Alkhan-Kala operatsiyasi
| Alkhan-Kala operatsiyasi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ikkinchi chechen urushining bir qismi | |||||||
| |||||||
| Raqiblar | |||||||
 Rossiya
|
 Ichkeriya Checheniston Respublikasi
| ||||||
| Qoʻmondonlar | |||||||
| Arbi Barayev † | |||||||
| Yoʻqotishlar | |||||||
| 1+ | 18+ | ||||||
| nomaʼlum tinch aholi oʻldirilgan yoki yaralangan 800 tinch aholi hibsga olingan | |||||||
Alkhan-Kala operatsiyasi (ruscha: зачистка) Ikkinchi Chechen urushi paytida 2001-yil 25-iyunda Chechenistonning Alkhan-Kala shahrida rus kuchlari tomonidan boshlangan operatsiya. Alkhan-Kalaning bir hafta davom etgan maxsus operatsiyasi chechen ayirmachilari bilan qurolli toʻqnashuvlarga aylanib ketdi va dastlabki reyd chechen isyonchilarining yuqori martabali qoʻmondoni va uyushgan jinoyatchilik yetakchisi Arbi Barayevning oʻlimiga sabab boʻldi.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Checheniston Respublikasi Ichkeriya (Checheniston) 1994-yilda Birinchi Chechen urushi boshlanganidan beri Rossiyadan mustaqil edi. Mustaqillik davrida dunyoviy hukumat zaiflashdi va Checheniston ichki urushlar va islomiy boshqaruvning kuchayib borayotgan taʼsiri ostida qoldi. 1999-yil avgust oyida Dogʻiston urushi chechen islomchilari va Rossiyaning Dogʻiston davlatiga bostirib kirishi bilan boshlandi, biroq bir oy ichida rus harbiylari tomonidan magʻlubiyatga uchradi. Dogʻiston urushi Rossiya federal qoʻshinlari Chechenistonga kirib, mustaqilligini tugatgandan soʻng, Ikkinchi Chechen urushini qoʻzgʻatish uchun sabab sifatida ishlatilgan. 2000-yil iyuniga kelib, urush „qoʻzgʻolon bosqichi“ ga kirdi, u yerda rus qoʻshinlari bir necha kunlik tozalash (ruscha: зачистка) operatsiyalarini oʻtkazadilar.
Operatsiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]2001-yil 22-iyunda rus qoʻshinlari Grozniyning janubi-gʻarbida joylashgan Alkhan-Kala qishlogʻiga bostirib, chechen ayirmachilari bilan qurolli toʻqnashuvga sabab boʻldi. Alkhan-Kala Chechenistondagi eng qudratli ayirmachi jangchilardan biri va Birinchi Chechen urushidan keyin Chechenistonni mustaqillikka erishgan paytda terror hujumiga uchragan islomiy uyushgan jinoiy guruhning maxsus maqsadli musulmon polk asoschisi Arbi Barayevning ona qishlogʻi edi. Rasmiy maʼlumotlarga koʻra, Barayev dastlabki reyd chogʻida oʻldirilgan, keyinroq uning jasadi oilasiga topshirilgan[1]. Barayevning oʻlimi haqida avvalroq Rossiya ommaviy axborot vositalari bir necha bor xabar bergan edilar, faqat har safar „tirilib“ paydo boʻlardi, ammo reyddan soʻng Kavkaz markazi „Maxsus musulmon qoʻmondoni Arbi Barayev shahid boʻldi“ deb eʼlon qildi.
Rossiya qoʻshinlari va chechen ayirmachilari oʻrtasidagi jang olti kun davom etdi va Alkhan-Kalaning ommaviy vayron boʻlishiga olib keldi, janglar natijasida oʻnlab uylar vayron boʻldi. Rossiya rasmiylariga koʻra, Barayevning koʻplab sheriklari oʻldirilgan va 800 ga yaqin qishloq aholisi hibsga olingan[2].
Oqibat
[tahrir | manbasini tahrirlash]Arbi Barayev 1999-yilda Ikkinchi Chechen urushi boshlanganidan beri ruslar tomonidan o‘ldirilgan yoki asirga olingan eng yuqori martabali ayirmachilar yetakchisi bo‘lgan va Moskva tomonidan urushda g‘alaba qozongan rahbar sifatida eʼtirof etilgan[3]. Barayevning oʻlimining muqobil versiyasiga koʻra, u tiriklayin qoʻlga olinib, Rossiyaning bosh milliy xavfsizlik agentligi FSBga topshirilgan, keyin u qiynoqqa solinib o‘ldirilgan[4].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ arxiv nusxasi, 2012-04-12da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2011-07-09
- ↑ „arxiv nusxasi“. 2007-yil 30-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-avgust.
- ↑ arxiv nusxasi, 2012-04-12da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2011-07-09
- ↑ http://www.psan.org/document551.html
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Ruslar chechen qoʻmondoni oʻldirdi BBC News, 2001-yil 25-iyun
- Checheniston: Barayevning o‘limi rossiyalik harbiy korruptsiyaga eʼtibor qaratdi Ozodlik radiosi, 2001-yil 26-iyun