Elektr yoqilg'isi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Elektr yoqilgʻisi-sintetik yoqilgʻining bir turi boʻlib, qayta tiklanadigan manbalardan elektr energiyasidan foydalangan holda ishlab chiqariladigan uglerodli neytral yoqilgʻining yangi sinfidir[1][2].Ular aviatsiya bioyoqilgʻisiga muqobildir[3].Asosan butanol, biodizel va vodorod yoqilgʻisi, spirtli ichimliklar,metan va butan kabi uglerod oʻz ichiga olgan gazlarni ham oʻz ichiga oladi.

Tadqiqotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tashish uchun suyuq elektr yoqilgʻilari boʻyicha tadqiqotlarni moliyalashtirishning asosiy manbai Erik Ton boshchiligidagi Energy Advanced Research Projects Agency-E (ARPA-E) yoqilgʻi dasturi edi[4]. 2009-yilda Prezident Obamaning Energetika vaziri Stiven Chu rahbarligida yaratilgan ARPA-E,Energetika vazirligi (DOE) tomonidan Mudofaa ilgʻor tadqiqot loyihalari agentligi DARPA ishini takrorlashga urinishdir. Ushbu dastur doirasida moliyalashtirilgan loyihalarga misol tariqasida Maykl Linch boshchiligidagi OPX Biotechnologies biodizel yoqilgʻisi va Derek Lovlining Massachusets Amherst universitetidagi mikrobial elektrosintez boʻyicha ishlari kiradi[5][6].ARPA-E Electrofuels dasturining barcha tadqiqot loyihalari tavsifini dastur veb-saytida topish mumkin.

Amerika Kimyoviy muhandislar instituti homiyligidagi birinchi elektroyoqilgʻi konferensiyasi 2011-yil noyabr oyida Rod-Aylend shtatining Providens shahrida boʻlib oʻtdi[7]. Ushbu konferensiyada berilgan maʼruzalarga koʻra, bir nechta tadqiqot guruhlari muammoga fundamental yechim topdilar va texnologiyani tejamkorlik darajasiga olib chiqishga harakat qilishdi.

Elektroyoqilgʻi, agar ular neft yoqilgʻilariga qaraganda arzonroq boʻlsa va elektrosintez yoʻli bilan ishlab chiqarilgan kimyoviy xom ashyo xom neftdan olinganidan arzonroq boʻlsa, iqtisodiy jihatdan buzish potensialiga ega. Elektroyoqilgʻi, shuningdek, qayta tiklanadigan manbalarni targʻib qilish uchun katta imkoniyatlarga ega, chunki ular ishlab chiqaradigan elektr energiyasini saqlash uchun qulay joy boʻlib xizmat qilishi mumkin.

2014-yildan boshlab, gidravlik sindirish texnologiyasining rivojlanishi tufayli ARPA-E oʻz eʼtiborini elektr xom ashyosidan tabiiy gazga oʻtkazdi[8].

Porsche va Haru Oni loyihasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2020-yil oxirida Porsche uglerodsiz yoqilgʻilarni muqobil yoqilgʻi, jumladan elektr energiyasi sifatida koʻrib chiqayotganini eʼlon qildi. Elektr yoqilgʻisi transport vositalarining ekologik tozaligini taʼminlaydi va shu bilan birga elektr transportiga xos boʻlgan muammolarni hal qiladi[9].

Ushbu dastur doirasidagi birinchi loyiha Siemens Energy,AME,ENAP va ENEL energiya kompaniyalari bilan birgalikda Chilida boshlangan „Haru Oni“ loyihasi boʻldi.

Sintetik yoqilgʻi koʻmir, tabiiy gaz yoki biomassa xom ashyosidan ishlab chiqariladigan suyuq yoqilgʻi boʻlib, turli usullar bilan ishlab chiqarilishi mumkin. Haru Oni loyihasi elektr dizel yoqilgʻisi, benzin yoki kerosin uchun asos boʻladigan sintetik metanol ishlab chiqarishi kutilmoqda. Energiya manbai shamol elektr stantsiyalari boʻladi, shuning uchun qisman Chili loyiha joyi sifatida tanlangan. Xom ashyo sifatida havodagi Karbonat angidrid(CO2) va elektrolitik usulda ishlab chiqarilgan vodorod ishlatiladi.

Porsche vakillarining soʻzlariga koʻra, bu „sintetik iqlimga mos kelmaydigan yoqilgʻi ishlab chiqarish boʻyicha integratsiyalashgan tijorat sanoat zavodi“ni yaratish boʻyicha dunyodagi birinchi loyihadir.

2022-yilga borib 130 ming litr elektr yoqilgʻisi ishlab chiqariladi,2026-yilga borib esa bu hajm 550 million litrgacha oshadi. Uning bir qismi „yashil yoqilgʻining asosiy xaridori“ boʻlgan va uni Porsche Motorsport tomonidan ishlab chiqarilgan avtomobillar,Porsche Experience Centers va seriyali ishlab chiqarish avtomobillari uchun ishlatadigan Porsche kompaniyasiga tushadi[10].

Misollar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Audi e-dizel va elektron benzin ustida ishlamoqda[11].

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • ARPA-E
  • Bioelektrokimyoviy reaktor
  • Uglerodli neytral yoqilgʻi
  • Elektrokimyoviy hujayra
  • Karbonat angidridni elektrokimyoviy kamaytirish
  • Elektrohidrogenez
  • Elektrometanogenez
  • Enzimatik bioyoqilgʻi xujayrasi
  • Greyrok
  • Gidrozin
  • LanzaTech
  • Mikrob elektrosintezi
  • Gazga energiya
  • Fotoalbom yoqilgʻi transport vositalarini bosqichma-bosqich toʻxtatish

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Lovley, Derek (May 26, 2010). "Microbial Electrosynthesis: Feeding Microbes Electricity To Convert Carbon Dioxide and Water to Multicarbon Extracellular Organic Compounds". mBio 1: e00103-10. doi:10.1128/mBio.00103-10. PMID 20714445. 
  2. ↑ Reece, Steven Y. (November 4, 2011). "Wireless Solar Water Splitting Using Silicon-Based Semiconductors and Earth-Abundant Catalysts". Science 334: 645–648. doi:10.1126/science.1209816. PMID 21960528. https://archive.org/details/sim_science_2011-11-04_334_6056/page/645. 
  3. ↑ 2021-03-25T14:13:00+00:00. „How sustainable fuel will help power aviation’s green revolution“. Flight Global. Qaraldi: 2021-yil 30-mart.
  4. ↑ „ELECTROFUELS: Microorganisms for Liquid Transportation Fuel“. ARPA-E. Qaraldi: 2013-yil 23-iyul.
  5. ↑ „Novel Biological Conversion of Hydrogen and Carbon Dioxide Directly into Free Fatty Acids“. ARPA-E. 2013-yil 10-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 23-iyul.
  6. ↑ „Electrofuels Via Direct Electron Transfer from Electrodes to Microbes“. ARPA-E. 2013-yil 10-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 23-iyul.
  7. ↑ „SBE's Conference on Electrofuels Research“. American Institute of Chemical Engineers. Qaraldi: 2013-yil 23-iyul.
  8. ↑ Biello, David (March 20, 2014). "Fracking Hammers Clean Energy Research". Scientific American. http://www.scientificamerican.com/article/fracking-hammers-clean-energy-research/. Qaraldi: April 14, 2014. "The cheap natural gas freed from shale by horizontal drilling and hydraulic fracturing (or fracking) has helped kill off bleeding-edge programs like Electrofuels, a bid to use microbes to turn cheap electricity into liquid fuels, and ushered in programs like REMOTE, a bid to use microbes to turn cheap natural gas into liquid fuels." Elektr yoqilg'isi]]
  9. ↑ A new hydrogen reality: Fuel from wind and water. Siemens Energy.
  10. ↑ Patrascu. „Future Porsche Cars to Run on eFuels, Motorsport Machines Included“ (en). autoevolution (2020-yil 3-dekabr). Qaraldi: 2021-yil 30-mart.
  11. ↑ „Audi advances e-fuels technology: new “e-benzin” fuel being tested“ (en). Audi MediaCenter. Qaraldi: 2021-yil 30-mart.

 

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Elektr_yoqilg%27isi&oldid=3919921" dan olindi