Eduard Son

Eduard Yevgenyevich Son
Tavalludi	; Ohangaron tumani, Toshkent viloyati, OʻzSSR
Vafoti	Moskva, Rossiya
Istiqomat joylari	Moskva
Fuqaroligi	SSSR Rossiya
Sohasi	plazma fizikasi
Ish joylari	Moskva fizika-texnika instituti, RosFA Yuqori haroratlar qoʻshma instituti
Taʼlimi	Moskva fizika-texnika instituti
Akademik rahbarlari	V. M. Iyevlev
Mukofotlari	Rossiya Federatsiyasida xizmat koʻrsatgan fan arbobi (2001) ; RF hukumatining taʼlim sohasidagi mukofoti (2010) ; Fan va texnologiya sohasidagi Tatariston Respublikasi Davlat mukofoti (2012) ; Lenin komsomol mukofoti (1972)

Eduard Yevgenyevich Son (1944-yil 29-sentyabr, Toshkent viloyati, OʻzSSR – 2021-yil 17-avgust, Moskva, Rossiya) – sovet va rus fizigi, plazmaning elektrofizika, elektrofizika, optik va transport xususiyatlari sohasidagi mutaxassis, Rossiya fanlar akademiyasining muxbir aʼzosi (2008), RosFA akademigi (2016).

Tarjimai holi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1944-yil 29-sentyabrda OʻzSSR Toshkent viloyati Ohangaron tumanida tugʻilgan^[1].

1968-yilda Moskva fizika-texnika institutining (MFTI) Aeromexanika fakultetini imtiyozli diplom bilan tugatgan, soʻngra shu yerda aspiranturani tamomlagan. 1972-yilda „Ideal boʻlmagan plazmaning kinetik xususiyatlari“ mavzusida nomzodlik dissertatsiyasini himoya qilgan (ilmiy rahbar – V. M. Iyevlev)^[2].

1983-yilda „Past haroratli plazmadagi kinetik hodisalar“ mavzusida doktorlik dissertatsiyasini himoya qildi. 1989-yilda professor ilmiy unvoniga sazovor boʻldi^[2].

1993-yildan 2007-yilgacha – MFTI ilmiy ishlar boʻyicha prorektori^[2]. 2007-yilda MFTI rektorining maslahatchisi etib tayinlandi^[1].

Rossiya Fanlar akademiyasining Yuqori haroratlar qoʻshma institutining elektrofizikaviy va termofizikaviy jarayonlar ilmiy-tadqiqot markazi rahbari^[1]^[3].

2008-yil 29-mayda Rossiya Fanlar akademiyasining Energetika, mashinasozlik, mexanika va jarayonlarni boshqarish (elektrofizika) boʻlimi muxbir aʼzosi, 2016-yil 28-oktyabrda esa Rossiya fanlar akademiyasining akademigi etib saylandi.

U 2021-yil 17-avgustda Moskvadagi Markaziy klinik shifoxonada COVID-19dan vafot etdi^[4]^[5]. Domodedovo shahridagi Vostryakovskoye qishloq qabristoniga dafn etilgan.

Ilmiy faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Elektrofizika, plazmaning elektrofizik, optik va transport xossalari, gidrodinamika mikrogidrodinamika, barqarorlik va turbulentlik, plazma texnologiyalari, yuqori voltli energiya, raqamli modellashtirish, elektrofizika va gidrodinamika sohasida kompyuter tizimlari va eksperimental stendlarni yaratish boʻyicha mutaxassis^[6].

Ilmiy tadqiqotlardagi yutuqlari:

mahalliy kimyoviy muvozanat sharoitida uran, ishqoriy metallar va vodorod plazmasining elektrofizik va optik xossalarini hisoblash nazariyasi, metodologiyasi va dasturining yaratuvchisi;
elektrofizika masalalari uchun ixtiyoriy magnit Reynolds raqamlarida magnit maydonda oʻtkazuvchi muhitning turbulentligini hisoblash nazariyasi va yangi usullarini yaratuvchisi;
yangi hisoblash usullari va nazariyasi yaratuvchisi, katta buzilishlardan keyin atmosferada turbulent aralashish va yadro portlashi oqibatlari boʻyicha tajribalar oʻtkazgan;
dispers suvda hajmli diffuziyali oqindiga asoslangan oqava suvlarni tozalashning plazma dispersli texnologiyalari yaratilgan;
kimyo sanoatida yangi dispers texnologiyalari yaratilgan, izobutanni oksidlovchi reaktor ishlab chiqilgan;
nazariya va hisoblash usullarini yaratuvchisi, tortishish va elektromagnit maydonlarda koʻp fazali muhitlarning gidrodinamikasi boʻyicha tajribalar oʻtkazgan;
xlorli chiqindilarni olib tashlash uchun plazma-kimyoviy reaktorni ishlab chiqqan;
kon neft va gazlaridan sanoatda foydalanish texnologiyasini ishlab chiqqan).

200 dan ortiq ilmiy ishlar, xususan 16 monografiya, 12 darslik muallifi.

MFTIda 30 yil davomida uzluksiz mexanika, fizik mexanika, barqarorlik, turbulentlik va yonish boʻyicha kurslar oʻqigan.

Uning rahbarligida 25 ta nomzodlik dissertatsiyasi himoya qilingan.

Ijtimoiy faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Moskva fizika-texnika instituti va Rossiya Fanlar akademiyasining Yuqori haroratlar qoʻshma instituti qoshidagi ixtisoslashtirilgan ilmiy kengashlar raisi va aʼzosi;
ANTOK ilmiy-ishlab chiqarish xususiy unitar korxonasi birinchi vitse-prezidenti;
Moddalarning termofizik xossalari milliy qoʻmitasi raisi (2010—2021);
„Yuqori haroratlar termofizikasi“ jurnali tahririyati aʼzosi;
„Past haroratli plazma ensiklopediyasi“ seriyasining tahririyat kengashi aʼzosi;
Nanotexnologiya: Tadqiqot va Texnologiya jurnali (AQSh) bosh muharriri;
„Izvestiya RAS, seriya Energetika“ jurnali tahririyat kengashi aʼzosi;
Britaniya Kengashi professori (Uels, 1989);
Fulbrayt professori (MIT, 1991)^[7].

Olgan mukofotlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Lenin komsomol mukofoti (1972)^[1];
Rossiya Federatsiyasida xizmat koʻrsatgan fan arbobi (2001)^[8];
Rossiya Federatsiyasi hukumatining taʼlim sohasidagi mukofoti (guruh tarkibida, 2010) – „Past haroratli plazma fizikasi boʻyicha ilmiy-amaliy tadqiqotlar va oʻquv qoʻllanmalar“ uchun^[9].

Oilasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻgʻli Konstantin (1972—2019)^[10].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 „Академик РАН Сон Эдуард Евгеньевич“. jiht.ru. 2017-yil 7-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 „Член-корреспондент РАН Эдуард Евгеньевич Сон. К 70-летию со дня рождения. Журнал «Известия Российской академии наук. Энергетика»“. naukarus.com. 2018-yil 20-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.
↑ Otdel № 15. – teplofiziki i elektrofiziki OIVT RAN, ofitsialniy sayt.
↑ Eduard Yevgenevich Son Nekrolog na ofitsialnom sayte OIVT RAN. 18 avgusta 2021 goda. Arxivirovano.
↑ Ushel iz jizni akademik RAN Eduard Yevgenevich Son (Wayback Machine saytida 2021-08-18 sanasida arxivlangan). Nekrolog na sayte MFTI. 18 avgusta 2021 goda.
↑ Академик Сон Эдуард Евгеньевич. Moskva: Rossiya fanlar akademiyasi, 2019-yil 29-sentyabr.
↑ „Физика плазмы и эпоха перемен. Интервью физика члена-корреспондента РАН Э. Е. Сона“. 2021-yil 24-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 24-iyul.
↑ „Указ Президента Российской Федерации от 15.10.2001 № 1222“. kremlin.ru. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.
↑ * „Распоряжение Правительства Российской Федерации от 25.10.2010 № 1868-р «О присуждении премий Правительства Российской Федерации 2010 года в области образования»“. rg.ru. 2017-yil 25-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.
↑ Konstantin Eduardovich Son. Nekrolog na sayte OIVT RAN.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Spisok publikatsiy Sona E. Ye. na Google Scholar

[jiht-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 „Академик РАН Сон Эдуард Евгеньевич“. jiht.ru. 2017-yil 7-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.

[nr-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 „Член-корреспондент РАН Эдуард Евгеньевич Сон. К 70-летию со дня рождения. Журнал «Известия Российской академии наук. Энергетика»“. naukarus.com. 2018-yil 20-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.

[3] Otdel № 15. – teplofiziki i elektrofiziki OIVT RAN, ofitsialniy sayt.

[4] Eduard Yevgenevich Son Nekrolog na ofitsialnom sayte OIVT RAN. 18 avgusta 2021 goda. Arxivirovano.

[5] Ushel iz jizni akademik RAN Eduard Yevgenevich Son (Wayback Machine saytida 2021-08-18 sanasida arxivlangan). Nekrolog na sayte MFTI. 18 avgusta 2021 goda.

[6] Академик Сон Эдуард Евгеньевич. Moskva: Rossiya fanlar akademiyasi, 2019-yil 29-sentyabr.

[7] „Физика плазмы и эпоха перемен. Интервью физика члена-корреспондента РАН Э. Е. Сона“. 2021-yil 24-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 24-iyul.

[8] „Указ Президента Российской Федерации от 15.10.2001 № 1222“. kremlin.ru. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.

[9] * „Распоряжение Правительства Российской Федерации от 25.10.2010 № 1868-р «О присуждении премий Правительства Российской Федерации 2010 года в области образования»“. rg.ru. 2017-yil 25-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-iyun.

[10] Konstantin Eduardovich Son. Nekrolog na sayte OIVT RAN.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]