Fa Syan (Xitoylik rohib va sayohatchi)

Fa Syan (xitoycha: 法顯, pinin : Fǎxiǎn; Tugʻilgan sanasi-337-yil – vafoti taxminan 422-yil) – 399-412- yillarda Nepal, Hindiston, Shri-Lanka boʻylab sayohat qilgan hamda Xitoy va Hindiston oʻrtasida doimiy aloqa oʻrnatgan xitoylik buddist rohib va sayohatchi.

U oʻz sayohatini «Фо го цзи» kitobida tasvirlab bergan (Buddistlar qirolligi haqida eslatmalar, „Fo Yu Tianzhu Ji“, Buddist rohibning Hindistonga sayohati haqida eslatmalar). U Buddaning (Sitharta Gautama) tugʻilgan joyi Lumbini shahriga qilgan ziyorati bilan mashhur. Fa Syan Chandragupta II hukmronligi davrida Hindiston boʻylab sayohat qilgan.

Tarjimai holi

Fa Syanning hayoti haqida koʻp narsa maʼlum. U zamonaviy Shansi provinsiyasi hududida tugʻilgan va bolaligini buddist monastirida oʻtkazgan. Rohib boʻlgach, u oʻsha paytda Xitoyda maʼlum boʻlgan Buddist taʼlimoti qonunlarida noaniqliklarga duch keldi va qonunlarning toʻliq nusxalarini olish uchun Hindistonga ziyorat qilishga qaror qildi.

Hindistonga sayohat

Fa Syan oʻzining mashhur Hindistonga sayohatini Chanan shahridan boshladi. Buyuk Ipak yoʻli boʻylab harakatlanib Dunxuanga va undan Gʻarbiy davlatlar orqali Qoraqurum dovoni orqali Hindistonning Uddiyana shtatiga yetib bordi. Uning eslatmalariga koʻra, sayohatchilar shaharlarda dam olgan kunlarni hisobga olmaganda, sayohat 3 oy 10 kun ichida yakunlandi. Sayohat, ehtimol, Svat vodiysiga olib boradigan Xunjerab dovoni va Gilgit orqali oʻtgan. U Hindistonda bir necha yi yashab budda ziyoratgohlarini ziyorat qiladi. Fa Syan Shri-Lankaga koʻchib oʻtdi va u yerda ikki yil yashadi. U yerdan savdo kemasida Yava oroliga suzib bordi va u joyda boshqa kemaga oʻtib, Guanchjouga yetib keldi va safarini Nankinda yakunladi. U umrining 15 yilini sayohatda oʻtkazdi: 399-yildan 414-yilgacha.

Fa Syan sayohat marshruti

Singapur muzeyidagi Fa Syanning faxriy haykali

• Smit V. A. Miloddan avvalgi 600-yillardagi Hindistonning dastlabki tarixi. C. Muhammad fathiga . – 4-nashr. – Oksford: Clarendon Press, 1924 yil. – 536 b. – R.311-315.
• Hazra, Kanai Lal . Xitoylik ziyoratchilar tomonidan tasvirlangan Hindistondagi buddizm A. D. 399-689. – Yangi Dehli: Janubiy Osiyo kitoblari, 1983 yil. – 125 b. – ISBN 0836456319, ISBN 9780836456318

Fransuz tilida:

• Auboyer, Jannin . Le Trône va oʻgʻli Inde ancienne ramzi. – P. : PUF, 1949 yil. – 228 b. – (Annales du Musée Guimet . Bibliothèque d'études. Vol. LV).
• Veno, Odetta . Le Culte de l’arbre dans l’nde ancienne. Matnlar va yodgorliklar brahmaniques va buddhiques. P. : PUF, 1954 yil. – 283 b. – (Annales du Musée Guimet. Bibliothèque d'études. Vol. LIX).