini ham aytdi. „Facebook odamlarning savollariga javob berish uchun juda yaxshi loyihalashtirilgan. Bir nuqtada, biz qilamiz. Bizda buning ustida ishlayotgan jamoa bor“, dedi Mark Sukerberg. Uning uchun anʼanaviy qidiruv tizimlari savollarga javob bermaydigan juda koʻp natijalarni inkor etadi. „Qidiruv tizimlari haqiqatan ham javoblar toʻplamini ishlab chiqishi kerak:“ Mening aniq savolim bor, bu savolga javob bering."

Yoniq , Facebook Haxl kutubxonasini eʼlon qildi, bu maʼlumotlar bazalari yoki veb-ga asoslangan xizmatlar kabi masofaviy maʼlumotlarga kirishni soddalashtirishga moslangan edi[19].

Qurilma ishlab chiqaruvchilari bilan hamkorlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

2007-yildan boshlab Facebook Apple, Amazon, BlackBerry, Microsoft va Samsung kabi kamida 60 ta, telefon ishlab chiqaruvch kompaniyalar bilan maʼlumotlar almashish boʻyicha hamkorlikni yoʻlga qoʻydi[20]. Ushbu ishlab chiqaruvchilarga Facebook foydalanuvchisi maʼlumotlari foydalanuvchilarning roziligisiz taqdim etilgan[21] Hamkorliklarning aksariyati 2018-yilda, hamkorliklar haqida birinchi marta ommaga eʼlon qilingan paytda saqlanib qolgan[21].

Yuqori darajadagi platforma komponentlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Grafik API[tahrir | manbasini tahrirlash]

Graph API Facebook platformasining asosi hisoblanadi va ishlab chiquvchilarga Facebookdagi barcha maʼlumotlani o‘qish va yozish imkonini beradi. Graph API Facebook ijtimoiy grafigining sodda va davomli koʻrinishini taqdim etadi, u grafikdagi obʼyektlarni (masalan, odamlar, fotosuratlar, voqealar va sahifalar) va ular oʻrtasidagi aloqalarni (masalan, doʻstlar munosabatlari, umumiy kontent va fotosurat teglari) bir xilda aks ettirishga dasturlagan[22]. Uning bu xususiyati facebook platformasining yutuq tomonidir.

Autentifikatsiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Facebook autentifikatsiyasi ishlab chiquvchilarning ilovalariga Facebook foydalanuvchilari nomidan Graph API bilan oʻzaro ishlash imkonini beradi mobil va desktop apps ilovalarida bitta kirish mexanizmini taqdim etadi[23].

Ijtimoiy plaginlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ijtimoiy plaginlar — shu jumladan „ Like“ tugmasi, tavsiyalar va faoliyat tasmasi — ishlab chiquvchilarga oʻz foydalanuvchilariga HTML-ning bir necha qatori bilan ijtimoiy tajribani taqdim etish imkonini yaratib beradi. Barcha ijtimoiy plaginlar Facebookning kengaytmalari boʻlib, ular paydo boʻlgan saytlarga foydalanuvchi maʼlumotlari tarqatilmasligi uchun yaratilgan[24].

Grafik protokolini oching[tahrir | manbasini tahrirlash]

Grafik protokoli logotipini

Open Graph protokoli ishlab chiquvchilarga oʻz sahifalarini Facebook global xaritalash/kuzatuv vositasi Social Graph bilan birlashtirish imkonini beradi. Ushbu sahifalar boshqa grafik ob’yektlarning funksionalligini oʻzida jamlaydi[25]. HTML5 -dagi OpenGraph teglari quyidagicha koʻrinishi mumkin:

<meta property="og:title" content="Example title of article">
<meta property="og:site_name" content="example.com website">
<meta property="og:type" content="article">
<meta property="og:url" content="http://example.com/example-title-of-article">
<meta property="og:image" content="http://example.com/article_thumbnail.jpg">
<meta property="og:image" content="http://example.com/website_logo.png">
<meta property="og:description" content="This example article is an example of OpenGraph protocol.">

iframes[tahrir | manbasini tahrirlash]

Facebook uchinchi tomon dasturchilariga Facebook’dan alohida joylashtirilgan, biroq Facebook sessiyasi doirasida ishlaydigan va foydalanuvchi profili orqali foydalaniladigan ilovalarni yaratishga ruxsat berish uchun iframeʼlardan foydalanadi. Iframe-lar asosan mustaqil veb-saytlarni Facebook seansida joylashtirganligi sababli, ularning mazmuni Facebook formatidan farq qiladi.

Facebook dastlab „Facebook Markup Language (FBML)“ dasturini ishlab chiquvchilarga oʻz ilovalarining „koʻrinishi va hissiyotini“ cheklangan darajada sozlash imkonini berish uchun foydalangan. FBML — bu Facebook serverlari uni oʻqishi va nashr etishi uchun kontentni qanday kodlashning spetsifikatsiyasi boʻlib, Facebook tizimi kontentni toʻgʻri tahlil qilishi va belgilangan tarzda nashr etishi uchun Facebook-ga xos tasmada zarur. [26] Har qanday ilova tomonidan oʻrnatilgan FBML keyingi API chaqiruvi uning oʻrnini bosgunga qadar Facebook tomonidan keshlanadi. Facebook, shuningdek, maxsus Facebook JavaScript (FBJS) kutubxonasini taklif etadi. [27]

Facebook yangi FBML ilovalarini qabul qilishni toʻxtatdi[28], lekin mavjud FBML yorliqlari va ilovalarini qoʻllab-quvvatlashni davom ettirdi.

Facebook Connect[tahrir | manbasini tahrirlash]

Facebook Connect[29], OpenID kabi Facebook orqali tizimga kirish deb ham ataladi, bu Facebook autentifikatsiya API toʻplami boʻlib, ishlab chiquvchilar oʻz foydalanuvchilariga bunday foydalanuvchilarning Facebook doʻstlari (Facebook tarmogʻida va undan tashqarida) bilan bogʻlanishi va baham koʻrishiga yordam berish va faollikni oshirish uchun foydalanishi mumkin. Shu tarzda foydalanilganda, Facebook aʼzolari oʻzlarining Facebook identifikatorlari bilan uchinchi tomon veb-saytlari, ilovalari, mobil qurilmalari va oʻyin tizimlariga kirishlari mumkin va tizimga kirganlarida ushbu media orqali doʻstlari bilan bogʻlanishi va Facebook profiliga maʼlumot va yangilanishlarni joylashtirishi mumkin.

Dastlab Facebookning ishlab chiquvchilari konferentsiyasida, F8, da taqdim etilgan, Facebook bilan tizimga kirish umumiy foydalanish mumkin boʻldi . The New York Times gazetasi maqolasiga koʻra, „Baʼzilar xizmatlar Silikon vodiysidagi hayratlanarli yangi fikrlashning vakili deb aytishadi. Internet kompaniyalari (jumladan, Facebook, Google, MySpace va Twitter) foydalanuvchilari haqidagi maʼlumotlarni yigʻishga urinish oʻrniga, bu maʼlumotlarning hech boʻlmaganda bir qismini baham koʻradi, shunda odamlar turli saytlarga bir xil identifikatsiya maʼlumotlarini qayta-qayta kiritishlari shart emas[30]“.


Facebook statistik boʻlimi bergan maʼlumotlariga koʻra, The Huffington Post saytiga Facebook bilan kirgan obunachilar odiiy foydalanuvchilargaga qaraganda saytda koʻproq vaqt oʻtkazishgan[31].

Mikroformatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Facebook jarayonlarini belgilash uchun quyidagi hCalendar mikroformatidan, tadbirlar oʻtkaziladigan joylar uchun esa hCard formatidan foydalanishni boshladi, bu esa foydalanuvchilarning shaxsiy taqvimi yoki xaritalash ilovalariga tafsilotlarni olish imkonini beradi[32].

Mobil platforma[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mobil veb-sayt uchun UI ramkasi Xhp, Javelin Javascript kutubxonasi va WURFL ga asoslangan[33]. Mobil platforma ishga tushirilgandan beri mashhurligi keskin oʻsdi. In mobil qurilmalardan saytga kirgan foydalanuvchilar soni birinchi marta veb-ga asoslangan loginlardan oshib ketdi[34].

Qabul[tahrir | manbasini tahrirlash]

Koʻpgina Facebook ilovalarini ishlab chiquvchilari virusli ilovalar yaratishga harakat qilishdi. Stenford universiteti hatto kuz mavsumida darslar oʻtishni ham taklifn qildi , Kompyuter fanlari (CS) 377W: „Facebookda Metrics va Learning yordamida qiziqarli veb-ilovalarni yaratish“ deb nomlangan. Jamoa tomonidan yaratilgan koʻplab ilovalar juda muvaffaqiyatli boʻldi va eng yaxshi Facebook ilovalari qatoriga kirdi, ularning baʼzilari bir oy ichida 3,5 milliondan ortiq foydalanuvchiga erishdi[35] reytingiga erishdi.

2011-yilda The Guardian uchinchi tomon provayderi orqali kontentni nashr etayotgan foydalanuvchilar, agar xizmatlari o‘chirilgan bo‘lsa, veb-joylashuvini yo‘qotishi mumkinligidan xavotir bildirdi; va ochiq grafik, hatto oʻz nashriyot kanallaridan foydalanadigan odamlar uchun ham Facebook ijtimoiy xizmatlariga veb mavjudligini ulashga majbur qilishi mumkin[36]. 2018-yil iyun oyida The New York Times Facebook’ning qurilma ishlab chiqaruvchilari bilan hamkorligini tanqid qilib, ushbu ishlab chiqaruvchilarda mavjud bo‘lgan maʼlumotlar „kompaniyaning maxfiyligini himoya qilish va Federal Savdo Komissiyasi bilan 2011-yilda qabul qilingan rozilik farmoniga muvofiqligi haqida xavotir uyg‘otadi“ deb yozgan edi[21].

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Facebook xususiyatlari
  • Tarqalgan ijtimoiy tarmoq dasturiy taʼminoti va protokollari

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Kirkpatrick, David. „Facebook's plan to hook up the world“. CNN (2007-yil 29-may). 2008-yil 26-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 5-mart.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 „How To: Get Started with the Open Graph“. Facebook (2011-yil 23-sentyabr).
  3. ↑ George-Cosh, David. „Facebook users embracing the Marketplace“. The Globe and Mail (2007-yil 5-iyul). Qaraldi: 2008-yil 3-may.
  4. ↑ Schwankert, Steven. „Facebook Launches Video System“. PC World (2007-yil 25-may). 2009-yil 23-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 3-may.
  5. ↑ „Altura Ventures news“. Altura Ventures (2007-yil 4-iyul). Qaraldi: 2007-yil 3-sentyabr.
  6. ↑ Morin, Dave. „A shift to engagement“. Facebook (2007-yil 29-avgust). Qaraldi: 2007-yil 31-avgust.
  7. ↑ „Can a Facebook app possibly be useful?“. Valleywag.com (2005-yil 26-sentyabr). 2013-yil 3-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 16-oktyabr.
  8. ↑ Timmons, Zack. „Useless applications plague Facebook“. The Lantern (2007-yil 3-dekabr). 2008-yil 9-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 5-mart.
  9. ↑ Lee, Tim. „Irritating Your Customers Is Almost Never A Good Business Strategy“ (2007-yil 30-noyabr). Qaraldi: 2008-yil 5-mart.
  10. ↑ „Chess“. Facebook. Qaraldi: 2008-yil 15-mart.
  11. ↑ Kim, Ryan. „Mountain View startup Meebo aims to revolutionize instant messaging“. San Francisco Chronicle (2007-yil 20-noyabr). Qaraldi: 2008-yil 15-mart.
  12. ↑ Rampell, Catherine. „Widgets Become Coins of the Social Realm“. The Washington Post (2007-yil 3-noyabr), s. D01. Qaraldi: 2008-yil 7-may.
  13. ↑ Ustinova, Anastasia. „Developers compete at Facebook conference“. San Francisco Chronicle (2008-yil 23-iyul). Qaraldi: 2008-yil 14-avgust.
  14. ↑ „Facebook Expands Power of Platform Across the Web and Around the World“. Facebook (2008-yil 23-iyul). Qaraldi: 2008-yil 14-avgust.
  15. ↑ „Facebook cracks down on developer spam“. The Washington Post. Qaraldi: 2008-yil 15-mart.
  16. ↑ „Microsoft E3 Announcement“. Neelscompany.com (2015-yil 8-fevral). 2015-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan.
  17. ↑ „Sony to Offer Richer Online Social Experience to PS3 Owners With Facebook Integration“. ign.com (2009-yil 18-noyabr). Qaraldi: 2010-yil 6-may.
  18. ↑ Kincaid. „Live From Facebook's HipHop Technology Tasting“. techcrunch.com. © 2010 TechCrunch. Qaraldi: 2010-yil 6-iyul.
  19. ↑ „Open-sourcing Haxl, a library for Haskell“. Facebook Code. Qaraldi: 2014-yil 10-iyun.
  20. ↑ Dance, Gabriel J.X.; Confessore, Nicholas; LaForgia, Michael. „Facebook Gave Device Makers Deep Access to Data on Users and Friends“. The New York Times (2018-yil 3-iyun). Qaraldi: 2018-yil 13-avgust.
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 Dance, Gabriel J.X.; Confessore, Nicholas; LaForgia, Michael. „Facebook Gave Device Makers Deep Access to Data on Users and Friends“. The New York Times (2018-yil 3-iyun). Qaraldi: 2018-yil 13-avgust.Dance, Gabriel J.X.; Confessore, Nicholas; LaForgia, Michael (June 3, 2018). „Facebook Gave Device Makers Deep Access to Data on Users and Friends“. The New York Times. Retrieved August 13, 2018.
  22. ↑ „Graph API - Documentation“. Facebook for Developers.
  23. ↑ „Facebook Login - Documentation“. Facebook for Developers.
  24. ↑ „Social Plugins“. 2010-yil 21-iyunda asl nusxadan arxivlangan.
  25. ↑ „Open Graph Stories - Sharing - Documentation“. Facebook for Developers.
  26. ↑ Mashery (2007-yil 26-may). „Facebook Markup Language - A "Reverse API"“. Press-reliz.
  27. ↑ „FBJS“. 2009-yil 23-dekabrda asl nusxadan arxivlangan.
  28. ↑ Nikolay Valtchanov. „Platform Updates: Operation Developer Love“. Qaraldi: 2011-yil 16-may.
  29. ↑ „Announcing Facebook Connect“. Facebook.com (2008-yil 9-may). Qaraldi: 2014-yil 23-may.
  30. ↑ Stone, Brad. „Facebook Aims to Extend Its Reach Across the Web“. The New York Times (2008-yil 30-noyabr).
  31. ↑ Danny Sullivan. „By The Numbers: How Facebook Says Likes & Social Plugins Help Websites“. Search Engine Land (2011-yil 22-may).
  32. ↑ linski. „Facebook adds and micro-formats to Events“. ZDNet (2011-yil 18-fevral). Qaraldi: 2011-yil 24-mart.
  33. ↑ Ali, Khurram. „Facebook Mobile Website – Transition – Issues“. techprolonged.com (2011-yil 21-may). — „Facebook has mention in the note that the new website is powered by a UI framework based on XHP, Javelin and WURFL.“. Qaraldi: 2011-yil 29-dekabr.
  34. ↑ Olanoff. „For The First Time, Facebook's 680M Mobile MAUs Surpassed Desktop DAUs — Zuck Says It's Now A "Mobile Company"“. Techcrunch (2013-yil 30-yanvar). Qaraldi: 2014-yil 28-may.
  35. ↑ Kamil Dada. „Kamil Dada from Stanford University explains the success of Facebook applications developed in a class at Stanford University“ (2007-yil 30-noyabr). 2008-yil 9-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 15-dekabr.
  36. ↑ Adrian Short. „Why Facebook's new Open Graph makes us all part of the web underclass“. The Guardian (2011-yil 27-sentyabr).

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Facebook Platformasi Facebook sahifasi 

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Facebook_Platformasi&oldid=3771085" dan olindi