Bodom gullari
| Bodom gullari | |
|---|---|
| : ' | |
| Rassom | Vincent van Gogh |
| Oʻlchami | 73.5 sm × 92 sm (4,920 in × 6,200 in) |
| Joylashuvi | Van Gogh muzeyi |
Bodom gullari — bu 1888 — 1890-yillarda rassom Vincent van Gogh tomonidan chizilgan bir nechta suratlar toʻplami. Ularda Fransiyaning janubidagi Arles va Sent-Remi shaharlarida gullab-yashnagan bodom daraxtlari tasvirlangan. Gullaydigan daraxtlar Van Gogh ijodida alohida oʻrin tutadi. Chunki ular uygʻonish va umidni ifodalaydilar. Van Gogh gulli daraxtlarni kuzatish va ularni suratda boʻyashdan estetik zavq olgan. Ushbu asarlar oʻzida impressionizm, divizionizm va yapon yogʻoch naqshlarining taʼsirini aks ettiradi. Ushbu surat akasi Teo va yangasi Joning oʻgʻli, oʻzining jiyani tugʻilganligini nishonlash uchun ularga sovgʻa sifatda chizilgan.
Janubiy Fransiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
1888-yilda van Gogh janubiy Fransiyada ilhomlanib, rassomlik faoliyatining eng samarali davrini boshlaydi. Uning Provansdagi Farmhouse (1888) kartinasi haqida Milliy sanʼat galereyasi quyidagilarni taʼkidlaydi:
Van Gogh Provansda tafsilotlarni yoʻq qiladigan va shakllarni soddalashtiradigan, atrofdagi dunyoni yapon yogʻoch bloklarida hayratga tushgan naqshga aylantiradigan yorqinlik va yorugʻlikni qidirgan quyosh edi. Arles uni „Janubiy Yaponiya“ deb taʼriflaydi. Bu yerda quyoshning tekislash effekti kompozitsiyalarning konturlarini mustahkamlaydi va rang nuanslarini bir nechta yorqin kontrastlarga kamaytiradi, deb hisoblaydi. Toʻldiruvchi juftliklar — oʻsimliklarning qizil va yashil ranglari, toʻsiqdagi toʻq sariq va koʻk ranglarning toʻqilgan diqqatga sazovor joylari, hatto firuza osmonni jonlantiradigan pushti bulutlar — deyarli bir-biriga qarshi tebranadi[1].
Van Gogh 1888-yil mart oyida Arlesga kelganida, bogʻlardagi mevali daraxtlar gullash arafasida edi[2]. O‘rik, shaftoli va olxo‘rining gullari unga ijod qilish uchun turtki bo‘lgan[3] va bir oy ichida Vincent gullagan mevali daraxtlarning o‘n to‘rtta rasmini yaratgan[4]. Mavzudan hayajonlangan Van Gogh kuniga deyarli bitta rasmni tugatardi[5]. Soʻng taxminan 21-aprel kuni u akasi Teoga oʻz maktubida „Yangi narsa izlash kerak, endi bogʻlar deyarli gullashni tugatdi“ deb yozadi[4].
Vincent van Gogh tomonidan, 1887-yil
Van Gogh muzeyi, Amsterdam (F371)
Van Goghning ushbu suratlari uning yapon yogʻoch bloklari nashrlariga boʻlgan qiziqishini aks ettirgan. Kameidodagi Xirosigening olxoʻri bogʻi kartinasi ranglarning tekis va soyasiz gulli naqshlari orqali goʻzal mavzu tasvirini namoyish etadi. Van Gogh ushbu taʼsirni ifodalash uchun „Yaponaiserie“ atamasini ishlatgan; u yuzlab yapon nashrlarini toʻplagan va Xirosige kabi buyuk yapon rassomlarining asarlarini Rembrandt, Hals va Vermeer asarlariga oʻxshatgan. Xirosige ukiyo-e deb nomlangan yapon janrining soʻnggi buyuk ustalaridan biri edi[6]. Van Gogh esa ukiyo-ening baʼzi texnik jihatlarini oʻz ishiga integratsiyalashtirgan[7].
Yapon rasmlari Van Goghning osoyishtalikni izlashini aks ettiradi, u oʻz singlisiga yozgan maktubida buni shunday tasvirlaydi: „Xotirjamlik har qanday kasallik uchun dorixonadagi barcha dorilardan koʻra koʻproq shifo boʻla olishi mumkin“[8]. Janub mintaqasi va gullab-yashnagan daraxtlar van Goghda tushkunlikdan aniq yoʻnalish, giperfaollik va yaxshi kayfiyat holatini uygʻotgan. U bu haqida shunday deb yozgan edi: „Men daraxtlarning gullab-yashnashini tomosha qilishni behad yaxshi koʻraman va Provans bogʻi suratlarini hayratlanarli shodlik bilan boʻyashni xohlayman“. Rassom Vincent van Goghni oʻtmishdagi juda faol davr charchatgan boʻlsa, bu safar u jonlangan, yana ham koʻproq ilhomlangan edi[9].
Kitob va stakanda gullagan bodom novdasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Vincent akasi Teoga oʻz xatida shunday yozgan: ,,Bu yerda izgʻirin sovuq va qishloq joylarda ham qor yogʻyapti. Lekin shunga qaramasdan bodom novdalari gulga kirgan". Va Vincent bu daraxtlar ustida oʻzining 2 ta kichik izlanishlarini oʻtkazgan. Ushbu ikki tadqiqot shishada gullagan bodom novdasi, kitob va stakanda gullagan bodom novdasi suratlari edi[10].
Stakanda gullagan bodom novdasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Vincent Arlesga kelganida mevali daraxtlar gullash arafasida boʻlsa-da, shahardan endigina qor qatlami koʻtarilgan edi. Van Gogh Arlesdagi birinchi haftasida natyurmort ustida ishlagan, masalan, bodom daraxtining novdasi asari bilan shugʻullangan edi. Bahorning dastlabki belgilarini aks ettirish uchun u stakandagi gullaydigan bodom novdasi uchun nozik choʻtka zarbalari va pastel soyalardan foydalangan.
Bryus Ross „Sanʼatni ilhomlantiruvchi hayot oʻzgarishlari“ asarida impressionistlarning van Gogh ijodiga taʼsirini shunday baholaydi.
Van Goghning stakanda gullagan bodom novdasi kartinasi yapon estetik qadriyatlari oʻrganilgani sezilgan holda ushbu oqimlarni oʻzida mujassam etgan. Buzilgan novda oddiy stakanga oʻrnatiladi. Shoxchalar bej devor boʻylab qizil chiziq va hashamatli boʻsh joy bilan taʼkidlangan. Rasmiy dekorativ niyat yoʻq. Van Gogh nomi yorqin qizil rangda, xuddi umid timsolidek, chap tomondagi novdaning tepasida joylashgan. Van Gogh ushbu qadriyatlar yordamida natyurmortni oʻzgartiradi. U oʻlimga asoslangan shaklni hayot va imkoniyatga qaratib, buni kishiga singdiradi. Uning yorqin ranglardan foydalanishi buni aks ettiradi. Vincentning bodom kurtaklari va ochilgan gullar predmeti alohida va shuning uchun ham muhim xarakterga ega. Ushbu natyurmort oʻzining soddaligi va umidvorlikni uygʻotadigan, shuningdek, boʻsh joydan rasmiy foydalanishi bilan yaponiya gullarini bezash sanʼati ikebaniga oʻxshaydi.
- Van Gogh tomonidan chizilgan stakandagi gullagan bodom novdasi
-
-
Kitob bilan stakanda gullagan bodom novdasi
1888-yil
Shaxsiy kolleksiya (F393)
Bodom guli[tahrir | manbasini tahrirlash]
Van Gogh muzeyi, (F671)
1888-yil mart oyining oʻrtalarida Vincent van Gogh ob-havo va bodom daraxtlarining toʻliq gullashi haqida shunday yozadi: „Bu yerda ob-havo oʻzgaruvchan, tez-tez turbulent osmonli va shamolli, lekin bodom daraxtlari hamma joyda gullashni boshlayveradi“[11].
Mankoff gullagan daraxtlar va bu ish haqida shunday deydi:[12]
Oʻzining gullab-yashnagan daraxtlar suratlarini chizayotganda Vincent Parijda oʻzini-oʻzi tahlil qilishning qatʼiy yondashuvidan xalos boʻlgan. „Bodom gullari“ asarida Vincent yorqin yuza effekti uchun impressionizmning yengil, singan zarbalari va divizionizmning ranglaridan ishlatgan. Daraxtning oʻziga xos konturlari va uning oldingi oʻrni yapon nashrlarining rasmiy fazilatlarini eslatadi.
Bodom gulining renderi tomoshabinga yaqin va qulay tarzda joylashtirilgan. Novdalar rasm ramkasidan tashqariga choʻzilgandek tuyiladi.
Teo 1890-yil 31-yanvarda ukasii Vincentga o‘g‘li Vincent Villem van Gogh tug‘ilganini eʼlon qilish uchun xat yozadi. Vincent esa tugʻulgan kun sovgʻasi sifatida akasi Teo va uning rafiqasi uchun rasm ustida ishlay boshlaydi. U akasi bilan juda yaqin edi va u chaqaloq Vincentning tugʻilishi uchun bodom daraxti gullarida yangi hayotni ramz qilishga intildi[3].
Ushbu kompazitsiya van Gogh oilasi uchun uning asarlari ichida eng qadrlisi bo`lib qoldi.
Teo ham ukasi Vincent van Goghga oʻz maktubida shunday yozadi: „Sizga aytganimizdek, biz uning ismini sizning nomingiz bilan qoʻydik va men u siz kabi qatʼiyatli va jasur boʻlishini xohlayman“.
Vincent onasi, Teo va Joga chaqaloqning tugʻilishi haqida ushbu maktubga javoban shunday yozadi:
Yangilik kelganida behad xursand boʻldim. Men u bolani oʻzimning emas, shu kunlarda men koʻp oʻylayotgan otamning sharafiga chaqirilishini afzal koʻrgan boʻlardim; lekin buning amalga oshirilganini koʻrib, men darhol uning uchun rasm chiza boshladim va uning yotoqxonasida moviy osmon ostidagi oq bodom gulining katta shoxlarining tasviri turishini istayman[13].
Ushbu kompozitsiya Van Goghning boshqa rasmlariga oʻxshamaydi. Bodom daraxtining shoxlari moviy osmonga qarshi suzib, rasm tekisligini toʻldiradigandek tuyiladi[3]. Toʻq rang bilan chizilgan bodom novdalarining kesilgan koʻrinishi butun bodom daraxtini xayolda gavdalantiradi. Shoxlarning yaqindan ko‘rinishi Delakruaning „Hatto biror narsaning bir qismi ham o‘ziga xos yaxlit mavjudlikdir“ degan fikrini esga soladi[14]. Bu Van Goghning yapon gulshunosligidan hayratga tushgan xususiyati, masalan, boʻsh joyda bambuk poyasining bir qismini tasvirlashi mumkin[3]. Yorqin rang Arlesda chizilgan rasmlarni va van Goghning natyurmort janridagi transformatsion ishlarini aks ettiradi[15].
Van Goghning tarjimai holida keltirilgan Stiven Naifehning fikricha, Van Gogh Bodom gullari rasmini chizishda doʻsti John Rassellning 1887-yilda chizilgan "Bodom daraxtlari " rasmidan ilhom olgan. Rassell, u oʻz navbatida, oʻz ishini yapon rassomi Xokusayning 1833-yildagi „Bulfinch“ va "Yigʻlayotgan olcha " asaridan olgan boʻlishi mumkin[16].
Tegishli ishlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
-
Gullagan bodom daraxti, 1888-yil
Van Gogh muzeyi Amsterdam (F557) -
Pushti bogʻ, shuningdek , gullagan oʻrik daraxtlari bilan bog', 1888- yil mart
Van Gog muzeyi, (F555) -
Gullagan shaftoli daraxti, 1888-yil mart-aprel
Van Gog muzeyi, (F404) -
Gullaydigan shaftoli daraxtlari ham Suvenir de Mauve, 1888-yil
Kröller-Myuller muzeyi -
Gullaydigan nok daraxti, 1888-yil mart-aprel
Van Gog muzeyi, (F405) -
Sarvlar bilan chegaralangan gulzordagi bog', 1888-yil aprel
Kroller-Myuller muzeyi, (F513)
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Effects of the Sun in Provence“. National Gallery of Art Picturing France (1830—1900). National Gallery of Art. 2011-yil 12-mayda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ Mancoff, D. Van Gogh's Flowers. London: Frances Lincoln Limited, 2008 — 49 bet. ISBN 978-0-7112-2908-2.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 „Almond Blossom, 1890“. Permanent Collection. Van Gogh Museum (2005–2011). 2013-yil 31-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 23-aprel.
- ↑ 4,0 4,1 „Almond Tree in Blossom, 1888“. Permanent Collection. Van Gogh Museum (2005–2011). Qaraldi: 2011-yil 23-aprel.
- ↑ Fell, D. Van Gogh's Gardens. United Kingdom: Simon & Schuster, 2001 — 25 bet. ISBN 0-7432-0233-3.
- ↑ Mancoff, D. Van Gogh's Flowers. London: Frances Lincoln Limited, 2008 — 54 bet. ISBN 978-0-7112-2908-2. [sayt ishlamaydi]
- ↑ Wallace, R. The World of Van Gogh (1853—1890). Alexandria, VA, USA: Time-Life Books, 1969 — 70 bet.
- ↑ Maurer, N. The pursuit of spiritual wisdom: the thought and art of Vincent Van Gogh and Paul Gauguin. Cranbury: Associated University Presses [1998], 1999 — 200 bet. ISBN 0-8386-3749-3.
- ↑ Mancoff, D. Van Gogh's Flowers. London: Frances Lincoln Limited, 2008 — 43–44 bet. ISBN 978-0-7112-2908-2.
- ↑ {{{editor}}}: „Vincent van Gogh. Letter to Theo van Gogh. Written c. 3 March 1888 in Arles.“. Van Gogh Letters. WebExhibits (2011). Qaraldi: 2011-yil 23-aprel.
- ↑ {{{editor}}}: „Vincent van Gogh. Letter to Theo van Gogh. Written c. 14 March 1888 in Arles.“. Van Gogh Letters. WebExhibits (2011). Qaraldi: 2011-yil 23-aprel.
- ↑ Mancoff, D. Van Gogh's Flowers. London: Frances Lincoln Limited, 2008 — 41 bet. ISBN 978-0-7112-2908-2.
- ↑ {{{editor}}}: „Vincent van Gogh. Letter to His Mother. Written c. 20 February 1890 in Saint-Rémy.“. Van Gogh Letters. WebExhibits (2011). Qaraldi: 2011-yil 23-aprel.
- ↑ Mancoff, D. Van Gogh's Flowers. London: Frances Lincoln Limited, 2008 — 41 bet. ISBN 978-0-7112-2908-2.
- ↑ Ross, B. Venturing Upon Dizzy Heights: Lectures and Essays on Philosophy, Literature and the Arts. New York: Peter Lang Publishing, 208 — 52 bet.
- ↑ Naifeh, Steven (2021). Van Gogh and the Artists He Loved. Random House Publishing Group. ISBN 0593356683, pp. 163-164.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Bodom guli, 1890 yil Van Gogh muzeyida
- Van Gogh, rasmlar va chizmalar: maxsus kredit koʻrgazmasi, ushbu rasmlar boʻyicha materiallarni oʻz ichiga olgan Metropolitan Sanʼat kutubxonalari muzeyidan toʻliq raqamlashtirilgan koʻrgazma katalogi (indeksga qarang)