Ararat shahri, Armaniston

Ararat (armancha: Արարատ) — Armanistonning Ararat viloyatidagi munisipal shahri, Yerevan — Naxchivan shossesida, poytaxt Yerevandan 42 km (26 mi) janubi-sharqda va Artashat markaziy viloyatidan 19 km (12 mi) janubda joylashgan. 2011-yilgi aholini roʻyxatga olishda shahar aholisi 20,235 kishi edi. 2016-yilgi rasmiy hisob-kitoblarga koʻra, aholi soni 20,300 atrofida boʻlgan.

Etimologiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shahar rasmiy ravishda, 1947-yilda Ararat(ivritcha: אֲרָרָט) yaqinidagi Injil togʻlari sharafiga nomlangan^[1].

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ararat shahrining poydevori barpo etilishi 1927-yilda Sovet Armanistonida, ishchilarni joylashtirish uchun bir nechta turar-joy binolari qurilishi bilan boshlangan. 1930-yilda aholi punkti rasmiy ravishda ishchilar turar joyi sifatida tashkil etilgan boʻlsa-da, sement zavodi 1933-yilda birinchi mahsulotini yetkazib beradi. 1935-yilda aholi punkti atrofdagi qishloqlarni qoʻshib kengaytiriladi. 1947-yilga kelib, u yaqin atrofdagi Injil togʻlari sharafiga Ararat nomini oladi. ^[2]

Bir nechta sanoat korxonalarining tashkil etilishi bilan Ararat Armaniston SSRning yirik sanoat markazi sifatida rivojlanib, shahar tipidagi aholi punktiga aylanib boradi. Tez oʻsishi va aholining bosqichma-bosqich koʻpayishi tufayli Araratga 1962-yilda shahar maqomi berildi. 1972-yilda respublikaga boʻysunuvchi shaharga aylandi.

Armaniston mustaqillikka erishgach, Armanistonning 1995-yildagi maʼmuriy boʻlinishlar toʻgʻrisidagi qonuniga binoan, Ararat Armaniston SSRning Masis, Artashat va Ararat rayonlarini birlashtirish natijasida tashkil topgan Ararat viloyati tarkibiga kirdi.

Geografiya va iqlim[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ararat hozirgi Armanistonning markaziy qismining sharqida, atigi 7 km sharq tomonda Araks daryosining Armaniston-Turkiya chegarasida joylashgan boʻlib, Ararat tekisligining janubi-sharqiy qismini egallaydi. Tarixan shaharning hozirgi hududi Qadimgi Armanistonning Ayrarat provinsiyasidagi Vostan Hayots kantonining bir qismi boʻlgan.

Dengiz sathidan taxminan 825 metr yuqorida joylashgan shahar shimoli-gʻarb tomondan Avshar qishloqlari bilan, gʻarb va janub tomondan Ararat togʻlari bilan oʻralgan. Shaharning shimoli-sharqiy tomonida Grovan qumliklari joylashgan boʻlsa, sharq va shimol tarafdan Urts togʻlari hukmronlik qiladi.

Shahar odatda oʻta quruq iqlimi, yogʻingarchilik darajasi past joy sifatida ifodalanadi. Qishlari sovuq va qorli, harorat −15 dan −30 °C gacha yetadi. Yoz uzoq va issiq boʻladi.

Sement changi ko'payishi va oltin ishlab chiqarish zavodidan sianid chiqindilari chiqishi tufayli shahar ekologiyasi xavf ostida. 2005-yilning yozida, shahar atmosferasining iflosligi normadan 9,6 baravar ko'p ekanligi qayd etildi.

Madaniyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Araratda shahar hokimiyati yaqinidagi markaziy maydonda madaniyat saroyi joylashgan. Shuningdek, shaharchada rassomlik akademiyasi, sport maktabi va yoshlar ijodiyoti markazi kabi binolar joylashgan.

2009-yil 16-sentabrda Araratning markaziy maydonida sparapet Vazgen Sarkisyan haykali oʻrnatilgan.

Transport[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ararat M-2 trassasining poytaxt Yerevanni janubiy Armaniyaning Eron bilan chegaradosh qismini bogʻlovchi asosiy nuqtalaridan biridir.

Shaharda Yerevan hamda Yerasx shaharlarini bogʻlashga xizmat qiluvchi temir yoʻl stansiyasi mavjud. U sovet davrida Yerevanni Naxchivan avtonom respublikasi bilan bogʻlab turgan.

Iqtisodiyot[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ararat shahrida ikkita asosiy sanoat zavodlari mavjud: 1927-yilda tashkil topgan Ararat sement zavodi hamda 1970-yildan buyon ishlayotgan „Geopromining Gold“ oltinni qayta ishlash zavodi. Boshqa sanoat obyektlari ichiga 1932-yilda Avshar qishlogʻi yaqinida ochilgan „AKZ Ararat Cognac Factory“ konyak va vino zavodlari kiradi.

Taʼlim[tahrir | manbasini tahrirlash]

2016-yilgi maʼlumotga koʻra, Ararat shahrida 4 ta davlat taʼlim maktablari mavjud. Shuningdek, shahar oʻzining tibbiy markazi, bir necha sanʼat va sport maktablariga ega.