Kontent qismiga oʻtish

Aljan Jarmuxamedov

Vikipediya, erkin ensiklopediya
Aljan Musurbekovich Jarmuxamedov
Tavalludi
qozoqcha: Әлжан Мүсірбекұлы Жармұхамедов

1944-yil 2-oktabr
Turkiston viloyati, Chirchik tumani, Tavaqsoy qishlogʻi
Vafoti 3-dekabr 2022[1]
Fuqaroligi SSSR bayrogʻi SSSR
Kasbi Basketbolchi
Mukofotlari xizmat ko'rsatgan sport ustasi

Aljan Musurbekovich Jarmuxamedov (qozoqcha: Әлжан Мүсірбекұлы Жармұхамедов[2]); 1944-yil 2-oktabr, Janubiy Qozogʻiston viloyati, Qozogʻiston SSR, SSSR, Boʻstonliq tumani, Tavaqsoy qishlogʻi) — sovet, qozoq basketbolchisi. 1972-yilgi Olimpiya chempioni. 1976-yilgi Olimpiadaning bronza medali sovrindori. Asli qozoq boʻlgan birinchi Olimpiya chempioni[3].

SSSRda xizmat koʻrsatgan sport ustasi (1979, dastlab 1972-yilda mukofotlangan, 1973-yilda bojxona rejimini buzgani uchun olib tashlangan)[4].

Biografiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻzbekiston chegarasi va Toshkentdan uncha uzoq boʻlmagan Janubiy Qozogʻiston viloyatining Tavoqsoy qozoq qishlogʻida tugʻilgan (50-yillarda bu hudud paxtachilikni markazlashtirish maqsadida Oʻzbekiston SSRga berilgan). Uning otasi Musurbek jappas urugʻidan boʻlgan qozoq, onasi Praskovya Jeronkina Ukrainadan ochlikdan qochgan zaporojye kazaklaridandir[5].

Maktabni tugatgandan soʻng,Aljan Jarmuhamedov ikki yil Chirchiq shahridagi zavodda maydalagich boʻlib ishladi, u yerda ishlab chiqarish jarohati oldi va oʻng qoʻlining ikki barmogʻini ogʻir jarohatladi, ammo bu uning mashhur basketbolchi boʻlishiga toʻsqinlik qilmadi va Olimpiya chempioni[6].

1963—1967-yillarda Toshkentdagi Oʻzbekiston davlat jismoniy tarbiya institutida tahsil olgan,SKA (Toshkent) jamoasida oʻynagan, SSSR terma jamoasiga jalb qilingan, 1967-yilda Yevropa chempioni boʻlgan. TsSKA va SSSR terma jamoasi bosh murabbiyi Aleksandr Gomelskiy Jarmuhamedovni oʻz klubiga oʻtishga koʻndirgan. Rad etishni olgach, u sportchini 1968-yilda Mexiko shahrida boʻlib oʻtgan Olimpiadaga, keyin esa 1969-yilgi Jahon chempionatiga olib bormadi[7].

Aljan Jarmuhamedov ikki marta Olmaota burevestnikiga koʻchib oʻtmoqchi boʻlgan, ammo uni Toshkentga qaytarishgan. Ikki respublika oʻrtasidagi isteʼdodli basketbolchi uchun bahsni Moskva hal qildi. 1969-yil oktabr oyida Moskva SSKAning ikkinchi murabbiyi Astaxov, Jarmuxamedovning kvartirasiga harbiy xizmatchi va ikki askar keldi: „Tayyor boʻling, biz siz uchun keldik. Mana SSSR mudofaa vazirining oʻrinbosari marshal Sokolovskiy imzolagan xat“[6]. 1969-yilning noyabrida, oʻgʻli tugʻilganda, Aljan Jarmuhamedov Moskvaning SSKA jamoasida oʻynay boshladi, u oʻzbekistonlik hisoblanardi. Ammo "Jismoniy madaniyat va sport" jurnalida, 1972-yil, 10-sonli Myunxen Olimpiadasi chempionlari rasmiy roʻyxatida 1972-yilda Aljan Jarmuhamedov qozoq deb koʻrsatilgan. Shunday qilib, Jarmuhamedov birinchi qozoq — Olimpiya chempioni[8][9].

1973-yil bahorida, SSSR terma jamoasi AQSh va Lotin Amerikasi boʻylab gastrol safaridan qaytayotganida, Sheremetyevo aeroporti bojxonasida u „SSSRga moddiy boyliklarni olib kirish qoidalarini buzganlikda“ aybdor deb topildi. A.Belov, M.Korkia va I.Dvorniy bilan birgalikda u „bir umrlik diskvalifikatsiya“ oldi va terma jamoadan chetlatildi[10]. Shuningdek, u „SSSRda xizmat koʻrsatgan sport ustasi“ unvonidan ham mahrum qilingan. 2 yildan soʻng diskvalifikatsiya bekor qilindi va „ZMS SSSR“ sport unvoni faqat 1979-yilda, SSSR terma jamoasi tarkibida 1979-yilgi Yevropa chempionatida gʻalaba qozonganidan keyin qaytarildi.

Sport karerasini tugatgandan soʻng, Aljan Jarmuhamedov besh yil davomida Germaniyadagi Sovet qoʻshinlari guruhida murabbiy boʻlib ishladi, keyin u Olma-Ota SKAga oʻq otish boʻyicha sport klubiga murabbiy sifatida yuborildi (1987-yil).

2002-yilda professional sportni tark etgach, u Moskvada qoldi,Moskva gumanitar universitetining erkaklar va ayollar jamoalariga murabbiylik qildi. Oʻgʻli Vladislav bilan birgalikda u „Laurus“ bolalar va oʻsmirlar basketbol klubini yaratdi[11].

Ayni paytda u 2107-maktabda bolalarga taʼlim bermoqda.

Yutuqlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • 1972-yil Myunxendagi Olimpiya chempioni
  • 1976-yilda Monrealda oʻtkazilgan Olimpiya oʻyinlarining bronza medali sovrindori
  • Basketbol boʻyicha jahon chempionatining kumush medali sovrindori: 1978-yil
  • Basketbol boʻyicha jahon chempionatining bronza medali sovrindori: 1970-yil
  • Yevropa chempioni: 1967, 1971, 1979
  • Yevropa chempionatining kumush medali sovrindori: 1975-yil
  • Universiada-1970 gʻolibi
  • Chempionlar kubogi sohibi: 1971-yil
  • Basketbol boʻyicha 10 karra SSSR chempioni: 1970-74, 1976-80
  • Basketbol boʻyicha SSSR chempionatining kumush medali sovrindori: 1975-yil
  • SSSR xalqlari Spartakiadasi gʻolibi: 1971, 1975, 1979
  • Sovet Ittifoqining "Shon-sharaf belgisi" ordeni (1972) va Rossiyaning "Shon-sharaf" ordeni (2006) bilan taqdirlangan.

Tan olish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tashriflardan birida Olmaotada mashhur basketbolchi va murabbiy,Qozogʻiston sport va turizm akademiyasining (sobiq KazGIFC) faxriy professori unvoni bilan taqdirlangan.[manba kerak].

Kino mujassamlash

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1972-yilda Myunxenda boʻlib oʻtgan Olimpiada oʻyinlari finalida SSSR terma jamoasining AQSh jamoasi ustidan qozonilgan gʻalabasi haqidagi „Yuqoriga koʻtar“ (Rossiya, 2017-yil, rej. A.Megerdichev) filmida Jarmuhamedov rolini aktyor Aleksandr Ryapolov ijro etadi.[12]. Film va oʻz vataniga premyera uchun kelgan basketbolchining oʻzi Qozogʻistonda iliq kutib olindi[13].

Oilasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Xotini — Larisa Petrovna Jarmuhamedova.
  • Oʻgʻil Vladislav (16.11.1969) — sobiq basketbolchi. U 1995-yilda murabbiylik faoliyatini boshlagan[14].
  • Oʻgʻil Sergey (28.06.1976) — sobiq basketbolchi, Rossiya Superligasi jamoalarida oʻynagan („Dinamo“ (Moskva), „Arsenal“, " Avtodor ", „Spartak“ (Sankt-Peterburg) va Belarus. Hozirda u TsSKA klubining murabbiy- skauti[15].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ (unspecified title)
  2. ↑ „Тұңғыш Олимпиада чемпионы сыртта қала ма?“ (kk). 2018-yil 29-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 28-yanvar.
  3. ↑ „Алжан Жармухамедов- легенда казахстанского баскетбола“. 2018-yil 21-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 25-yanvar.
  4. ↑ „Алжан ЖАРМУХАМЕДОВ: ПИСТОЛЕТ ДЛЯ ЧЕМПИОНА“. 2016-yil 3-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 25-iyun.
  5. ↑ „Алжан Жармухамедов: Чемодан открыли и между вещами нашли пистолет“. 2018-yil 26-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 25-yanvar.
  6. ↑ 6,0 6,1 Юрий Лифинцев. „Алжан ЖАРМУХАМЕДОВ: Я казах по крови и по паспорту“. Vesti.kz. «Казахстанская правда» (2008-yil 24-oktyabr). 2018-yil 26-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 26-yanvar.
  7. ↑ „Невероятный жар“. 2018-yil 26-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 25-yanvar.
  8. ↑ „Алжан Жармухамедов: «Мечтаю вернуться на родину!»“. 2022-yil 25-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 18-fevral.
  9. ↑ „Алжан Жармухамедов: Сердце мое всегда тянется к Казахстану“. 2022-yil 25-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 24-aprel.
  10. ↑ „Коркия Михаил Шотаевич“. 2020-yil 8-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 10-iyul.
  11. ↑ „ЛАУРУС, детско-юношеский баскетбольный клуб“. 2018-yil 26-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 25-yanvar.
  12. ↑ „Актер, сыгравший меня в фильме, справился неплохо — первый казах-олимпийский чемпион о фильме «Движение вверх»“. 2018-yil 6-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 5-yanvar.
  13. ↑ „Первый казах — олимпийский чемпион: Сидеть без дела — хуже каторги“. 2018-yil 26-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 25-yanvar.
  14. ↑ Profayl na sayte www.moscow-basket.ruAndoza:Недоступная ссылка
  15. ↑ „Sergey Jarmuxamedov voshyol v trenerskiy shtab TsSKA“. 2022-yil 3-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 30-iyul.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Rossiya basketbolining 100 yilligi: tarix, voqealar, odamlar: maʼlumotnoma / V. B. Kvaskov tomonidan tuzilgan. — M.: Sovet sporti. — 274 b.: kasal. ISBN 5-9718-0175-9
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Aljan_Jarmuxamedov&oldid=5430672" dan olindi