Anormogomphus kiritschenkoi
| Anormogomphus kiritschenkoi | |
|---|---|
Ilmiy tasniflash | |
| Olam: | Hayvonlar |
| Tip: | Boʻgʻimoyoqlilar |
| Sinf: | Hasharotlar |
| Oila: | Ninachilar |
| Urugʻ: | Gomphidae |
| Turlari: | Kirichenko ninachisi |
| Xalqaro ilmiy nomi | |
| Anormogomphus kiritschenkoi Bartenev, 1913 | |
Anormogomphus kiritschenkoi[1][2][3][4] (lotincha: Anormogomphus kiritschenkoi) — ninachilar turkumiga mansub Anormogomphus turkumiga mansub. Maxsus nom sovet entomologi Aleksandr Nikolayevich Kirichenko (1884-1971) sharafiga berilgan[5][6].
Tavsif[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bunday yirik ninachi turi juda ochiq sariq rangli, tanasida to‘q ranglar deyarli uchramaydi. Turkumning boshqa barcha turlaridan farqli o‘laroq, erkaklarda qanotlarning orqa burchagi yumaloq bo‘lib, tirqishlari yo‘q[1]. Urg‘ochilari ichida tuxum qo‘yuvchisi bo‘lmaydi, ular qorin uchi bilan suvga urganda tuxumlarini yakka-yakka sochadi[4].
Tarqalishi va yashash joylari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gʻarbiy Osiyo (Eron, Iroq), Afgʻoniston, Oʻzbekiston, Qozogʻiston, Turkmanistonda tarqalgan[7].
Qozog‘iston hududida — juda kam uchraydigan turi (yakka topilmalardan maʼlum), u mamlakat janubida uchraydi[2]. O‘zbekistondagi turi Surxondaryoning quyi oqimida (Termiz shahri yaqinida) mavjud[3].
Kirichenko ninachisi tekislik va tog‘ vodiylarida (dengiz sathidan 500-1000 m balandlikda) tez oqimli daryolarda yashaydilar[3].
Biologik hayot[tahrir | manbasini tahrirlash]
Parvoz vaqti — iyun-iyul. Lichinkalar tez oqadigan tog‘ va pasttekislik daryolarida kamida ikki yil rivojlanadi. Lichinkalar kichik bo‘g‘imoyoqlilar bilan oziqlanadi[3].
Muhofaza etish[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ninachining bunday turi Qozog‘iston[8][2] va Oʻzbekiston Qizil kitobiga kiritilgan[3]. Ushbu mamlakatlarda turlarning ko‘payishiga suv havzalarining ifloslanishi, gidrotexnika qurilishi va meliorasiya jarayonida daryolar oqimining o‘zgarishi salbiy taʼsir ko‘rsatmoqda[2].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 Красная книга СССР: Redkie i naxodyaщiesya pod ugrozoy ischeznoveniya vidi jivotnix i rasteniy. Tom 1 / Glavnaya red. kollegiya: A. M. Borodin, A. G. Bannikov, V. Ye. Sokolov i dr. — 2-e izd. — M.: Lesnaya promishlennost, 1984. — S. 240. — 392 s.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 И. Д. Митяев, Р. В. Ященко, В. Л. Казенас. Удивительный мир беспозвоночных. По страницам Красной книги Казахстана. Алматы: Алматы кітап, 2005. ISBN 9965245568.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Krasnaya kniga Respubliki Uzbekistan. T. 2. Jivotnie. Tashkent, 2012
- ↑ 4,0 4,1 Kochetova N.I., Akimushkina M.I., Dixnov V.N. Redkie bespozvonochnie jivotnie. M., 1986 — s.206
- ↑ Bartenev A. N. O kolleksii strekoz iz Yujnoy Buxari (Turkestan) // Russk. entom. obozr., 1913.- T.13, vip.1, s. 176—189
- ↑ Pavlyuk R. S, Xaritonov A. Yu. Nomenklatura strekoz (Insecta, Odonata) SSSR // Poleznie i vrednie nasekomie Sibiri. — Novosibirsk: Nauka, 1982. — S. 12-42
- ↑ Kreuzberg A.V-A. et al. The list of most threatened species of Invertebrates of Central Asia. (Draft). Annex 3 // Workshop on Threatened Wildlife Species in Central Asian Republics. Almaty, September, 1996.- Gland: IUCN World Headquarters, 1996.- P.13-25.
- ↑ Красная книга Казахстана. — Т. I. — Животные. — Часть 2. Беспозвоночные , 4-е издание, Алматы: Онер, 2006.