Adash Istad

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Adash Istad
Tavalludi 1946

Adash Istad (Istadov) — yozuvchi va Tojikistonni tan olish. 1990-yil Abulqosim Lohutiy nomidagi mukofot sovrindori. Tojikiston Yozuvchilar Ittifoqi aʼzosi (1975).

Biografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Adash Istad (Istadov) 1946-yil 7-sentabrda Samarqand viloyati, Samarqand tumani, Oʻtoshiq qishlogʻida tugʻilgan. 1964-yilda Samarqand Davlat universitetining tojik tilshunosligi fakultetiga oʻqishga kirib, 1969-yilda tamomlagan. Adashning jurnalistik faoliyati. 1969-yilda Istad „Komsomol tojik“ respublika gazetasi idorasida yozuvchi boʻlib faoliyatini boshladi. Soʻngra „Tojikiston madaniyati“ gazetasi (keyinchalik „Adabiyot va sanʼat“ nomi bilan oʻzgartirildi), Tojikiston radiostansiyasida turli boʻlimlarda ishlaydi. Adash Istad 1975-yilda Tojikiston Yozuvchilar uyushmasiga aʼzosi boʻldi. 1990-yilda oshkoralik ruhida yozgan turkum maqolalari uchun Abulqosim Lohutiy nomidagi respublika mukofoti bilan taqdirlangan.

Adash Istad 1993-yilgacha „Adabiyot va sanʼat“ adabiy haftaligi idorasida bosh muharrir oʻrinbosari boʻlib ishlagan. 1993-yilda Samarqandga qaytib, „Samarqand ovozi“ ning idorasida maʼnaviyat boʻlimi mudiri, soʻngra „Tojikiston ovozi“ gazetasida viloyat muxbiri boʻlib ishladi. A. Istad hozir nafaqada, Oʻzbekistonning Samarqand viloyatining Samarqand tumanida istiqomat qiladi va ijodiy faoliyat bilan shugʻullanadi[1].

2008-yil fevral oyida u oʻzining „Gerbi Sherdor“ web-blogini yaratdi va u yerda sheʼrlari, hikoyalari va maqolalarini joylashtirdi[2].

Ijodiy faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

A.Istadning asosiy kasbi jurnalistika, respublika va viloyat nashriyotlarida, radioda ishlash. A. Istadning mashhur maqolalari, asosan, boy milliy madaniyatni tiklashga bagʻishlangan. Agar „Yaxshi anʼana qayerda?“ maqolasida. („Adabiyot va sanʼat“, 1988-yil 11-avgust) tojik kiyinish madaniyatining tiklanishi haqida, „Ismlar — bilim belgisi“ („Adabiyot va sanʼat“ , 1988-yil, 8-dekabr) milliy nomlash anʼanalari haqida soʻz boradi. Vaholanki, uning „Millat tili — millat poydevori“ („Komsomol Tojikiston“ , 1988-yil 7-dekabr), „Xoja Ahror kim edi?“ kabi boshqa maqolalari. („Sovet Tojikiston“ , 1988, 27-noyabr), „Bobo merosi — hayotimiz nuridir!“ („Adabiyot va sanʼat“, 2-noyabr , 1989), „Tojik millatini boʻlmang!“. („Adabiyot va sanʼat“ , 1991 yil 5-avgust), „Milliy ramzlar nima?“ hokazolar ziyolilar orasida iliq kutib olindi.

Asosan, muallif „Internatsionalizm nimadan boshlanadi?“ maqolasi eʼlon qilinganidan boshlab milliy madaniyatni tiklashning dolzarb masalalariga toʻxtalgan. („Adabiyot va sanʼat“ , 1987-yil 28-may) boshlandi, buning uchun muallif P.ning doimiy tanqidiga duch keldi. Luchinskiyga duch keldi. Biroq Gorbachevning boshlangan qayta qurish va oshkoraliklari yozuvchiga oʻtgan yillardagidek fantastik hikoyalar, publitsistik maqolalar orqali jamiyatning dolzarb muammolarini ifodalash imkonini berdi.

U „Tarkish“ nomli radiospektakl yozgan, u tojik radiosi xazinasida tojik tilida maxsus radio uchun yozilgan birinchi pyesa sifatida saqlanadi. Ilmiy hikoyalar — A.ning tasavvuri. 1966-yildan beri nashr etiladi. Uning „Tasavvur toʻlqini“ (1970), „Quyosh qoʻshigʻi“ (1974), „Zamir“ (1978), „Paxta daraxti“ (1981), „Ming yildan keyin“ (1988) toʻplamlari tomonidan yozilgan ilmiy-fantastik janr kiritilgan[2].

Adash Istad bolalar uchun badiiy adabiyot janlarida hamijod qilgan. Uning ertaklari uchun asos uzoq yillar Samarqand ahlidan eshitgan xalq afsonalari tashkil boʻlgan. Bunday adabiy ertaklar uning „Meʼmorning parvozi“ (1985) va „Sehrli chiroq“ (1989) toʻplamlarida nashr etilgan.

Adash Istad tarixiy nasr janrida ham oʻzini sinab koʻrdi. Uning „Borbad“ (rus tilida) va „Borbad hayotidan hikoyalar“ (1990) turkum tarixiy hikoyalari (toʻplamlari) Oʻrta Osiyoning buyuk sozandasi Borbad Marvaziyning hayoti haqida hikoya qiladi va 1990-yilda kitob holida nashr etilgan. tojik va rus tillari. yetib keldi Uning yangi nasriy va sheʼriy toʻplami 2008-yilda Dushanbeda „Samarqand qoʻshiqlari“ nomi bilan nashr etilgan.

Adash Istad „Xorpustak“ hajviy jurnali, „Sadoo Sharq“ adabiy jurnali, „Adabyot va sanʼat“ gazetasi va boshqa nashrlarda chop etilgan koʻplab hajviy hikoyalar muallifi hamdir. 1989-yilda Adash Istad „Chashma“, „Rodnik“ jurnallarida bolalar uchun „Kichik sarguzasht“ deb nomlangan turkum hikoyalarini nashr ettirdi. Bu hikoyalarda tojik xalq ertaklari qahramoni Naxudak zamonaviy qiyofa kasb etib, bolalar uchun qiziqarli va ibratli obrazga aylanadi. Bu asarlar uning ertak toʻplamlarida yaqqol namoyon boʻlgan fantastik badiiy uslubining davomidir.

Adash Istadning ijodiy mahsuli hisoblanganhikoyalari oʻzbek, rus, ukrain, belarus, chex, qirgʻiz, turkman, ozarbayjon va boshqa tillarga tarjima qilinib nashr etilgan. Adash Istad turli mamlakatlar yozuvchilarining koʻplab hikoyalari va radio spektakllarini tojik tiliga ham tarjima qilib yaratgan.

Samarqanddagi ijodkorlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Adib ijodining yangi bosqichi 1993-yili Samarqandga qaytganidan soʻng boshlanadi. 1994-yil „Tojik ovozi“, "Samarqand ovozi " gazetalarida „Bir kunlik kuyov“, „Kim nima oʻqiydi?“, „Oiladagi bozor iqtisodiyoti“, „Oʻtgan kun“ (haqida) Mirzo Ulugʻbek), 1994-yilda nashr etilgan „Taqdir toshi“ adabiyot va madaniyat arboblari tomonidan yuqori baholangan. „Samarqand ovozi“ gazetasida (1994-yil 25-oktyabr) filologiya fanlari doktori, professor Sadri Saʼdiyevning ushbu hikoyasiga taqriz eʼlon qilingan. Bu hikoya keyinchalik „Ovozi tojik“ gazetasi (1995-yil 29-aprel) va Samarqand viloyat „Zarafshon“ gazetalarida (1995-yil 10-sentyabrda oʻzbek tiliga Jamol Sirojiddin tarjimasi) nashr etilgan. 1995-yilda A. Istadning „Tojik ovozi“ va "Samarqand ovozi " gazetalarida „Xoʻja zinapoyasi“, „Dahshatkul“, „Mugʻon qishlogʻi mazori“ va „Pir dar osmon“ qissalari chop etilgan. Samarqand maʼnaviy hayotining maʼnaviy qismi. A. Istad „Xosa“ (1995) va „Shaytonpari“ (1996) komediyalari ham muallifi. „Samarqand ovozi“ teatr-studiyasi 1995-yilda Samarqandda Tojikiston xalq aktyori Burhon Rajabov spektaklida „Xosa“ komediyasini sahnalashtirgan. 1996-yildan 1999-yilgacha A. yaratilishida. Pauza kuzatiladi. Qattiq hayot unga hech narsa yaratishga imkon bermaydi. 1999-yil mart oyida uning „Zarchashma“, „Mur va Puffak“ nomli yangi hikoyalari „Oʻzbekiston“ gazetalarida, oradan bir yil oʻtib Tojikiston jurnallarida chop etildi. Keyin 2001-yilda „Yoʻrgʻon ostida mast qolgan oy“ qissasi har ikki respublikada nashr etilgani uning hikoyachiga sodiqligidan dalolatdir. 2003-yil oxirida A. Istad sheʼriyatga yuzlandi, uning akademik Muhammadjon Shakuriyga bagʻishlangan „Samarqand va Buxoro“ qasidasi har ikki respublikada nashr etildi. Soʻngra uning yangi sheʼriyatga boʻlgan qiziqishi ortib, „Xoʻjai Ahror hovuzi“ va „Samarqand zamonidan sheʼrlar“ turkumi yaratiladi. „Samarqand ovozi“ gazetasi bosh muharriri, adabiyotshunos Gʻofurjon Mahmudov mazkur turkum muqaddimasida shunday deydi: "Erkin sheʼriyat Adash Istadga Samarqand mavzusiga alohida toʻxtalib, yangi obrazlar yaratish imkonini berdi. "

Adash Istad Samarqand shahri tarixiga oid 50 dan ortiq ilmiy-ommaviy maqolalar yaratib, „Tojikiston ovozi“, "Samarqand ovozi " gazetalari va Samarkandinfo.uz internet saytida ommaga taqdim etgan[2].

Adash Istad tojik adabiyotshunosligida[tahrir | manbasini tahrirlash]

Adash Istad ijodi tojik adabiyotshunosligida muhokama va munozaralarga sabab boʻlgan. Filologiya fanlari doktori Joʻraxon Baqozodaning „Abadiy darddan soʻz“, Jonon Bobokalonovaning „Bir asarning koʻp qirralari“ („Adabiyot va sanʼat“ gazetasi, 1992-yil 3-fevral), Azim Aminning „Etson va haqiqat“ („Adabiyot“) maqolalarida. va sanʼat", 1992-yil 17-noyabr), Bolta Ortiqzoda „Umri sudbaxsh“, D. Bahrieva „Sevimli kitob“, Asliddin Qamarzoda „Uning ongida, yer va makonda va inson hayotining mazmunida“ („Samarqand ovozi“, 1996-yil 28-sentyabr) va boshqalar Adashni muhokama qilindi va tahlil qilindi. Akademik Muhammadjon Shakuriy oʻzining „XX asr tojik adabiyotiga nazar tashlasak“ („Sharq ovozi“, 1-6-bet, 1998-yil) maqolasida Adash Istadning „Borbad hayotidan hikoyatlar“ asarini tilga olgan. tarixiy xotirani shakllantirishga xizmat qiluvchi asarlar.Tojik xalqi uning mazmunini yangilash va chuqurlashtirishda, adabiyotning sheʼriy boyitilishida muhim rol oʻynadi. 2006-yil 24-avgustdagi „Adabiyot va sanʼat“ haftalik gazetasida Samarqand universiteti oʻqituvchisi Jumaqul Hamrovning „Vatanparvar adib“ sarlavhali maqolasi eʼlon qilingani uning ijodiy yutuqlariga berilgan yuksak bahodir[2].

1. Adash Istad, adabiyotshunoslarning fikriga koʻra, tojik adabiyotida ilmiy-fantastik hikoya janrining vujudga kelishi va barqarorlashuviga sabab boʻlgan. Bu ish bilan shugʻullanmagunga qadar faqat Adashning „Temir sandiq“ qissasi. Keyinchalik bu tojik fantastika yozuvchisi (yaʼni Abdumalik Bahoriy) asosan hikoya va drama yozish bilan shugʻullangan.

2. Adash Istad tojik adabiyotida badiiy adabiyotga asos solgan shaxs hisoblanadi. „Meʼmorning parvozi“ va „Sehrli chiroq“ nomli adabiy ertaklar toʻplamlari buning isbotidir.

3. Adash Istad „Tarkish“ tojik radiospektaklini ijod qilib yartadi, uning radiopyesasi Tojikiston radiosi xazinasida saqlab kelinmoqda. Adash Istad keyinchalik Samarqand gazetalarida chop etilgan „Xosa“ va „Shaytanpari“ komediyalarini ham yozdi, „Xosa“ sahnalashtirildi. Bundan tashqari, u gazetalarda chop etilgan kichik komiks sahnalarini ham yaratgan.

4. Tarixshunoslik janrida ijod qilar ekan Adashning eng yirik asari „Borbad hayotidan hikoyalar“ turkumi oʻziga xos nuqtai nazari va tasvir uslubi bilan tarixiy janrdagi boshqa asarlardan butunlay ajralib turadigan koʻzga tashlanadigan asar boʻlgan.

5. Hajviy hikoyalar Adashning ijodining yana bir jihati shunda ediki uning fantastik hikoyalarida komediyaning hususiyatlari yaqqol koʻriinib turadi, lekin bu janrning oʻziga xosligi „Bir kunlik kuyov“, „Ogʻiz“, „Oiladagi bozor iqtisodiyoti“, „Echki va qoʻy“, („ kabi hajviy hikoyalarda. Sharq ovozi“ 1991-yil 4-son), „Kuchukatona man gazidam“ sahnasi, „Xosa“, „Shaytanpari“ komediyalari aniq koʻrsatilgan.

6. Adash Istadning „Chashma“ va „Rodnik“ jurnallarida „Naxudakning sarguzashtlari“ turkum hikoyalarini nashr etish orqali (1989-yilda) Naxudakning afsonaviy qiyofasini hozirgi zamonga qadar yetkazib berdi va uni bolalar uchun ibratli, nasihatli sherigiga aylantirdi.

7. Adash publitsistik faoliyatini qayta qurish va oshkoralik yillari haqida gapirilganda. Uning mavqei koʻtarilib, milliy urf-odatlarni tiklash, davlat tilining paydo boʻlishi, tojik madaniyatini himoya qilish masalalariga bagʻishlangan qator maqolalar yaratdi va buning natijasida Lohutiy nomidagi respublika mukofoti bilan mukofotlandi..

8. Adashning tarjima faoliyati haqida gapirganda shuni aytish mumkunki, Istad oʻz ijodining boshqa qismlari, jumladan, turli mamlakatlar yozuvchilarining ayrim hikoyalari va radio spektakllarining tarjimasi kabi keng qamrovli emas[2].

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Adiboni Toҷikiston (maʼlumotnomai muxtasari sharhiholӣ)./Tahiya va tanzimi Asrori Somonӣ va Maҷid Salim. — Dushanbe, „Adib“, 2014, — s. 97 ISBN 978-99947-2-379-9
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Veb-blogi Adash Istad „Gerbi sherdor“ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Веб-блоги А. Истад «Герби шердор»" defined multiple times with different content