Amiens tinchligi

Amiens tinchlik shartnomasi — 1802-yil 25-martda Amiensda bir tomondan "Fransiya'', Ispaniya va "Bataviya Respublikasi", ikkinchi tomondan "Angliya" o'rtasida tuzilgan tinchlik shartnomasi. 1800—1802 "yillarda" Fransiya va Angliya o'rtasidagi urushniva ikkinchi "Fransuzlarga qarshi koalitsiyaning" parchalanishini yakunladi.

Tinchlik uchun zarur shartlar

Angliya ittifoqchilari urushdan chiqib ketgandan so'ng, u Fransiya bilan urushni yolg'iz davom ettirdi va urushdan charchab, sulh tuzishga majbur bo'ldi. Napoleon Bonapart xam tanaffusga muhtoj edi va urushni davom ettirish ortida turgan Pittning kabinetini almashtirgan ingliz hukumati Eddingtonning tinchlik takliflarini kutib oldi.

1801-yil 1-oktyabrda Londonda inglizlar tashqi ishlar vaziri Lord "Xoksberining" va fransuzlar vakili Otto Louis-Guillaume o'rtasidagi muzokaralar natijasida dastlabki tinchlik shartlari imzolandi.

Keyingi yili Amiensda bo'lib o'tgan tinchlik konferentsiyasida Fransiya vakillari — "Jozef Bonapart", Ispaniya — "Azara" va Bataviya Respublikasi — Shimmelpennink ingliz komissari Lord Kornuollis bilan Amiens tinchlik "shartnomasini" imzoladilar.

Tinchlik shartlari

Tinchlik shartnomasi 22-moddadan, bitta alohida moddadan va Fransiya-Gollandiya deklaratsiyasidan iborat edi.

Angliya o'zining barcha istelolaridan voz kechdi va Trinidad oroli (4-modda) va Gollandiyaning "Seylon" orolidagi mulki bundan tashqari (5-modda) ittifoqchilarga o'zi bosib olgan barcha koloniyalarni qaytarishga va'da berdi (3-modda). Shu bilan birgalikga, yaxshi Umid burchagidagi Gollandiya portlari ochiq qoldirildi (6-modda).

Fransuz qo'shinlari Neapol, Rim va "Elba" orolini, inglizlar O'rta er dengizida egallab olgan barcha portlar va orollarni tark etishlari kerak edi (11 — modda), xar ikkala tomon ham "Yetti (Ionik) orollari Respublikasini" tan olishdi (9-modda).

1800-yil sentyabr oyida inglizlar tomonidan egallab olingan Malta oroli ular tomonidan tashlab ketilishi va Quddusdagi Ioanna ordeniga qaytarilishi kerak edi (10-modda). Maltaning mustaqilligi va betarafligi oltita davlat (Fransiya, Angliya, Rossiya, Avstriya, Ispaniya, Prussiya) tomonidan kafolatlangan.

Xar ikkala tomon xam Turkiyaning urushdan oldingi chegaralaridagi mulklarining yaxlitligini kafolatladilar (8-modda), natijada Angliya Misrni tozalashi kerak edi va turk sultonini shartnomaga qo'shilishga taklif qilindi (19-modda).

1802-yil 13-mayda Turkiya Amyen tinchligiga qo'shildi, 25-iyun kuni esa Fransiya bilan shartnoma imzolandi.

Qarang:18-Bataviya Respublikasini "Oran sulolasining" Gollandiyadagi yo'qotishlarini qoplashga majbur qildi, bu alohida Franko-Gollandiya deklaratsiyasi bilan tasdiqlangan.

Angliya "Bataviya", "Germaniya", "Gelvesiya" va Italiya respublikalarining ichki ishlariga aralashmaslikka va'da berdi. Bu Angliya endi qit'adagi ishlarga qiziqmasligini tan olishga teng edi. Qirol "Jorj III" o'z gerbidagi zambaklar va "Edvard III" davridan beri o'tmishdoshlari kiygan fransuz qiroli unvonidan voz kechdi.

Shartnoma 1802-yil aprel oyida ratifikatsiya qilingan.

Amiens dunyosining ishonchsizligi

Amiens tinchligi faqat qisqa sulh bo'lib chiqdi. Shartnomani tuzayotganda uni imzolagan har ikki tomon ham buni faqat vaqtinchalik sulh sifatida ko'rib, nosamimiy ish tutib, kurashni bundan keyin ham davom ettirishga tayyorgarlik ko'rayotgan edi. Tinchlik ikkala tomonning nozik masalalarga tegmaslikka so'zsiz kelishib olgani uchungina tuzildi.

Angliyaning Frantsiya bilan savdo shartnomasini tuzishga urinishlari Napoleonning protektsionistik siyosatiga duch keldi. Ikkinchisi Evropada o'z mulklarini kengaytirishni davom ettirdi. Fransiyaga Italiyadagi Elba oroli (1802-yil 26-avgust), "Piemont" (1802-yil 11-sentabr), "Parma", Plezans (Piacenza) va "Gvastalla" (1802-yil 23-oktyabr) qo'shildi. Gollandiya va Shveysariyada frantsuz hukmronligi protektorat shaklida mustahkamlandi (1802-yil noyabr).

O'z navbatida, Angliya Napoleonning harakatlariga asoslanib, shartnoma shartlarini bajarishdan bosh tortdi, xususan — Napoleon talab qilgan Maltani, shuningdek, Iskandariya, Keyptaun, va Hindiston dagi fransuz shaharlarini tozalashdan bosh tortdi.

Ayni vaqtda, Angliya hukumati Fransiyaga qarshi yangi koalitsiya tuzishga umid qilib, yangi ittifoqchilarni qidirib, Peterburg va Vena shaharlarida tegishli shamalar qildi. Napoleon Bonopart Angliya va Rossiya o'rtasidagi ittifoqning oldini olishni va ikkinchisini o'z tomoniga og'dirib olishni xohlagan holda, rus elchisi graf "A. I. Morkov" bilan suhbatda Malta to'g'risidagi nizoni Aleksandr I hakamlik sudiga topshirishga roziligini bildirdi. Napoleonning taklifi Aleksandr I tomonidan qabul qilingan. Fransiya va Angliya o'rtasida rus elchilari orqali muzokaralar boshlandi.

Maltani rus garnizoni egallab olish va Gollandiya, Shveytsariya, Italiya va Shimoliy Germaniyani fransuzlar tomonidan tozalashni nazarda tutgan Aleksandr I loyihasi Fransiya va Angliya tomonidan rad etildi. 1803-yil 13-martda Tyuileries ziyofatida Napoleon ingliz elchisi lord "Uitvort" bilan keskin suhbatni "Malta yoki urush!" degan hayqiriq bilan yakunladi. Keyingi ikki oylik muzokaralar natija bermadi va 1803-yil 12-mayda Lord Uitvort Parijni tark etdi. 22-may kuni Angliya Fransiyaga urush e'lon qildi.

Havolalar

• The Treaty of Amiens, datiert vom 25. März 1802
• Traité de paix d'Amiens 1802 (shartnoma matni)