Avstraliya — Irlandiya munosabatlari
 | |
 Avstraliya |
Andoza:Bayroqikon/Irlandiya |
Avstraliya va Irlandiya oʻrtasida diplomatik aloqalar mavjud. Avstraliya va Irlandiya tarixiy aloqaga ega va mustaqillikka erishgunga qadar Britaniya imperiyasining bir qismi boʻlgan. 300 000 dan ortiq irlandiyalik koʻchmanchilar oʻz vatanlarida qashshoqlikdan qutulish uchun Avstraliyaga koʻchib oʻtishgan va 2 milliondan ortiq avstraliyalik fuqarolar kelib chiqishiga koʻra irland ekanliklarini daʼvo qilmoqdalar[1]. Ikkala davlat ham Avstraliya guruhi, Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti va Birlashgan Millatlar Tashkilotining oʻzaro aʼzolaridir.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
1791-yilda Britaniya hukumati Yangi Janubiy Uelsda jazo koloniyasi yaratgandan soʻng, Britaniya 155 irland mahkumni Avstraliyaga joʻnatgan. Avstraliyaga kelgan birinchi irlandlar Birinchi flotda suzib kelishgan. Yana 7000 irlandiyalik mahkum Avstraliyaga joʻnatiladi[1]. 1840—1914-yillar orasida 300 000 dan ortiq irlandlar Avstraliyaga koʻchib ketishgan[1]. Aksariyati katoliklar boʻlgan va Avstraliya katolik cherkovi 1870-yildan 1940-yilgacha asosan irlandlar tomonidan boshqarilgan[2]. Irlandiyalik va avstraliyalik askarlar Ikkinchi Bur urushi (1899—1902) va Birinchi Jahon urushi (1914—1918) davrida va ayniqsa, Gallipoli kampaniyasi paytida Britaniya imperiyasi uchun yonma-yon kurashganlar[3][4]. Irlandiya Erkin Davlati 1922-yilda Angliya-Irlandiya urushi natijasida Buyuk Britaniyadan mustaqillikni qoʻlga kiritdi va 1949-yilda rasman respublika deb eʼlon qilindi[5]. Avstraliya bosqichma-bosqich Britaniyadan mustaqillikka erishdi. Ozodlik 1901-yilda federatsiyadan boshlab va 1986-yildagi Avstraliya akti orqali qonunchilik aloqalarini oxirgi olib tashlash bilan yakunlandi.
Mustaqillikdan keyingi[tahrir | manbasini tahrirlash]
1941-yilda Avstraliya Bosh vaziri Robert Menzies Irlandiyaga tashrif buyurgan birinchi Avstraliya Bosh vaziri boʻldi. Menzies irlandiyalik Taoiseach Eamon de Valera bilan uchrashdi[6]. Har ikki davlat 1946-yilda oʻz poytaxtlarida doimiy diplomatik vakolatxonalarni ochgan[7]. Irlandiya missiyasi rahbariga berilgan unvon Irlandiya uchun „muhim terminologik oʻzgarish“ boʻlgan Oliy komissardan farqli ravishda „Irlandiyaning Avstraliyadagi vakolatli vaziri“ edi[8].
Ikkinchi Jahon urushi paytida Irlandiya neytral boʻlib qoldi, Avstraliya urush paytida inglizlar va ittifoqchilar bilan birga jang qildi. 1948-yil aprel oyida Eamon de Valera birlashgan Irlandiyani qoʻllab-quvvatlash uchun olti haftalik gastrol safari uchun Avstraliyaga yoʻl oldi, chunki Shimoliy Irlandiyaning olti okrugi Birlashgan Qirollikning bir qismi boʻlib qolishni xohlardi[9]. Biroq, de Valeraning sayohati muvaffaqiyatsiz tugadi, chunki koʻpchilik avstraliyalik irlandlar va muhojirlar Irlandiya ishlariga qiziqmagan yoki oʻz vatanlari bilan aloqani uzgan edi[9]. 1960-yillarning oxirida Shimoliy Irlandiyada boshlangan muammolar paytida Avstraliyadan Irlandiya Respublikasiga ham, Shimoliy Irlandiyaga ham koʻp xayrixohlik bildirildi, bu esa „Avstraliya Irlandiyaga yordam tashkiloti“ning shakllanishiga olib keldi[10]. 2000-yilda Irlandiya Sidneyda bosh konsullik ochdi[7]. Har ikki davlat oʻrtasida ishchi taʼtil vizasi shartnomasi mavjud[11].
Irish Exo Melburn Irlandiya konsulligini ochishga tayyorligini eʼlon qildi. Melburn Irlandiya hamjamiyati uzoq vaqtdan beri shaharda toʻla vaqtli diplomatik baza boʻlishi haqida bahslashmoqda[12].
Yuqori darajadagi tashriflar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Avstraliyadan Irlandiyaga yuqori darajadagi tashriflar[13]:
- Bosh vazir Robert Menzis (1941)
- Bosh vazir Gough Whitlam (1974)
- Bosh vazir Bob Xouk (1987)
- Bosh vazir Pol Kiting (1993)
- Bosh vazir Jon Xovard (2006)
Irlandiyadan Avstraliyaga yuqori darajadagi tashriflar[14][15][16][17][18]:
- Prezident Patrik Xilleri (1985)
- Taoiseach Charlz Xoxi (1988)
- Prezident Meri Makaliz (1998, 2003)
- Taoiseach Berti Ahern (2000)
- Prezident Maykl D. Xiggins (2017)
Savdo aloqalari[tahrir | manbasini tahrirlash]
2016-yilda Avstraliya va Irlandiya oʻrtasidagi savdo hajmi 2,4 milliard Avstraliya dollarini tashkil etdi[19]. Avstraliya Irlandiyaga taxminan 71 million Avstraliya dollari miqdorida eksportni amalga oshirdi, asosiy eksporti: dori vositalari, alkogolli ichimliklar, shakar, melas, asal va tibbiy asboblar. Irlandiya Avstraliyaga 2,384 milliard dollarlik mahsulot eksport qildi. Asosiy eksporti: dori vositalari, ishlab chiqarilgan buyumlar, farmatsevtika mahsulotlari va kompyuterlar[19]. Avstraliya Irlandiyaning global miqyosdagi 15-yirik eksport savdo hamkori, shu bilan birga Avstraliya Irlandiyaning 44- yirik import manbasidir[19].
-
1988-yildan beri Irlandiyaga Avstraliya tovarlari eksportining oylik qiymati (million Avstraliya dollari) -
1988-yildan beri Avstraliyaga Irlandiya tovarlari eksportining oylik qiymati (million Avstraliya dollari).
Doimiy diplomatik vakolatxonalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Avstraliyaning Dublinda elchixonasi bor[20].
- Irlandiyaning Kanberrada elchixonasi va Sidneyda bosh konsulligi bor[21].
-
Avstraliyaning Dublindagi elchixonasi -
Kanberradagi Irlandiya elchixonasi
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 „The Ireland-born Community“. 2017-yil 1-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-yanvar 2017-yil.
- ↑ „Irish Catholic Australians“. Australian Catholic Historical Society (2020). Qaraldi: 30-iyun 2021-yil.
- ↑ Second Boer War
- ↑ The Irish Regiments at Gallipoli
- ↑ Irish War of Independence
- ↑ Menzies, Sir Robert Gordon (Bob) (1894—1978)
- ↑ 7,0 7,1 Irish-Australian Relations
- ↑ Irish Jurist Vol. 48, 2012, ‘An Ambiguous Office: The Position of the President of Ireland’ by Prof. John Coakley
- ↑ 9,0 9,1 De Valera in Australia: 1948
- ↑ A New History of Ireland
- ↑ Working Holiday
- ↑ „Melbourne set to get its own Irish consulate“. 2022-yil 16-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-noyabr.
- ↑ Prime Minister’s Visit to Ireland: Press Conference
- ↑ „President Patrick Hillery State Visits“. 2022-yil 26-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-noyabr.
- ↑ Charles Haughey in Australia
- ↑ Address by the President of Ireland, Mary McAleese, to the Parliament of New South Wales
- ↑ McAleese heads to Australia for St. Patrick’s Day
- ↑ Mr Bertie Ahern TD, Taoiseach of Ireland visit to Australia
- ↑ 19,0 19,1 19,2 Australian Department of Foreign Affairs and Trade: Ireland
- ↑ Embassy of Australia in Dublin
- ↑ Embassy of Ireland in Canberra