Avliyo Anna Madonna va yosh Iso bilan
|
| Avliyo Anna Madonna va yosh Iso bilan (inglizcha: The Virgin and Child with Saint Anne) |
| Leonardo da Vinci, 1501–1519 |
| Moybo'yoq |
| 168 × 112 sm |
| Luvr muzeyi, Parij , Fransiya |
Avliyo Anna Madonna va yosh Iso bilan— Italiya uyg'onish davrining buyuk rassomi Leonardo da Vinci tomonidan chizilgan tugallanmagan rasmlardan biri.[1] Umrining soʻnggi davrlariga toʻgʻri keladi. Luvr muzeyida 776 raqami ostida saqlangan.
Leonardo da Vinci[tahrir | manbasini tahrirlash]
Jahon madaniyati, sanʼati va ilm-fani tarixida Leonardo da Vinci (1452 — 1519) nafaqat Uyg’onish davrining buyuk rassomi, haykaltaroshi, meʼmori, balki isteʼdodli ixtirochi muhandis, matematik, anatom sifatida ham yorqin iz qoldirgan. Leonardo da Vinci uncha katta boʻlmagan Vinchi shahri yaqinida dunyoga keldi. U 14 yoshga toʻlganda otasi uni Florensiyaga olib keladi va Uygʻonish davrining koʻpgina maʼrifatli kishilari qatori har tomonlama iqtidor sohibi, oʻz davrining taniqli rassomi, haykaltaroshi va meʼmori Andrea Verrokioning badiiy ustaxonasiga shogirdlikka beradi. Tez orada Leonardo nafaqat tengqurlari, balki ustozini ham ortda qoldirib, mohir rassom boʻlib yetishadi. Rassomning bu qadar tez kamol topishida uning tabiatga, atrof muhitdagi voqea va hodisalarga nisbatan oʻta sinchkovligi sabab boʻldi. U yoshligidan boshlab xotira daftari tutib, unda uylar va koʻchalar, qir-adirlar va bogʻlar, gullar va daraxtlar, goʻzal qizlarning yuz tuzilishi, yuzini yuvayotgan mushuk, otning tuyoqlari, matoning buklamalari kabi detallarni sinchkovlik va sabot bilan tasvirlab bordi. Undan oʻz hayoti davomida bitilgan 7 ming sahifaga yaqin xotira daftari qolgan. Uning qoʻlyozmalari orasida uchish apparatlari, parashyut, suv osti kemasi, avtomat toʻquv stanogi kabi ajoyib narsalarning loyihalarini topdilar. Bir necha yuz yillardan soʻng bularning barchasi qaytadan ixtiro etildi. Samolyot paydo boʻlmasdan yuz yillar avval Leonardo da Vinci qushni eslatuvchi uchish apparatini yaratdi. Lekin rassom — Leonardoning asarlariga anchagina baxtli taqdir nasib etdi. U yaratgan asarlardan uning zamondoshlari ham, ularning avlodlari ham zavqlanishgan.Leonardo da Vinci hayotining oxirgi ikki oʻn yilligini darbadarlikda, joydan joyga koʻchib yurib oʻtkazishga majbur boʻldi. Shu davrda yaratgan eng mashhur asari „Mona Liza“ portretidir (bu asarni yana „Jokonda“ deb ham atashadi). Unda shaharlik badavlat ayol biroz jilmaygan, xayolga choʻmgan, gʻamginroq holatda tasvirlangan. Bu goʻzal qiyofaga qarab ayolning boy va murakkab ichki dunyosini, uning oʻtkir aqlini his etish mumkin. Mona Liza tabiat manzarasi fonida tasvirlangan. Olisdagi togʻlar, osmon, daryo va daraxtlar — bularning hammasi yengilgina tuman bilan qoplangan.Darbadarlikda hayot kechirgan rassom umrining soʻnggi yillarini Fransiyada oʻtkazdi va Ambauza shahri yaqinida vafot etdi. Buyuk rassomning oʻlmas asarlari hamon kelajak avlodlarga zavq bagʻishlamoqda. Rassom ijodiy merosini oʻrganishga boʻlgan qiziqish bugun ham soʻngan emas. Rassomning hech boʻlmaganda birgina asarini tomosha qilish uchun kishilar soatlab navbat kutishadi.[2]
Asarlarda Madonna obrazi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gʻarbiy Yevropa sanʼatida diniy janrdagi rasmlarda Madonna obrazi juda keng tarqalgan. Madonna — Iso Masihning onasi Bibi Maryamning anʼanaviy katolik madaniyatidagi unvoni. Tasviriy sanʼat tarixida anʼanaviy ikonografiya Madonna obrazini aks ettiradi, koʻpincha Chaqaloq Iso bilan birga.
Oʻrta asr Italiya rassomlari Madonnalarni yaratishda uzoq vaqt davomida Vizantiya modellari — Bokira qiz tasvirlangan piktogrammalarga ergashgan. Shimoliy Yevropada yaratilgan Madonnaning birinchi haykaltaroshlik tasviri 10-asrning oxiriga toʻgʻri keladi — " Essenlik Oltin Madonna ". Salib yurishlari boshlanishi bilan qora yuzli Madonnalar janubiy Evropada keng tarqaldi. Uygʻonish davrida tabiat fonida zamonaviy liboslar kiygan tipik yosh italyan ayollari timsolida Madonna va Bola tasvirlangan dastgoh rasmlari paydo boʻla boshladi (" Yashillardagi Madonna ", " Tilla finchli Madonna ", " Goʻzal bogʻbon ""). „Madonnalar“ ning katta tsikllari Giovanni Bellini , Mantegna , Perugino va Rafael Santi tomonidan talabalari bilan birga yaratilgan.[3]
Asar syujeti[tahrir | manbasini tahrirlash]
Leonardo da Vinchi Italiyada keng qoʻllanilmaydigan, " Anna uchligi " deb nomlanuvchi, Maryam onasi Annaning tizzasiga oʻtirib, chaqaloq Isoni qoʻllarida ushlab turgan syujetdan foydalangan. Maryam uni dunyoga keltirgan Annaning bagʻrida, Iso esa uni tugʻgan Maryamning bagʻrida. Leonardo ushbu asar uchun koʻplab eskizlarni yaratdi, lekin ishni hech qachon tugatmagan. Hozir Luvrda saqlanayotgan rasmning tepasida rassom oʻn yil davomida ishlagan, ammo undagi koʻplab tafsilotlar tugallanmagan. Qoʻzichoq varianti birinchi marta 1501-yilda Karmelitlar ordeni boshligʻi Fra Pietro da Novellara va Isabella d’Este oʻrtasidagi yozishmalarda tilga olingan.
Freydning talqini[tahrir | manbasini tahrirlash]
Zigmund Freyd 1910-yilda Leonardo da Vinci „Bolalik xotirasi“ inshosida Leonardoni psixoanalitik tekshiruvdan oʻtkazdi. Freydning soʻzlariga koʻra, Bokira qizning kiyimi yon tomondan qaralganda, tulporni koʻrsatadi. Freydning taʼkidlashicha, bu Leonardo Atlantika kodeksida yozgan „passiv gomoseksual“ bolalik fantaziyasining koʻrinishidir., unda u goʻdakligida beshikda tulporning dumi tomonidan hujumga uchraganini hikoya qiladi. Freyd bu parchani shunday tarjima qilgan: „Menga har doim tulporlar haqida juda qattiq qaygʻurish nasib qilganga oʻxshaydi, chunki men eng qadimgi xotiralarimdan biri sifatida eslayman, men beshikda boʻlganimda tulpor oldimga tushib, ogʻzimni ochdi. dumi bilan, dumi bilan lablarimga koʻp marta urdi.“
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „The Virgin and Child with St Anne by Leonardo da Vinci“. www.leonardodavinci.net. Qaraldi: 2022-yil 5-iyul.
- ↑ Davron, Xurshid „LEONARDO DA VINCHI HIKMATLAR“. Xurshid Davron kutubxonasi. 2022-yil 5-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 5-iyul.
- ↑ „Описание картины «Мадонна с Младенцем» — Пьетро-ди-Христофоро-Вануччи Перуджино“. Opisaniya Kartina. Qaraldi: 2022-yil 5-iyul.