Ayollarga nisbatan kamsitishning barcha turlariga barham berish to‘g‘risidagi konvensiyaga qo‘shimcha protokol

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Ushbu maqola WikiAyollar loyihasining bir qismidir
Ayollarga nisbatan zoʻravonlik
WikiAyollar
Oʻldirish
Jinsiy tajovuz va zoʻrlash
Buzilish
Boshqa masalalar
Xalqaro doiradagi jinsiy zoʻravonlik
Tegishli mavzular

Ayollarga nisbatan kamsitishning barcha turlariga barham berish toʻgʻrisidagi konvensiya (OP-CEDAW) protokoli „Ayollarga nisbatan kamsitishning barcha turlariga barham berish toʻgʻrisidagi konvensiya“ (CEDAW) boʻyicha shikoyat va tergov mexanizmlarini oʻrganadigan xalqaro shartnomadir. Protokol ishtirokchilari ayollarga nisbatan kamsitishlarga barham berish boʻyicha qoʻmitaga maʼsullarining shikoyatlarini koʻrib chiqish yoki konvensiyaning „oʻta ogʻir yoki muntazam ravishda buzilishi“ni tekshirish imkonini beradi. Protokolda oiladagi zoʻravonlik, ota-ona munosabati va majburiy sterilizatsiya kabi masalalar boʻyicha aʼzo davlatlarga qarshi bir qator qarorlar qabul qilingan. Shuningdek, Meksikaning Syudad-xuarez shahrida, Chihuahua shahridagi ayollarning muntazam ravishda oʻldirilishi boʻyicha tergovlar ham protokolga kiritilgan.

Protokol Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasi tomonidan 1999-yil 6-oktabrda qabul qilingan va 2000-yil 22-dekabrdan kuchga kirgan[1].

Yaratilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1979-yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasi ayollarga nisbatan kamsitishning barcha turlariga barham berish toʻgʻrisidagi konvensiyani (CEDAW) qabul qildi[2]. Konvensiya moddalari qonundan tashqari ayollarga nisbatan kamsitishni bekor qiladi[3]. Lekin bu taqiq qonuniy ravishda amalga oshirilishi mumkin boʻlgan biron bir mexanizmni oʻz ichiga olmagan[4]. CEDAW loyihasining dastlabki ishlab chiqilishi paytida shaxsiy shikoyatlar mexanizmi taklif qilingan va oʻsha paytda rad etilgan[5]. 15 yil oʻtib, 1993-yilgi Inson huquqlari boʻyicha Butunjahon konferentsiyasining Vena deklaratsiyasi va Harakatlar dasturida konventsiyani amalga oshirish uchun yangi tartib-qoidalar zarurligi taʼkidlandi va „murojaat qilish huquqi“ taklif qilindi[6]. Mustaqil ekspertlar guruhi 1994-yilda shikoyat va surishtiruv tartibini oʻz ichiga olgan loyihani ishlab chiqdi va u 1995-yilning boshida "Ayollarga nisbatan kamsitishlarga barham berish boʻyicha qoʻmita" tomonidan qoʻshimcha oʻrganish uchun qabul qilindi[7][8]. Fakultativ protokol gʻoyasi 1995-yilda boʻlib oʻtgan „Ayollar boʻyicha IV jahon konferensiyasi“ tomonidan qoʻshimcha maʼqullangan boʻlib, u „Ayollar konvensiyasining imkon qadar tezroq kuchga kirishi mumkin boʻlgan fakultativ protokoli loyihasini ishlab chiqish“ni talab qildi[9].

1996-yil mart oyida „Xotin-qizlar boʻyicha komissiya“ rasmiy loyihani ishlab chiqish uchun ochiq ishchi guruhini tuzdi[9]. Bu haqda 1999-yil boshida uch yillik muhokamadan soʻng maʼlum qilindi. Fakultativ protokol BMT Bosh Assambleyasi tomonidan 1999-yil 6-oktyabrda qabul qilingan[10].

Shaxsiy shikoyatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Ayollarga nisbatan kamsitishlarga barham berish boʻyicha qoʻmita" protokol kuchga kirganidan beri yetti mamlakatga nisbatan uydagi zoʻravonlik, mulkni taqsimlash, majburiy sterilizatsiya va ota-ona munosabati kabi mavzular boʻyicha oʻn bir shikoyatni koʻrib chiqdi[11].

2005-yilda, protokol Vengriyaga qarshi Qoʻmita Vengriya ayollarni oiladagi zoʻravonlikdan yetarlicha himoya qila olmagan holda konvensiyaning koʻplab moddalarini buzgan deb qaror qildi. Vengriya oilalaridagi zoʻravonlik holatlarini koʻrib chiqishni yaxshilash va qoʻmitaning himoya qilishi boʻyicha oldingi tavsiyasini darhol qabul qilish boʻyicha shaxsiy shikoyatlar qabul qilingan[12]. Tavsiyalar Vengriyaning 2006-yilda qoʻmitaning oltinchi davriy hisoboti paytida amalga oshirilgan.

Surishtiruvlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qoʻmita, shuningdek, Meksikaning Syudad-xuarez shahrida (Chihuahua) ayollarning muntazam ravishda oʻldirilishi bilan bogʻliq holda 8-moddaga asosan „ogʻir yoki tizimli qoidabuzarliklar“ boʻyicha surishtiruv oʻtkazdi[13]. Bu Meksika hukumati tomonidan „muvofiqlikda jiddiy buzilishlar“ va ayollar huquqlarining jiddiy va muntazam ravishda suiisteʼmol qilinishiga boʻlgan holatlarni aniqlashga yordam berdi[14].

Taʼsir va tanqid[tahrir | manbasini tahrirlash]

Protokol Bal Sokhi-Bulli kabi huquqshunos olim va Ketrin Makinnon kabi feministlar tomonidan tanqid qilindi[15]. Ular shikoyat qabul qilish uzoq vaqt talab qilishi va shaffoflik yoʻqligini taʼkidlaganlar. Protokolning ixtiyoriyligi va tavsiyalarining majburiy emasligi uning samaradorligining asosiy sababchisi sifatida koʻriladi[16][17].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Parties to the Optional Protocol to the Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women“. United Nations. 2016-yil 11-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 11-oktyabr.
  2. ↑ „Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women New York, 18 December 1979“. UN OHCHR. 2009-yil 25-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 6-sentyabr.
  3. ↑ CEDAW, Article 2.
  4. ↑ Meron, Theodor (1990). "Enhancing the Effectiveness of the Prohibition of Discrimination Against Women". American Journal of International Law 84 (1): 213–217. doi:10.2307/2203022. https://archive.org/details/sim_american-journal-of-international-law_1990-01_84_1/page/213. 
  5. ↑ Felipe Gómez Isa (2003). "The Optional Protocol for the Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women: Strengthening the Protection Mechanisms of Women's Human Rights". Arizona Journal of International and Comparative Law 20 (2): 291–321 [305]. Archived from the original on 2013-10-29. https://web.archive.org/web/20131029203922/http://www.ajicl.org/AJICL2003/vol202/Gomez.pdf. Qaraldi: 9 October 2010. Ayollarga nisbatan kamsitishning barcha turlariga barham berish to‘g‘risidagi konvensiyaga qo‘shimcha protokol]]
  6. ↑ „CEDAW: History of the Optional Protocol“. UN Division for the Advancement of Women. 2008-yil 15-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 28-iyul.
  7. ↑ Kwong-leung Tang „The Leadership Role of International Law in Enforcing Women's Rights: The Optional Protocol to the Women's Convention“,. Women and leadership. Oxford, UK: Oxfam, 2000 — 65–72 bet. ISBN 0-85598-452-X. 
  8. ↑ „Report of the Committee on the Elimination of Discrimination against Women (Fourteenth Session)“ 2–5. UN CEDAW. 2011-yil 28-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 28-iyul.
  9. ↑ 9,0 9,1 „Claiming Women's rights: the Optional Protocol to the UN Women's Convention“. Amnesty International (2001). 2018-yil 22-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 17-dekabr.
  10. ↑ United Nations General Assembly Resolution 54/4, 6 October 1999.
  11. ↑ „Convention on the Elimination of Discrimination against Women: Optional Protocol: Decisions/Views“. UN Division for the Advancement of Women. 2008-yil 11-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 15-iyul.
  12. ↑ „Views of the Committee on the Elimination of Discrimination against Women under article 7, paragraph 3, of the Optional Protocol to the Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women: Communication No.: 2/2003, Ms. A. T. v. Hungary“ (2005-yil 26-yanvar). 2011-yil 21-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 15-iyul.
  13. ↑ „Report on Mexico produced by the Committee on the Elimination of Discrimination against Women under article 8 of the Optional Protocol to the Convention, and reply from the Government of Mexico“ (2005-yil 27-yanvar). 2008-yil 26-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 15-iyul.
  14. ↑ Report on Mexico, p. 42.
  15. ↑ Lérner, Natán. The U.N. Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination. Sijthoff & Noordhoff International, 1980 — 165 bet. ISBN 90-286-0160-0. 
  16. ↑ „Nominal Commitments to Human Rights: A Global Survey“. University College London School of Public Policy (2009-yil 1-avgust). 2011-yil 5-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 3-fevral.
  17. ↑ As of December 2009, OP-ICCPR had 113 parties to OP-CEDAW’s 99. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Ayollarga_nisbatan_kamsitishning_barcha_turlariga_barham_berish_to‘g‘risidagi_konvensiyaga_qo‘shimcha_protokol&oldid=3996668" dan olindi