Daniya Gʻarbiy Hindiston shartnomasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Daniya G'arbiy Hindiston xaritasi

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

17-asrdan Daniyaliklar Sent-Tomas va Sent -Joanga egalik qilishgan va 1733-yilda ular Santa Kruzni fransuzlardan sotib olishgan. Koloniya 1750-1850 yillarda gullab-yashnagan. Bunga, birinchi navbatda, qulay iqlim sharoiti yordam berdi, bu esa qul mehnatidan foydalangan holda koʻp miqdorda rom va shakar ishlab chiqarish imkonini berdi [1] . Biroq, bu davrning ikkinchi yarmiga kelib shakar ishlab chiqarish og'ir kunlarni boshdan kechirdi, bu qand lavlagi paydo boʻlishi va 1820-yillarda Evropada boshlangan iqtisodiy inqiroz bilan bog'liq edi va koloniyada shakar ishlab chiqarishga qattiq zarba berdi. Aytish joizki, 1792 yilda koloniyada qul savdosi taqiqlangan, 1848 yilda esa quldorlik butunlay bekor qilingan. Biroq, bundan keyin qora tanli aholining turmush sharoiti yaxshilanmadi - oqlar koloniyadagi yer va savdoni hamon nazorat qildilar.

Avstriya-Daniya-Prussiya urushidan keyin boʻlib oʻtgan Vena muzokaralari paytida daniyaliklar Prussiyaga ketishi kerak boʻlgan Janubiy Jutlandiyani Daniya mustamlakalari, Islandiya va G'arbiy Hindistonga almashtirishga harakat qilishdi, ammo Prussiya hukumati bundan manfaatdor emas edi. orollarda [1]. Amerika fuqarolar urushi oxirida amerikaliklar orollarni daniyaliklardan sotib olishga harakat qilishdi - ularga Karib dengizida harbiy-dengiz bazasi kerak edi. 1867-yil 24-oktabrda Daniya parlamenti shartnomani ratifikatsiya qildi, unga ko‘ra Avliyo Tomas va Avliyo Ioann orollari AQShga 7 500 000 dollarga berildi [2] [3] . Shunga qaramay, AQSh Senati, oʻz navbatida, orollarga ta'sir qilishi mumkin boʻlgan tabiiy ofatlardan, shuningdek, prezident Endryu Jonson bilan ochiq dushmanlikdan qoʻrqib, shartnomani ratifikatsiya qilmadi [2] .

Orollarni sotish boʻyicha muzokaralar 1899 yilda qayta boshlandi. 1902 yil 24 yanvarda Amerika hukumati orollarni 5 000 000 dollarga sotib olish va sotish toʻg'risida shartnoma imzoladi [4] [5] . Daniya parlamentining palatalaridan biri boʻlgan Folketing shartnomani ma'qulladi, ammo parlamentning yuqori palatasi Landstig qonun loyihasini ma'qullamadi [6][7] . Xususan, konservativ Хойре[en] partiyasi bu masala boʻyicha mahalliy referendum oʻtkazilmagani, mahalliy aholiga Amerika fuqaroligi berilmagani yoki AQShga shakar eksportida bojxona toʻlovlaridan ozod etilmaganligi sababli orollarni sotishni qoʻllab-quvvatlashdan bosh tortdi. Davlatlar [1].

1915-1916-yilgi muzokaralar[tahrir | manbasini tahrirlash]

25 000 000 dollarlik shartnoma

1915-yilda sobiq qullarning rahbarlaridan biri Devid Gamilton Jekson Kopengagenga keldi va u hukumat e'tiborini orollarning iqtisodiy muammolariga qaratishga harakat qildi. Uning tashrifidan soʻng, Folketing deputatlarining koʻpchiligi Daniyaning orollardagi hukmronligi tugayapti degan xulosaga kelishdi [8] . 1914 yil avgust oyida boshlangan Birinchi jahon urushi vaziyatni tubdan oʻzgartirdi: Germaniya imperiyasining cheksiz suv osti urushini boshlashi u bilan AQSh oʻrtasidagi munosabatlarning keskin yomonlashishiga olib keldi. Ikkinchisining hukumati, shuningdek, nemislar Daniyaga bostirib kirishi va Karib dengizidagi Daniya koloniyalarini osonlik [8] bosib olishi va Panama kanalini nazorat qilishidan qoʻrqardi. Monro doktrinasiga qat'iy rioya qilgan amerikaliklar uchun bu qabul qilinishi mumkin emas edi.

Daniya hukumati orollarni amerikaliklarga mustamlaka aholisining ham, ona davlatining xavfsizligini ta'minlash uchun va AQSh urushga kirishidan [4], Daniya betarafligi buzilmasligi uchun sotilishi kerakligiga ishonch hosil qildi. [4] [8] . 1915 yil may oyida Daniya tashqi ishlar vaziri Erik Skavenius Amerika hukumatiga orollarni topshirishga qarshi emasligi haqida ma'lum qildi, ammo daniyaliklar sotib olish uchun rasmiy taklif berishga tayyor emas edilar [8] .

Santa-Kruz orolida Daniya bayrog'ining tushirilishi, 1917 yil 31 mart

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Schepelern, Otto „Dansk Vestindien: En bittersød historie“ (Danish). Министерство иностранных дел Дании (2007-yil 3-aprel). 2011-yil 19-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 13-may.
  2. ↑ 2,0 2,1 „Transfer Day“. Royal Danish Consulate - United States Virgin Islands. 2014-yil 7-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 8-iyul.
  3. ↑ Frantz Wendt 1951.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Erik Scavenius 1959.
  5. ↑ Andoza:Нп5 „Under grundloven af 1866“,. Den danske rigsdag 1849-1949 bind II - Rigsdagens historie 1866-1949. Copenhagen: J. H. Schultz Forlag, 1951 — 197—199 bet. 
  6. ↑ „Los Angeles Herald 23 October 1902 — California Digital Newspaper Collection“. Cdnc.ucr.edu (1902-yil 23-oktyabr). 2014-yil 2-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 3-oktyabr.
  7. ↑ „San Francisco Call 23 October 1902 — California Digital Newspaper Collection“. Cdnc.ucr.edu (1902-yil 23-oktyabr). 2013-yil 4-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 3-oktyabr.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Bo Lidegaard 2006. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Daniya_Gʻarbiy_Hindiston_shartnomasi&oldid=4208446" dan olindi