Chalqar (shahar)

Chalqar
Chalqar; Шалкар
	47°50′0″N 59°37′0″E / 47.83333°N 59.61667°E
Mamlakat	Qozogʻiston
Asos solingan	1928
Aholisi	28,017 (2 022)
Vaqt mintaqasi	UTC+5:00
Telefon kodi	+7 71335
Pochta indeks(lar)i	031200

Chalqar shahri 1928-yilda Qozogʻistonning Oqtoʻbe viloyatida tashkil qilingan. Oqtoʻbedan 363 km janubi-sharqda joylashgan.

Tarixi

Inqilobdan oldingi davri

Tarixiy maʼlumotlarga koʻra, Chalqar koʻli yaqinidagi zamonaviy shahar hududida birinchi koʻchmanchilar 1870-yilda paydo boʻlgan. Ular chorvachilik bilan shugʻullanib, birinchi uy-joylarni qurishgan. XX asr boshlariga kelib Chalqarda 150 ta jamoat uyi boʻlgan. Chalkar shahri Irgiz tumanidagi uchta yirik aholi punktidan biri boʻlgan. 1901-1903-yillarda Toshkent temir yoʻli qurilib, Chalqarda birinchi sanoat korxonasi – Chalqar lokomotiv deposi paydo boʻldi. 1905-yilda esa temir yoʻl maktabi ochildi. Vaqt oʻtishi bilan temir yoʻlning rivojlanishi shahar aholisining koʻpchiligi temir yoʻlchilar boʻla boshlashiga olib keldi^[1]. 1903-yilda Toshkent temir yoʻli boʻyidagi yaylov yerlarining Orenburg qozoqlari foydasiga musodara qilinishi munosabati bilan 800 nafar qozoq dehqonlari Mugodjari va Chalqar ish stansiyalarining norozilik harakatiga qoʻshildi. 1906-yil noyabr oyida Chalqar stansiyasining professional temir yoʻl uyushmasi professional-siyosiy birlashma bilan birlashtirildi. Toshkent va Oʻrta Osiyo temir yoʻlining boshqa stansiyalarida ham xuddi shunday qilingan edi.

Fuqarolar urushi

Fuqarolar urushi davrida Chalqar Gʻarbiy Qozogʻistonda Sovet hokimiyati uchun kurashda tayanch bazalaridan biri boʻlgan. Guvohlarning eslashlariga koʻra, shaharda Sovet hokimiyati 1917-yilda Leonid Mulxauzen va Chikalkin tomonidan oʻrnatilgan^[2]. 1919-yil aprel oyida Dutov boshchiligidagi Orenburg armiyasi Oqtoʻbeni egallab, Orenburg-Toshkent temir yoʻl aloqasini uzib qoʻydi va shu bilan Turkiston qizillarini asosiy kuchlaridan uzdi va ularni Chalqarga chekinishga majbur qildi. 11-sentabrda Chalqar stansiyasi 1-Qizil Armiya tomonidan Aqtobe fronti bilan birgalikda Janubiy armiyadan qaytarib olingan.

Hozirgi holati va istiqbollari

2012-yil iyul oyida uzunligi 988 km boʻlgan „Jezqazgʻan – Saksaulskaya – Shalkar – Beyneu“ yangi temir yoʻlining bir qismi boʻlgan „Shalkar – Beyneu“ yangi temir yoʻli (uzunligi 499 km) qurilishi boshlandi. 2013-yilda Chalqar shahrining sharqiy chekkasida temiryoʻlchilar uchun 10 gektar maydonda 190 oʻrinli bolalar bogʻchasi, 33 ta ikki xonadonli turar joy binosi, 18 oʻrinli 3 ta ikki qavatli yotoqxona qurildi. Barcha uylar shinam, markaziy kanalizatsiya, suv va gaz bor. Yangi kvartal Biekenova koʻchasining davomiga aylanadi.

Geografik xususiyatlari

Shahar Gʻarbiy Qozogʻistonning Oqtoʻbe viloyatining janubi-sharqiy qismida Chalqar tumanida, chuchuk suvli Chalqar koʻli yonida joylashgan. Chalqar UTC+05:00 vaqt zonasida joylashgan boʻlib, bu Ostona vaqtidan bir soat farq qiladi (UTC+06:00).

Dini

Chalqarda asosiy diniy guruh sunniy musulmonlardir (98,8%). Jami aholining 1% xristianlar va 0,1% dinsizlar- ateistlar^[3].

Taʼlim

Chalqar shahrida jami sakkizta umumtaʼlim maktabi va gimnaziya mavjud. Shahardagi eng qadimgi taʼlim muassasasi hisoblangan 5-maktab binosi 1907-yilda qurilgan. 2008-yilda „100 maktab, 100 kasalxona“ aksiyasi doirasida shaharda umumiy maydoni 21056 m² boʻlgan 8-sonli maktab qurildi.

Manbalar

↑ „1933 год. История озера в Челкаре“. История Актюбинской области (2011-yil 6-yanvar). Qaraldi: 2015-yil 18-may.
↑ „1936 год. Воспоминания работника станции Челкар Серова о некоторых событиях восстания 1916 года“. История Актюбинской области (2014-yil 21-yanvar). Qaraldi: 2015-yil 18-may.
↑ Актюбинская область. Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан 2009 года, Астана, 2011. (Wayback Machine saytida 2014-12-19 sanasida arxivlangan)

[1] „1933 год. История озера в Челкаре“. История Актюбинской области (2011-yil 6-yanvar). Qaraldi: 2015-yil 18-may.

[2] „1936 год. Воспоминания работника станции Челкар Серова о некоторых событиях восстания 1916 года“. История Актюбинской области (2014-yil 21-yanvar). Qaraldi: 2015-yil 18-may.

[2009год-3] Актюбинская область. Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан 2009 года, Астана, 2011. (Wayback Machine saytida 2014-12-19 sanasida arxivlangan)

[1]

[2]

[3]