Bou Inania madrasasi (Meknes)

Bou Inania madrasasi (arabcha: المدرسة البوعنانية al-madrasa al-Būʿinānīya; berber.: ⴰⵙⵉⵏⴰⵏ ⴱⵓ ⵉⵏⴰⵏⵉⵢⴰ) – Marokashning Meknes shahridagi tarixiy madrasa (Islom taʼlim markazi). Keyingi restavratsiyalar tufayli yaxshi saqlanib qolingan bino Marinidlar davrining boy bezatilgan madrasalarining ajoyib namunasi hisoblanadi^[1]^[2].

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Nomidan farqli oʻlaroq, madrasadagi yozuvlardan maʼlum boʻlishicha, u Marinid hukmdori Abu Inon Foris tomonidan emas, balki uning otasi Abu al-Hasan Ali ibn Usmon tomonidan 1335-1336-yillarda bunyod etilgan^[3]^[1]. Abu Inon madrasani keyinchalik oʻz hukmronligi davrida qayta tiklagan boʻlishi mumkin, bu uning hozirgi nomi bilan aloqador degan taxminlar mavjud^[1]. Shunga qaramay, madrasa dastlab "Madrasat al-jadida " („Yangi madrasa“) nomi bilan mashhur boʻlib, "Bu Inaniya" nomi tarixiy manbalarda faqat ancha keyingi davrlardagina qoʻllanilgan^[3]. Fes shahrida xuddi shu nomdagi madrasa ham mavjud boʻlib, u Abu Inon tomonidan qurdirilgan.

Madrasa qurilishiga shahar qozisi Abdulloh ibn Abu al-Gʻamr rahbarlik qilgan^[3]. Bu shaharning asosiy masjidi boʻlgan Meknes masjidi atrofidagi bir nechta madrasalardan biri edi^[1]. Yana ikkita asosiy madrasa, Abu al-Hasan tomonidan qurilgan Madrasa Shuhud va Madrasat al-Qadiy madrasalaridir. Keyinchalik sulton Moulay Ismoil (1672-1727-yillarda hukmronlik qilgan) tomonidan taʼmirlandi va uni Tafilalt talabalari uchun qurilgan^[1]. Bu boshqa madrasalar singari Bou Inaniya madrasasi ham islom ilmlarini oʻrgatish bilan qatorda talabalarni turar joy bilan ham taʼminlaydi^[3].

Arxitekturasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Madrasa taxminan 315 kvadrat metr maydonni egallaydi^[1]. Koʻchadan uzun vestibyul oʻtish joyiga olib boradigan dekorativ mis armaturali yogʻoch eshiklar toʻplami orqali kiradi. Bu yoʻlakning oxirida bir tomondan madrasaning asosiy hovlisiga kirish, ikkinchi tomondan madrasaning tahoratxonasiga kirish (marosim yuvinish uchun) va yuqori qavatga olib boradigan zinapoyalar joylashgan^[1]^[3]. Tahorat uyi (Dor al-Vudu) 22 ta kiyinish xonasi va hojatxona bilan oʻralgan va markazida katta toʻrtburchak suv havzasi atrofida joylashgan boshqa hovlidan iborat^[3].

Madrasa bosh hovlisining oʻrtasida marmar suv favvorasi boʻlib, ikki tomondan galereyalar bilan oʻralgan. Hovli ajoyib tarzda bezatilgan, pol va pastki devorlar zellij mozaik plitkalari bilan qoplangan, devorlar esa chiroyli yogʻoch oʻymakorlik beaklari qoplangan. Mashrabiya yogʻoch ekranlari bilan himoyalangan galereyalar, shuningdek, birinchi qavatdagi talabalarning shaxsiy xonalariga kirishimkoniyati mavjud. Koʻplab xonalar yuqori qavatda hovli atrofida joylashgan (ularning koʻpchiligining derazalari hovliga qaragan), jami 39 ta talaba xonasi (13 tasi birinchi qavatda va 26 tasi yuqori qavatda) mavjud^[3]^[1]. Hovlining janubi-sharqiy tomonida katta xona boʻlib, unga muqarnas bezakli ark yoʻlagi orqali kiriladi va u madrasa masjidi yoki namozxonasi vazifasini oʻtaydi. Uning janubi-sharqiy devorining oʻrtasida mehrob (namoz yoʻnalishini bildiruvchi tokcha) joylashgan boʻlib, uning atrofi arabesk va geometrik naqshlar hamda arabcha yozuvlar bilan oʻyib ishlangan ark bezaklari bilan qoplangan^[1].

Fransuz olimi George Marçais mintaqadagi islom arxitekturasiga oid yirik asarida Meknesdagi Bu Inaniya madrasasi Abu al-Hasan va uning oʻgʻli Abu Inon qurdirgan madrasalar oʻrtasidagi oʻziga xos meʼmoriy oʻtish davri ekanligi xususida alohida taʼkidlab oʻtgan^[4].

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 ^1,8 Touri, Abdelaziz. Le Maroc andalou : à la découverte d'un art de vivre, 2, Ministère des Affaires Culturelles du Royaume du Maroc & Museum With No Frontiers, 2010. ISBN 978-3902782311.
↑ Parker, Richard. A practical guide to Islamic Monuments in Morocco. Charlottesville, VA: The Baraka Press, 1981.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 El Khammar, Abdeltif. La Table des biens de la Madrasa al-bu’naniyya a Meknes. Université Lumiere Lyon, 2005.
↑ Marçais, Georges. L'architecture musulmane d'Occident. Paris: Arts et métiers graphiques, 1954 — 291 bet.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manar al-Atar raqamli foto arxivi Meknes – Bou Inania madrasasi (koʻp burchak va tafsilotlardan olingan fotosuratlar)

[:1-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 ^1,8 Touri, Abdelaziz. Le Maroc andalou : à la découverte d'un art de vivre, 2, Ministère des Affaires Culturelles du Royaume du Maroc & Museum With No Frontiers, 2010. ISBN 978-3902782311.

[:12-2] Parker, Richard. A practical guide to Islamic Monuments in Morocco. Charlottesville, VA: The Baraka Press, 1981.

[:0-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 El Khammar, Abdeltif. La Table des biens de la Madrasa al-bu’naniyya a Meknes. Université Lumiere Lyon, 2005.

[:02-4] Marçais, Georges. L'architecture musulmane d'Occident. Paris: Arts et métiers graphiques, 1954 — 291 bet.

[1]

[2]

[3]

[4]