Chalqar (shahar)
Chalqar Шалкар | |
|---|---|
 | |
| 47°50′0″N 59°37′0″E / 47.83333°N 59.61667°E G OKoordinatalari: 47°50′0″N 59°37′0″E / 47.83333°N 59.61667°E G O | |
| Mamlakat | Qozogʻiston |
| Asos solingan | 1928 |
| Aholisi | 28,017 (2 022) |
| Vaqt mintaqasi | UTC+5:00 |
| Telefon kodi | +7 71335 |
| Pochta indeks(lar)i | 031200 |
|
| |
Chalqar shahri 1928-yilda Qozogʻistonning Aqtoʻbe viloyatida tashkil qilingan. Aqtoʻbedan 363 km janubi-sharqda joylashgan.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
.jpg)
Inqilobdan oldingi davri[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tarixiy maʼlumotlarga koʻra, Chalqar koʻli yaqinidagi zamonaviy shahar hududida birinchi koʻchmanchilar 1870-yilda paydo boʻlgan. Ular chorvachilik bilan shugʻullanib, birinchi uy-joylarni qurishgan. XX asr boshlariga kelib Chalqarda 150 ta jamoat uyi boʻlgan. Chalkar shahri Irgiz tumanidagi uchta yirik aholi punktidan biri boʻlgan. 1901-1903-yillarda Toshkent temir yoʻli qurilib, Chalqarda birinchi sanoat korxonasi – Chalqar lokomotiv deposi paydo boʻldi. 1905-yilda esa temir yoʻl maktabi ochildi. Vaqt oʻtishi bilan temir yoʻlning rivojlanishi shahar aholisining koʻpchiligi temir yoʻlchilar boʻla boshlashiga olib keldi[1]. 1903-yilda Toshkent temir yoʻli boʻyidagi yaylov yerlarining Orenburg qozoqlari foydasiga musodara qilinishi munosabati bilan 800 nafar qozoq dehqonlari Mugodjari va Chalqar ish stansiyalarining norozilik harakatiga qoʻshildi. 1906-yil noyabr oyida Chalqar stansiyasining professional temir yoʻl uyushmasi professional-siyosiy birlashma bilan birlashtirildi. Toshkent va Oʻrta Osiyo temir yoʻlining boshqa stansiyalarida ham xuddi shunday qilingan edi.
Fuqarolar urushi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Fuqarolar urushi davrida Chalqar Gʻarbiy Qozogʻistonda Sovet hokimiyati uchun kurashda tayanch bazalaridan biri boʻlgan. Guvohlarning eslashlariga koʻra, shaharda Sovet hokimiyati 1917-yilda Leonid Mulxauzen va Chikalkin tomonidan oʻrnatilgan[2]. 1919-yil aprel oyida Dutov boshchiligidagi Orenburg armiyasi Aqtoʻbeni egallab, Orenburg-Toshkent temir yoʻl aloqasini uzib qoʻydi va shu bilan Turkiston qizillarini asosiy kuchlaridan uzdi va ularni Chalqarga chekinishga majbur qildi. 11-sentabrda Chalqar stansiyasi 1-Qizil Armiya tomonidan Aqtobe fronti bilan birgalikda Janubiy armiyadan qaytarib olingan.
Hozirgi holati va istiqbollari[tahrir | manbasini tahrirlash]
2012-yil iyul oyida uzunligi 988 km boʻlgan „Jezqazgʻan – Saksaulskaya – Shalkar – Beyneu“ yangi temir yoʻlining bir qismi boʻlgan „Shalkar – Beyneu“ yangi temir yoʻli (uzunligi 499 km) qurilishi boshlandi. 2013-yilda Chalqar shahrining sharqiy chekkasida temiryoʻlchilar uchun 10 gektar maydonda 190 oʻrinli bolalar bogʻchasi, 33 ta ikki xonadonli turar joy binosi, 18 oʻrinli 3 ta ikki qavatli yotoqxona qurildi. Barcha uylar shinam, markaziy kanalizatsiya, suv va gaz bor. Yangi kvartal Biekenova koʻchasining davomiga aylanadi.
Geografik xususiyatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
.jpg)
Shahar Gʻarbiy Qozogʻistonning Aqtoʻbe viloyatining janubi-sharqiy qismida Chalqar tumanida, chuchuk suvli Chalqar koʻli yonida joylashgan. Chalqar UTC+05:00 vaqt zonasida joylashgan boʻlib, bu Ostona vaqtidan bir soat farq qiladi (UTC+06:00).
Dini[tahrir | manbasini tahrirlash]
Chalqarda asosiy diniy guruh sunniy musulmonlardir (98,8%). Jami aholining 1% xristianlar va 0,1% dinsizlar- ateistlar[3].
Taʼlim[tahrir | manbasini tahrirlash]
Chalqar shahrida jami sakkizta umumtaʼlim maktabi va gimnaziya mavjud. Shahardagi eng qadimgi taʼlim muassasasi hisoblangan 5-maktab binosi 1907-yilda qurilgan. 2008-yilda „100 maktab, 100 kasalxona“ aksiyasi doirasida shaharda umumiy maydoni 21056 m² boʻlgan 8-sonli maktab qurildi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „1933 год. История озера в Челкаре“. История Актюбинской области (2011-yil 6-yanvar). Qaraldi: 2015-yil 18-may.
- ↑ „1936 год. Воспоминания работника станции Челкар Серова о некоторых событиях восстания 1916 года“. История Актюбинской области (2014-yil 21-yanvar). Qaraldi: 2015-yil 18-may.
- ↑ Актюбинская область. Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан 2009 года, Астана, 2011. (Wayback Machine saytida 2014-12-19 sanasida arxivlangan)