Aq Shams al-Din
Aq Shams al-Din (arabcha: آق شمس الدين; turkcha: Akşemseddin) toʻliq ismi Muhammad Shams al-Din ibn Hamza (1389-yil, Damashq — 1459-yil 16-fevral, Göynük, Bolu), Usmoniylar davlatining nufuzli arab sunniy musulmon olimi, shoir va tasavvuf valiyi.
Biografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Aq Shams al-Din Shihobiddin Umar as-Suhravardiyning nevarasi va Abu Bakr al-Siddiqning avlodidir[1]. U Sultan Mehmed Qobilning oʻqituvchisi va maslahatchisi boʻlgan[2][3]. Aq Shams al-Din Shamsiyya-Bayramiyya tasavvuf diniga asos solgan. U Konstantinopol qamalidan oldin Abu Ayyub al-Ansoriyning yoʻqolib ketgan qabrini topgan[4][5][6].
Aq Shams al-Din nafaqat diniy va tasavvuf ilmi borasida, balki tibbiyot va farmakologiya sohalarida ham mashhur boʻlgan. Uning bu bilimlarni qanday egallagani haqida koʻp maʼlumot yoʻq, lekin sharqshunos olim Elias John Wilkinson Gibb „Usmonli sheʼriyati tarixi“ asarida Aq Shams al-Din u bilan birga boʻlgan yillarida uning Hoji Bayram Validan saboq olganini qayd etgan[7]. U, shuningdek, ruhiy kasalliklarni davolashda ham bilimdon kishilardan edi[8][9][10][11][12]. Aq Shams al-Din oʻzining „Maddat ul-hayot“ asarida Levenguk Antoni vandan taxminan ikki asr avval mikroorganizmlar haqida tilga olgan.
Turli manbalarda Aq Shams al-Dinning yetti yoki oʻn ikki nafar oʻgʻillari boʻlganligi taʼkidlanadi, ulardan eng kichigi mashhur shoir Hamdulloh Hamdiy edi.
Ishlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
- „Risolat an-Nuriya“
- „Halu al-Mushkilat“
- „Maqomat al-Avliyo“
- „Kitob at-Tib“
- „Madat al-Hayot“
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Sheikh Aq Shams Al-Din (Akshamsaddin)“. sijjada-bakria.com. Sijjada Bakria. 2022-yil 19-mayda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ A Part of the Eyoub (i.e., Uyüp) Cemetery, I, Constantinople, Turkey
- ↑ „Sûfîlere Yöneltilen Tenkitlere Bir Cevap: Akşemseddin ve Def'U Metâini's-Sûfiyye İsimli Eseri“. 2017-yil 11-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 7-iyul.
- ↑ Murtaza Gürsoy: Meşhur Eyüp Sultan (The famous Ayyub Sultan), pp. 179-180
- ↑ Ibn Athir: Usudul Ghaba (Lions of the Jungle), v. 2, p. 90
- ↑ Al-Istiab, v. 1, p. 151
- ↑ Elias John Wilkinson Gibb: History of Ottoman Poetry. London, 1900-1909, v. 3, p. 138
- ↑ Taşköprülüzâde: Şakayık-ı Nûmâniye, v. 1, p. 147.
- ↑ Nezihe Araz: Anadolu Evliyaları
- ↑ Nişancızâde Muhammed bin Ahmed: Mirat-ı Kâinat, p. 556
- ↑ Emir Hüseyin Enîsî: Menâkıb-ı Akşemseddin, p. 12
- ↑ İslam Ansiklopedisi, v. 1, p. 320