Eron — Niderlandiya munosabatlari
 | |
 Eron |
 Niderlandiya |
Niderlandiya va Eron oʻrtasida diplomatik munosabatlar XVII asrdan beri mavjud. Biroq, Eron inqilobidan keyin munosabatlar sezilarli darajada oʻzgardi.
Rivojlanish
[tahrir | manbasini tahrirlash]XVII asrda munosabatlarning boshlanishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Eron va Gollandiya oʻrtasidagi siyosiy munosabatlar Shoh Abbos I davrida boshlangan. 1626-yilda Gollandiyadagi birinchi elchisi Muso Beig (forscha: موسی بیگ) Niderlandiya general-shtatlariga ishonch yorliqlarini topshirgan.
XX asr
[tahrir | manbasini tahrirlash]
1960-1970-yillarda Eron va Gollandiya qirollik oilalari bir-birlarining mamlakatlariga turli davlat tashriflarini amalga oshirganlar.
Islom Respublikasi bilan aloqalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Niderlandiya Eronni yadro dasturi tufayli qoralaydi.
2011-yilda Niderlandiya tashqi ishlar vaziri Niderlandiya va Eron o‘rtasidagi rasmiy aloqalar to‘xtatilganini eʼlon qildi[1][2].
2018-yil 7-iyun kuni Niderlandiya Eron elchixonasida akkreditatsiyadan o‘tgan ikki eronlik diplomatni chiqarib yubordi[3]. Bunga javoban Eron 2018-yilning iyul oyida Gollandiya elchisini chaqirtirdi[4].
2019-yil yanvarida Niderlandiya hukumati Eronni kelib chiqishi eronlik bo‘lgan ikki golland fuqarosi: 2015-yilda Muhammad Rizo Kolahi Samadiy va 2017-yilda Ahmad Molla Nissiyning o‘ldirilishini uyushtirganlikda aybladi. Hodisa Niderlandiyada ham, xalqaro miqyosda ham noroziliklarga sabab boʻldi. Yevropa Ittifoqi Eron razvedkasiga qarshi sanksiyalar bilan javob qaytardi[5].
Savdo aloqalari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Niderlandiya ilgari Eronning Yevropadagi yetakchi savdo hamkorlaridan biri edi. Gollandiyaning kamida 65 kompaniyasi Eron Islom Respublikasi bilan iqtisodiy aloqalarga ega bo‘lgan. Qoʻshma Shtatlar va Yevropa Ittifoqi tomonidan joriy etilgan iqtisodiy sanksiyalarga qaramay, Buyuk Britaniyada roʻyxatdan oʻtgan Angliya-Gollandiya neft kompaniyasi Shell har yili Erondan milliardlab xom neft sotib olishda davom etmoqda[6]
Siyosiy-iqtisodiy ziddiyatlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]1974 yilda Fors talabalari Forsdagi bosim va qatllarga qarshi norozilik sifatida Vassenardagi Fors elchixonasini egallab olishdi. [7] 100 guilder jarimani talabalar uchun juda kam jazo deb hisoblagan Fors hukumati Gollandiyadan barcha importlarni bir muddat toʻxtatib qoʻydi. [8]
2008 yilda Eron Majlisining Milliy xavfsizlik va tashqi siyosat komissiyasi rahbari Alaaddin Borujerdi Niderlandiyani Geert Vildersning musulmonlarga qarshi " Fitna " filmini namoyish qilmaslik haqida ogohlantirgan edi. [9]
Eron Niderlandiyani „ Zamaneh“ radiosini moliyalashtirgani uchun tanqid qildi . 2009-yilda Erondagi ommaviy tartibsizliklar va namoyishlar paytida Eronning Niderlandiyadagi elchisi Majid G‘ahremoniy Niderlandiya hukumatini Eronning ichki ishlariga aralashishda aybladi. Gollandiya tashqi ishlar vazirligi vakili Erondagi inson huquqlari ahvolini yaxshilash maqsadida radiostansiyaga subsidiyalar berish davom etishini eʼlon qildi[10][11].
Boshqa munosabatlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Eron Niderlandiyani Erondagi terrorizmni qo‘llab-quvvatlashda ayblaydi. Eron tashqi ishlar vazirligi so‘zlovchisi Ramin Mehmonparast haftalik matbuot anjumanida „Biz G‘arb davlatlarining, xususan, Niderlandiyaning terrorchi guruhlarni qo‘llab-quvvatlash borasidagi noto‘g‘ri yo‘lini ko‘rishimiz mumkin… ularning qaydlarida 12 mingdan ortiq qotillik bor“, dedi. Mehmonparast Eron xalq mujohidini Gʻarbiy Yevropadagi aʼzolari bilan nazarda tutgan[12].
Madaniy munosabatlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]2011-yilda Eron Eronning tarixiy obidalari va sayyohlik joylarini aks ettiruvchi rasmlarni namoyish etuvchi bir qator madaniy eksponatlarni tashkil etdi[13].
Diplomatiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Dutch freeze contacts with Iran over hanging“ (2011-yil 29-yanvar).
- ↑ Richards. „The Netherlands freezes ties with Iran“. 2014-yil 12-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ Deutch, Anthony; Sterling, Toby; Hosenball, Mark; Irish, John; de Carbonnel, Alissa. „Netherlands expels two Iranian embassy staff: Dutch intelligence service“. Reuters (2018-yil 6-iyul). „The Netherlands has expelled two Iranian embassy staff, the Dutch Intelligence service AIVD said on Friday. “We can confirm that the Netherlands has expelled two persons accredited to the Iranian embassy,” a spokesperson for Dutch intelligence said.“.
- ↑ Bozorgmehr Sharafedin (July 7, 2018), Iran summons Dutch ambassador, condemns deportation of its diplomats: IRNA Reuters.
- ↑ „Iran behind two assassinations in Netherlands – minister“. The Guardian (2019-yil 8-yanvar)..
- ↑ Donovan. „Shell increases oil trade with Iran despite sanctions“ (2010-yil 27-sentyabr).
- ↑ „Actie bij Perzische ambassades uit protest executies“. Nieuwsblad van het Noorden. Hazewinkel (1974-yil 9-mart). Qaraldi: 2018-yil 8-iyul.
- ↑ „PERZIË BLOKKEERT IMPORT UIT ONS LAND“, Nieuwsblad van het Noorden, 1974-04-19, qaraldi: 2010-08-31
- ↑ „Iran Warns Netherlands Not to Air Controversial 'Anti-Muslim' Film“, FOX NEWS, 2008-01-21, qaraldi: 2010-08-31
- ↑ „Iran boos over hulp Den Haag aan radio oppositie“, NRC, 2009-06-25, qaraldi: 2010-06-23
- ↑ „Dutch-based Persian radio website defaced by hackers“, Reuters, 2009-01-31, 2011-01-24da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2010-06-23
- ↑ http://www.dutchnews.nl/news/archives/2011/02/iran_accuses_the_netherlands_o.php Iran accuses the Netherlands of supporting terrorism
- ↑ „Atigh Grand Mosque in holy city of Qom“.
Adabiyot
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Gerbert, Tomas. Forsga sayohat 1627-1629 . Ser Uilyams Foster tomonidan tahrirlangan, London, 1928 yil.
- Perzië Blokkert Import Uit Ons Land . Nieuwsblad van het Noorden, 19-04-1974.
- Meilink, MAP Fors va Gollandiya oʻrtasidagi eng qadimgi munosabatlar . „Persika“ (Gollandiya-Eron jamiyatining yillik jurnali), jild. 6, 1974 yil.
- Hotz, A. Journaal der reis van den gezant der O. I Compagnie, Joan Cunaus naar Perzië in 1651-1652 door Cornelis Speelman . General tarixchi, Utrext, Amsterdam, 1980 yil.