Armaniston Respublikasining Konstitutsiyasi
Armaniston Konstitutsiyasi 1995-yil 5-iyulda[1] armanlarning umummilliy referendumi bilan qabul qilingan. Ushbu konstitutsiya Armanistonni demokratik, suveren, ijtimoiy va konstitutsiyaviy davlat sifatida dunyoga tan oldirdi. Yerevan davlat poytaxti sifatida belgilandi. Hokimiyat oʻz fuqarolariga beriladi, ular uni hukumat vakillarini saylash orqali toʻgʻridan-toʻgʻri amalga oshiradilar. Konstitutsiyaviy maqomni oʻzgartirish yoki chegaralarni oʻzgartirish bilan bogʻliq qarorlar referendumda Armaniston fuqarolarining ovozi bilan qabul qilinadi. 1995-yil konstitutsiyasida 117 ta maqola mavjud boʻlgan. 2005-yil 27-noyabrda umummilliy konstitutsiyaviy referendum boʻlib oʻtdi va oʻzgartirilgan konstitutsiya qabul qilindi[2]. Konstitutsiyaga 2015-yil 6-dekabrda oʻtkazilgan umumxalq referendumida yana oʻzgartirishlar kiritildi, bu siyosiy tuzilmani yarim prezidentlik tizimidan parlament respublikasiga aylantirdi.
2005-yil noyabr Konstitutsiyasiga binoan Respublika Prezidenti Bosh vazirni Milliy Assambleyadagi oʻrinlarni taqsimlash va parlament fraksiyalari bilan maslahatlashish asosida tayinlaydi. Shuningdek, Prezident Bosh vazirning taqdimiga binoan Hukumat aʼzolarini tayinlaydi (yoki lavozimidan ozod qiladi)[3] . Prezidentning konstitutsiyaviy vakolatlarini hisobga olgan holda Armanistonni yarim prezidentlik respublikasi deb hisoblash mumkin.
Dastlabki konstitutsiyaviy tarix va 1995-yilgi konstitutsiyani tayyorlash[tahrir | manbasini tahrirlash]
Mustaqillikdan soʻng darhol Sovet Ittifoqining 1977-yilgi hujjatining nusxasi boʻlgan 1978-yil konstitutsiyasi, muayyan qonunlar bekor qilgan holatlar bundan mustasno, oʻz kuchida qoldi. 1992-yil oxirida prezident va APM parlament delegatlari konstitutsiya loyihasini taqdim etdilar. Ular konstitutsiyaning qayta koʻrib chiqilgan versiyasini 1993-yil mart oyida ilgari surdilar. Armaniston inqilobiy federatsiyasi (ARF) boshchiligidagi olti oppozitsiya partiyasi bloki qariyb bir yillik ishidan soʻng 1994-yil yanvar oyida parlament hokimiyatini kengaytiradigan, prezident vakolatlarini cheklaydigan, 1915-yilgi arman genotsidini butun dunyoga tan oldiradigan, mahalliy hokimiyatning vakolatlarini kengaytiradigan muqobil konstitutsiyani taqdim etdi[4].
Konstitutsiyaning tuzilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Armaniston Respublikasining Konstitutsiyasi preambula (muqaddima) va 9 bobdan iborat. Muqaddimada konstitutsiyaning umumiy tamoyillari va maqsadlari bayon qilingan (Armaniston xalqi Armaniston davlatining asosiy tamoyillari va milliy maqsadlariga asoslanib, Armaniston mustaqilligi toʻgʻrisidagi deklaratsiyada bayon etilgan soʻzlar, oʻz suveren davlatini tiklashning muqaddas intilishini amalga oshirib, Vatanni mustahkamlash, farovonlik, fuqarolik birdamligi, umumbashariy qadriyatlarga sodiqligini tasdiqlash uchun bagʻishlangan). Preambula huquqiy nuqtai nazardan ham muhim hisoblanadi, chunki u 1991-yil 23-avgustda qabul qilingan Armaniston mustaqilligi toʻgʻrisidagi deklaratsiyani anglatadi va shu bilan Arman davlatchiligining tamoyillari va maqsadlarini konstitutsiyaviy-huquqiy darajaga koʻtaradi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ The First Constitution of Armenia (5-iyul 1995-yil), 2009-08-01da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2020-10-26
- ↑ „The Constitution of Armenia (27-noyabr 2005-yil)“. 2018-yil 17-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 26-oktyabr.
- ↑ The Constitution of Armenia (27-noyabr 2005-yil), Chapter 3: The President of the Republic, Article 55 (Wayback Machine saytida 2008-12-25 sanasida arxivlangan).
- ↑ Glenn E. Curtis and Ronald G. Suny. "The Constitution". Armenia: A country study (Glenn E. Curtis, ed.). Library of Congress Federal Research Division (March 1994).
Bu maqola jamoat mulki boʻlgan maʼlumotlarni oʻz ichiga oladi.
