Baland Archa

Baland Archa (lotincha: Juniperus excelsa) — doimiy yashil ignabargli daraxtlar, sarv oilasiga mansub archa (Juniperus) turiga mansub (Cupressaceae).

Tarqatish va ekologiya

Baland Archaning diapazoni Bolqon, Qrim, Kavkaz, Kichik Osiyo va Markaziy Osiyoni qamrab oladi.

Qurgʻoqchilikka chidamli va yorugʻlikni yaxshi koʻradi.

Oʻrtacha umr koʻrish — 600 yilgacha.

Baland Archa quruq quyoshli yonbagʻirlarda, ayniqsa, kaltsit tuproqlarda oʻsadi.

Botanika tavsifi

Balandligi 10-15 m gacha boʻlgan butalar yoki daraxtlar.

Poʻstlogʻi toʻq kulrang, poʻstloqli, poʻstloq. Yosh novdalar jigarrang-qizil, yumaloq-tetraedral, juda nozik.

Yosh novdalarning barglari juda kichik, koʻk-yashil, choʻzinchoq yoki tasvirlar shaklida, oval yoki deyarli yumaloq dorsal bezga ega. Voyaga yetgan novdalarning barglari tepada joylashgan, tuxumsimon uchli, uzun uchli, choʻzinchoq dorsal bez bilan.

Bir uyli oʻsimliklar. Konusning mevalari yolgʻiz, sharsimon, diametri 9-12 mm, binafsha-qora, zich oq gul bilan. Urug‘lari 5-8 ta, gohida 3-4 ta, cho‘zinchoq-tuxumsimon, yaltiroq, kashtan-jigarrang, tashqi tomoni ustki qismidan ajinlangan.

Ahamiyati va qoʻllanilishi

Yogʻoch qatronli, qizgʻish, juda qattiq va chirishga yaxshi qarshilik koʻrsatadi, kuyganda yoqimli hidga ega. Yog'och duradgorlik va hunarmandchilik uchun ishlatilinadi. Baʼzan ular qurilish materiali va yoqilgʻi sifatida ishlatilgan, ammo archa oʻrmonlaridagi yogʻoch zaxiralari juda kam (odatda 10-40 m³ / ga) va bundan tashqari, archa togʻli oʻrmonlari suvni saqlashda katta ahamiyatga ega.

Koʻchatlarda u juda bezaklidir va qisman sarvni almashtiradi.

Kasalliklar va zararkunandalar

Baland archa zang qoʻziqorinining (Gymnosporangium sabinae) asosiy mezbonlaridan biridir. Zamburugʻ tanasi, archa poʻstlogʻi va yogʻochida tarqalib, hujayralar oʻsishining kuchayishiga olib keladi, buning natijasida zararlangan hududdagi novdalar qalinlashadi.