Atipik pnevmoniya
Atipik pnevmoniya – „atipik“ patogenlar keltirib chiqaradigan va gʻayrioddiy klinik koʻrinishga ega boʻlgan pnevmoniyalar guruhi kiradi. Atipik pnevmoniyaning rivojlanishi boshqa yondosh kasallik bilan bogʻliq boʻlmasa, bunday pnevmoniya birlamchi pnevmoniya (PAP) deb aytiladi.
Umumiy maʼlumotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bu atama birinchi marta 1930-yillarda pnevmokokk (Streptococcus pneumoniae) sabab boʻlgan oʻsha vaqtdagi taniqli va eng keng tarqalgan bakterial pnevmoniyadan farqli ravishda ishlab chiqilgan. Ushbu boʻlinish pnevmoniyani „tipik“ nafas olish belgilari (lobar pnevmoniya) va klinik koʻrinishda atipik boʻlgan pnevmoniya variantlarini (dastlab, atipik koʻrinishga ega boʻlgan barcha bunday pnevmoniyalar mikoplazma deb talqin qilingan) farqlash imkonini berdi. Atipik pnevmoniyalar odatda „klassik“ simptomlarning silliqligi bilan tavsiflanadi (balgʻamning oʻrtacha miqdori, oʻpka konsolidatsiyasining yoʻqligi, yengil leykotsitoz va boshqalar) klinik koʻrinishida ikkinchi darajali simptomlarning ustunligi bilan – bosh ogʻrigʻi, ogʻriq va tomoq ogʻrigʻi, zaiflik bilan namoyon boʻladi.
Hozirgi vaqtda klinik amaliyot uchun atipik va tipik pnevmoniya oʻrtasidagi klinik belgilar unchalik muhim ahamiyat kasb etmaydi, chunki pnevmoniyani davolash uchun uni qoʻzgʻatgan patogenni aniq aniqlash juda muhim hisoblanadi. Bundan tashqari, hozirgi kunlarda pnevmokokk pnevmoniya nisbatan kamroq tarqalgan.
Belgilari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qoida tariqasida, atipik patogenlar atipik simptomlarni keltirib chiqaradi:
- Sulfanilamidlar va beta-laktam antibiotiklariga javob yoʻqligi
- Oʻpka boʻlagining gepatizatsiyasi (konsolidatsiyasi) belgilarining yoʻqligi, bu yalligʻlanish jarayonining past tarqalishini koʻrsatadi. Biroq, jarayonning rivojlanishi bilan lobar pnevmoniya ham rivojlanishi mumkin.
- Leykotsitozning yoʻqligi yoki past rivojlanganligi.
- Patogenga mos keladigan ekstrapulmoner simptomlarning mavjudligi.
- Balgʻamning oʻrtacha miqdori yoki uning yoʻqligi.
- Kichik alveolyar ekssudatsiya.[1]
- Tashqi koʻrinishlarning nomuvofiqligi (yuqori isitma, bosh ogʻrigʻi, oʻpka konsolidatsiyasining shakllanishi bilan quruq va keyin nam yoʻtal) jismoniy maʼlumotlar bilan. Ob’ektiv ravishda, bemor alomatlar taklif qilgandan koʻra yaxshiroq koʻrinadi.[2]
Diagnostikasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Koʻkrak qafasi rentgenogrammasi koʻpincha oʻpka toʻqimalarida yalligʻlanish belgilari borligini atipik pnevmoniyaning klinik koʻrinishlarining yuzaga chiqishidan oldin ham koʻrsatib beradi.
Bir qator atipik pnevmoniyalar (masalan, Pneumocystis pnevmoniya, invaziv oʻpka aspergillozi) odatda immunitet tanqisligi boʻlgan bemorlarda rivojlanadi, shuning uchun bunday bemorlar uchun kompyuter tomografiyasi tavsiya etiladi.
Epidemiologiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Mikoplazma pnevmoniyasi koʻproq yosh bemorlarda, legionellyoz esa, aksincha, keksa odamlarda koʻproq kuzatiladi[3].