Avtomatlashtirilgan jurnalistika

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Algoritmik jurnalistika yoki robot jurnalistika deb ham ataladigan avtomatlashtirilgan jurnalistikada[1][2][3] yangiliklar, maqolalar va shunga o'xshash materiallar kompyuter dasturlari yordamida yaratiladi[4][5] Sun'iy intellekt (AI) dasturi orqali hikoyalar va maqolalarni jonli muxbirlari emas, balki kompyuterlar tomonidan avtomatik ravishda ishlab chiqariladi. Ushbu dasturlar ma'lumotlarni inson o'qishi mumkin bo'lgan usullarda sharhlaydi, tartibga soladi va ommaga taqdim etadi. Odatda, jarayon taqdim etilgan katta hajmdagi turli ma'lumotlarni skanerdan o'tkazadigan, oldindan dasturlashtirilgan maqola tuzilmalari turini tanlaydigan, asosiy fikrlarni buyurtma qiladigan va nomlar, joylar, miqdorlar, reytinglar, statistika va boshqa raqamlar kabi tafsilotlarni kiritadigan algoritmni o'z ichiga oladi[6]. Chiqish, shuningdek, ma'lum bir ovoz, ohang yoki uslubga mos ravishda moslashtirilishi mumkin[7][8][9].

Automated Insights, Narrative Science, United Robots va Monok kabi maʼlumotlar fani va sunʼiy intellekt kompaniyalari ushbu algoritmlarni ishlab chiqadi va axborot agentliklariga taqdim etadi[10][11][12][13]. 2016-yil holatiga ko'ra, faqat bir nechta ommaviy axborot vositalari avtomatlashtirilgan jurnalistikadan foydalangan. Ilk qabul qiluvchilar orasida Associated Press, Forbes, ProPublica va Los Angeles Times kabi yangiliklar provayderlari mavjud[14].

Dastlabki tatbiqlar asosan statistik ma'lumotlar va raqamli raqamlarga asoslangan hikoyalar uchun ishlatilgan. Umumiy mavzular orasida sport ma'lumotlari, ob-havo, moliyaviy hisobotlar, ko'chmas mulk tahlili va daromadlarni ko'rib chiqish kiradi[14]. StatSheet, kollej basketbolini qamrab oluvchi onlayn platforma, butunlay avtomatlashtirilgan dasturda ishlaydi[10]. Associated Press har yili Automated Insights dasturidan va MLB Advanced Media statistikasidan foydalangan holda 10 000 ta kichik beysbol ligalari o'yinlarini yoritish uchun avtomatlashtirishdan foydalanishni boshladi[15]. Sportdan tashqari, Associated Press korporativ daromadlar haqida hikoyalar tayyorlash uchun avtomatlashtirishdan ham foydalanadi[10]. 2006-yilda Thomson Reuters o'zining onlayn yangiliklar platformasida moliyaviy yangiliklarni yaratish uchun avtomatlashtirishga o'tishini e'lon qildi[16]. Eng mashhuri, Quakebot deb nomlangan algoritm The Los Angeles Times veb-saytida 2014-yilda Kaliforniyadagi zilzila haqidagi hikoyani silkinish to'xtaganidan keyin uch daqiqa ichida nashr etdi[10][17].

Avtomatlashtirilgan jurnalistika ba'zan jurnalistlarni oddiy reportajlardan ozod qilish, ularga murakkab vazifalar uchun ko'proq vaqt berish imkoniyati sifatida qaraladi. Bu, shuningdek, samaradorlik va xarajatlarni kamaytirish imkonini beradi, ko'plab yangiliklar tashkilotlari duch keladigan moliyaviy yukni yengillashtiradi. Biroq, avtomatlashtirilgan jurnalistika, shuningdek, yangiliklar muallifligi va sifatiga tahdid va inson jurnalistlarining hayotiga tahdid sifatida qabul qilinadi[18][14].

Foyda[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tezlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Robot muxbirlar katta hajmdagi ma'lumotlarni tezroq tezlikda ishlab chiqarish uchun yaratilgan. Associated Press ma'lum qilishicha, ularning avtomatlashtirishdan foydalanishi mijozlarning daromadlari to'g'risidagi hisobotlar hajmini o'n barobardan ko'proqqa oshirgan. Automated Insights dasturiy ta'minoti va boshqa kompaniyalarning ma'lumotlari yordamida ular bir vaqtning o'zida 150 dan 300 so'zli maqolalar tayyorlay oladilar, buning uchun jurnalistlar raqamlarni aniqlash va ma'lumot tayyorlashni talab qiladi[10]. Muntazam hikoyalar va vazifalarni avtomatlashtirish orqali jurnalistlarga tergov reportajlari va voqealarni chuqur tahlil qilish kabi murakkab ishlar uchun ko'proq vaqt va'da qilinadi[18][14].

Associated Press agentligidan Franchesko Markoni[19] ta'kidlashicha, avtomatlashtirish orqali axborot agentligi jurnalistlar vaqtining 20 foizini[20] ta'sirchan loyihalarga e'tibor qaratish uchun vaqtlarini bo'shatgan.

Narxi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Avtomatlashtirilgan jurnalistika arzonroq, chunki qisqa vaqt ichida ko'proq kontent ishlab chiqarilishi mumkin. Bundan tashqari, axborot tashkilotlari uchun mehnat xarajatlarini kamaytiradi. Inson mablag'larining qisqarishi ish haqi yoki ish haqi, to'lanadigan ta'tillar, ta'tillar va ish sug'urtasi uchun kamroq xarajatlarni anglatadi. Avtomatlashtirish tor byudjetlar bilan kurashayotgan, lekin baribir ularni yoritish ko'lami va sifatini saqlab qolishni istaydigan axborot agentliklari uchun xarajatlarni kamaytirish vositasi bo'lib xizmat qiladi[14][21].

Tanqidlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mualliflik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Avtomatlashtirilgan hikoyada kim muallif sifatida e'tirof etilishi kerakligi haqida ko'pincha chalkashliklar mavjud. Algoritmik mualliflik bo'yicha tadqiqotning bir qancha ishtirokchilari[14] dasturchiga kredit berishdi; boshqalar ishning hamkorlik xarakterini ta'kidlab, yangiliklar tashkilotini muallif sifatida qabul qildilar. Shuningdek, o'quvchining maqolani robot yoki inson tomonidan yozilganligini tekshirishning hech qanday usuli yo'q, bu shaffoflik masalalarini ko'taradi, ammo bunday muammolar inson mualliflari o'rtasida ham mualliflik atributiga nisbatan yuzaga keladi[14][22]

Bandlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Avtomatlashtirish masalalari bilan bog'liq xavotirlar qatorida nashriyotlar sun'iy intellektdan foydalanishga o'tayotganda jurnalistlarning ish joyini yo'qotishdir[14][10][23]. 2014-yilda Amerika Yangiliklar Muharrirlari Jamiyatining yillik aholi ro'yxati gazeta sanoati 3800 to'liq vaqtli professional muharrirlarni yo'qotganini e'lon qildi[24]. Bir yil ichida 10% dan ortiq pasayish sanoat 2007 va 2008-yillarda 10 000 dan ortiq ish o'rinlarini qisqartirganidan beri eng katta pasayishdir[24][25].

Amalga oshirishlar ro'yxati[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • 2020-yilning may oyida Microsoft MSN -ning bir qator shartnoma jurnalistlari robot jurnalistika bilan almashtirilishini e'lon qildi[26][27][28].
  • 2020-yil 8-sentabrda The Guardian toʻliq GPT-3 neyron tarmogʻi tomonidan yozilgan maqolani chop etdi, garchi chop etilgan parchalar inson muharriri tomonidan qoʻlda tanlangan boʻlsa-da[29].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Graefe, Andreas. Guide to Automated Journalism. New York City: Columbia Journalism Review, 7-yanvar 2016-yil. 14-fevral 2018-yilda qaraldi. 
  2. ↑ Dörr, Konstantin Nicholas (2016-08-17). „Mapping the field of Algorithmic Journalism“ (PDF). Digital Journalism. 4-jild, № 6. 700–722-bet. doi:10.1080/21670811.2015.1096748. ISSN 2167-0811.
  3. ↑ Montal, Tal; Reich, Zvi (2016-08-05). „I, Robot. You, Journalist. Who is the Author?“. Digital Journalism. 5-jild, № 7. 829–849-bet. doi:10.1080/21670811.2016.1209083. ISSN 2167-0811.
  4. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named uhihj
  5. ↑ Cohen, Nicole S. (2015-04-03). „From Pink Slips to Pink Slime: Transforming Media Labor in a Digital Age“. The Communication Review. 18-jild, № 2. 98–122-bet. doi:10.1080/10714421.2015.1031996. ISSN 1071-4421.
  6. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named jfi
  7. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named ffhsu
  8. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named ffjsh
  9. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named nfbrjh
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 10,5 Cohen, Nicole S. (2015-04-03). „From Pink Slips to Pink Slime: Transforming Media Labor in a Digital Age“. The Communication Review. 18-jild, № 2. 98–122-bet. doi:10.1080/10714421.2015.1031996. ISSN 1071-4421.
  11. ↑ Carlson, Matt (2015-05-04). „The Robotic Reporter“. Digital Journalism. 3-jild, № 3. 416–431-bet. doi:10.1080/21670811.2014.976412. ISSN 2167-0811.
  12. ↑ Southern. „Robot writers drove 1,000 paying subscribers for Swedish publisher MittMedia“ (en-US). Digiday (2019-yil 12-fevral). Qaraldi: 2019-yil 19-fevral.
  13. ↑ „AI-powered journalism: A time-saver or an accident waiting to happen?“. American Press Institute. American Press Institute (12-noyabr 2019-yil). 2022-yil 28-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-avgust.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 14,5 14,6 14,7 Montal, Tal; Reich, Zvi (2016-08-05). „I, Robot. You, Journalist. Who is the Author?“. Digital Journalism. 5-jild, № 7. 829–849-bet. doi:10.1080/21670811.2016.1209083. ISSN 2167-0811.
  15. ↑ Mullin, Benjamin. „The Associated Press will use automated writing to cover the minor leagues“. The Poynter Institute (30-iyun 2016-yil). Qaraldi: 19-aprel 2017-yil.
  16. ↑ Dalen, Arjen van (2012-10-01). „The Algorithms Behind the Headlines“. Journalism Practice. 6-jild, № 5–6. 648–658-bet. doi:10.1080/17512786.2012.667268. ISSN 1751-2786.
  17. ↑ Carlson, Matt (2015-05-04). „The Robotic Reporter“. Digital Journalism. 3-jild, № 3. 416–431-bet. doi:10.1080/21670811.2014.976412. ISSN 2167-0811.
  18. ↑ 18,0 18,1 Dörr, Konstantin Nicholas (2016-08-17). „Mapping the field of Algorithmic Journalism“ (PDF). Digital Journalism. 4-jild, № 6. 700–722-bet. doi:10.1080/21670811.2015.1096748. ISSN 2167-0811.
  19. ↑ „The Associated Press Uses AI To Boost Content And Video Volume | AdExchanger“ (en-US). AdExchanger (2018-yil 20-fevral). Qaraldi: 2018-yil 5-aprel.
  20. ↑ „The Washington Post's robot reporter has published 850 articles in the past year“ (en-US). Digiday (2017-yil 14-sentyabr). Qaraldi: 2018-yil 5-aprel.
  21. ↑ Dalen, Arjen van (2012-10-01). „The Algorithms Behind the Headlines“. Journalism Practice. 6-jild, № 5–6. 648–658-bet. doi:10.1080/17512786.2012.667268. ISSN 1751-2786.
  22. ↑ Dörr, Konstantin Nicholas; Hollnbuchner, Katharina (2017-04-21). „Ethical Challenges of Algorithmic Journalism“. Digital Journalism. 5-jild, № 4. 404–419-bet. doi:10.1080/21670811.2016.1167612. ISSN 2167-0811.
  23. ↑ Caswell, David; Dörr, Konstantin (2017-05-09). „Automated Journalism 2.0: Event-driven narratives“ (PDF). Journalism Practice. 12-jild, № 4. 477–496-bet. doi:10.1080/17512786.2017.1320773. ISSN 1751-2786.
  24. ↑ 24,0 24,1 Edmonds, Rick. „Newspaper industry lost 3,800 full-time editorial professionals in 2014“. The Poynter Institute (28-iyul 2015-yil). Qaraldi: 20-aprel 2017-yil.
  25. ↑ Thurman, Neil; Dörr, Konstantin; Kunert, Jessica (2017-03-01). „When Reporters Get Hands-on with Robo-Writing“ (PDF). Digital Journalism. 5-jild, № 10. 1240–1259-bet. doi:10.1080/21670811.2017.1289819. ISSN 2167-0811.
  26. ↑ „Microsoft sacks journalists to replace them with robots“ (en). the Guardian (30-may 2020-yil).
  27. ↑ „Microsoft 'to replace journalists with robots'“. BBC News (30-may 2020-yil). Qaraldi: 31-may 2020-yil.
  28. ↑ „Microsoft is cutting dozens of MSN news production workers and replacing them with artificial intelligence“. The Seattle Times (29-may 2020-yil).
  29. ↑ GPT-3. „A robot wrote this entire article. Are you scared yet, human?“. The Guardian (8-sentabr 2020-yil).

[1] GPT3 quvvatlanadi

  1. ↑ „Textper: Easy to use AI Content Writing Tool“. textper.com. Qaraldi: 2022-yil 16-iyun. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Avtomatlashtirilgan_jurnalistika&oldid=4173414" dan olindi