Dissertatsiya

Dissertatsiya (lotincha: dissertatio — tadqiqot, mulohaza) — ilmiy daraja olish uchun taqdim etilgan va jamoatchilik oldida yakka tartibda himoya qilinadigan ilmiy asar.

Tarixi

Dissertatsiyani himoya qilish dastlab oʻrta asrlarda nemis tilida soʻzlashadigan mamlakatlarning universitetlarida paydo boʻlgan. 16—17-asrlarda boshqa mamlakatlarga ham tarqala boshlagan. Oʻzbekistonda 1934-yildan fan nomzodi va fan doktori ilmiy darajasini olish uchun dissertatsiya himoya qilish joriy etila boshladi.

Fan nomzodi ilmiy darajasini olish uchun himoya qilinadigan dissertatsiya yangi ilmiy-amaliy xulosa va tavsiyalarni oʻz ichiga olishi, uning muallifi (dissertant) tanlangan mutaxassislik boʻyicha chuqur ilmiy-nazariy bilimga ega ekanligini koʻrsatib berishi lozim. Fan doktori ilmiy darajasini olish uchun himoya qilinadigan dissertatsiya fan va texnikaning muayyan sohasidagi katta ilmiy nazariy muammoni hal qilishi, fan va amaliyotning rivojiga ulkan hissa boʻlib qoʻshilishi lozim.

Nomzodlik va doktorlik dissertatsiyalari oliy oʻquv yurtlari yoki ilmiy tadqiqot institutlarida tashkil etilgan ixtisoslashtirilgan ilmiy kengashlarda himoya qilinadi. Himoyaga taqdim etilgan dissertatsiyaning asosiy mazmuni alohida kitob tarzida yoki jurnal, ilmiy toʻplam va boshqa nashrlarda eʼlon qilinishi lozim. Ularning soni va hajmi Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Oliy attestatsiya komissiyasi (OAK) tomonidan belgilanadi. Shuningdek, muhim ixtiro va kashfiyotlar, ayrim shaxs yoki jamoa tomonidan yangi mashina, boshqarish tizimi, turli asboblar, qurilma va texnologik jarayenlar yaratishdagi tugallangan ishlar, bir muallif tomonidan tayyorlangan mustaqil ilmiy yoki ilmiy metodik asar darajasida boʻlgan original darsliklar ham ilmiy maʼruza shaklida dissertatsiya oʻrnida himoyaga taqdim etilishi mumkin. Dissertatsiya himoyasi oldidan uning asosiy mazmuni va xulosalari yozilgan avtoreferat eʼlon qilinadi. Himoya qilingan nomzodlik va doktorlik dissertatsiyalari OAK tomonidan belgilangan muddatlarda tasdiqlangandan soʻng dissertatsiya himoya qilgan shaxslarga davlat tomonidan tasdikdangan namunadagi diplom topshiriladi. Himoya qilingan dissertatsiyalar himoya oʻtgan ilmiy muassasa kutubxonasida, shuningdek, muayyan soha kutubxonalarida saqlanadi.

OʻzRda 2000/2001 oʻquv yilidan boshlab oliy taʼlim tizimida magistrlar uchun ilmiy yoki ilmiy texnikaviy mazmundagi magistrlik D.sini himoya qilish joriy etilgan.

Adabiyot

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil