Pisco Sour ichimligi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Pisco Sour

Peru pisko souri
Tur Kokteyl
Mamlakat Peru
Achchiqligi Ha

Pisco sour — Peru va Chili oshxonalariga xos boʻlgan(kelib chiqishi Peru) spirtli kokteyl. Ichimlikning nomi uning asosiy likyori boʻlgan pisco va nordon tsitrus sharbati va tatlandırıcı tarkibiy qismlariga nisbatan nordon ta'm atamasidan kelib chiqqan. Peru pisco sourida asosiy suyuqlik sifatida Peru piscosi ishlatiladi va unga yangi siqilgan limon sharbati, oddiy sirop, muz, tuxum oqi va Angostura qalampirlari qoʻshiladi. Chili versiyasi shunga oʻxshash, lekin Chili pisco va Pica laym ishlatiladi va achchiq taʼm va tuxum oqi ishlatilmaydi. Kokteylning boshqa variantlari orasida ananas kabi mevalar yoki koka barglari kabi oʻsimliklar bilan tayyorlanadiganlari mavjud.

Pisko asosidagi aralash ichimliklarni tayyorlash 1700-yillarga borib taqalsa-da, tarixchilar va ichimliklar mutaxassislari bugungi kunda maʼlum boʻlgan kokteyl 1920-yillarning boshlarida Peru poytaxti Limada amerikalik bufetchi Viktor Vogen Morris tomonidan ixtiro qilinganiga qoʻshilishadi. Morris 1903-yilda Peru markazidagi Serro de Pasko shahrida ishlash uchun Qoʻshma Shtatlarni tark etadi. 1916-yilda u Limada Morris barini ochadi va uning bari tezda Peruning yuqori sinfi va ingliz tilida soʻzlashuvchi chet elliklar uchun mashhur joyga aylandi. Pisco sour haqida eng qadimgi yozuvlar 1920-yillarning boshlarida Morris va uning Peru va Chilidagi bariga tegishli gazeta va jurnal reklamalarida uchraydi. Pisco sourga oʻsha davrdan beri bir necha oʻzgartirishlar kiritildi, to Morris' Barda ishlaydigan perulik bufetchi Mario Bruiget 1920-yillarning ikkinchi yarmida aralashmaga Angostura qalampirlari va tuxum oqini qoʻshish orqali zamonaviy Peru kokteyli retseptini yaratdi.

Kokteylni biluvchilar pisco sourni Janubiy Amerika klassikasi deb hisoblashadi. Chili va Peru ikkalasi ham pisko sourni oʻzlarining milliy ichimliklari deb hisoblashadi va har biri kokteylning asosiy likyori — piscoga ega; shuning uchun piscsouron Lotin Amerikasi mashhur madaniyatining muhim va tez-tez muhokama qilinadigan mavzusiga aylangandi. Ommaviy axborot vositalari va janjalni sharhlayotgan taniqli shaxslar koʻpincha bir kokteyl versiyasini boshqasidan koʻra afzal koʻrishadi, baʼzan esa shunchaki tortishuvlarga sabab boʻladi. Baʼzi pisko ishlab chiqaruvchilari bahs-munozaralar ichimlikka boʻlgan qiziqishni oshirishga yordam berishini taʼkidladilar. Pisconing ikki turi va piscsournini tayyorlash uslubidagi ikkita oʻzgarish ishlab chiqarisusuli va taʼm jihatidan farq qiladi. Peru fevral oyining birinchi shanbasida kokteyl sharafiga har yili ommaviy bayrmini nishonlaydi.

Nomi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sour(Nordon) atamasi asosiy likyor (burbon yoki boshqa viski), limon yoki laym sharbati va tatlandırıcıdan iborat aralashmadir. Pisco kokteylda ishlatiladigan asosiy likyorni anglatadi. Spirtli ichimliklarga nisbatan qoʻllaniladigan soʻz Peruning Pisko portidan kelib chiqgan. " Lotin Amerikasi va Karib dengizi " kitobida tarixchi Olwyn Blouet va siyosiy geograf Brayan Blouet erta mustamlaka Peruda uzumzorlarning rivojlanishi va XVI asrning ikkinchi yarmida konchilik aholi punktlarining oʻsib borayotgan talabi tufayli Andesda spirtli ichimliklar bozori qanday shakllanganligini tasvirlaydi. Keyinchalik kuchliroq ichimlikka boʻlgan talab Pisko va yaqin atrofdagi Ica shahrida „sharobni konyak qilish uchun“ distillash zavodlarini tashkil etishga sabab boʻldi[1] va mahsulot distillangan va eksport qilingan port nomini oldi[2][3].

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Aerial photograph
Plaza de toros de Acho(Lima), Amerika qitʼasidagi eng qadimiy buqa oʻyingohi boʻlib, u yerda pisko sourning qadimgi varianti sotilgan.

Birinchi uzumzorlar Peruga 16-asrda Ispaniya tomonidan bosib olinganidan koʻp oʻtmay olib kelingan. Oʻsha paytdagi ispan yilnomachilarining taʼkidlashicha, Janubiy Amerikada birinchi vinochilik Kuzkoning Marcahuasi haciendasida boʻlgan[4]. 16-17-asrlarda Amerikaning eng yirik va eng koʻzga koʻringan uzumzorlari Peru janubidagi Ika vodiysida tashkil etilgan[5][6]. 1540-yillarda Bartolome de Terrazas va Fransisko de Karabantes Peruda uzumzorlar tashkil qildilar. Karabantes ham Icada uzumzorlar barpo etdi, u yerdan Andalusiya va Ekstremaduradan kelgan ispanlar Chiliga uzumzorlarni olib kirishdi[7].

16-asrda allaqachon Chili va Perudagi ispan koʻchmanchilari fermentlangan uzumdan distillangan aguardiente[7][8] ishlab chiqarishni boshladilar[9]. Kamida 1764-yildan beri Peru aguardiente yuk tashish porti nomiga „pisco“ deb atalgan[5][6]; aguardiente uchun „pisco“ nomidan foydalanish Chilida ham tarqaldi.

Tarixchi Luciano Revoredoning soʻzlariga koʻra, limon bilan pisco tayyorlash 18-asrga toʻgʻri keladi. U oʻz daʼvosini Mercurio Peruanoʻda topilgan manbaga asoslaydi, u Limadagi Plaza de toros de Achoda aguardiente taqiqlanganligi haqida batafsil maʼlumot beradi. Bu vaqtda ichimlik Punche (Punch) deb nomlangan va qullar tomonidan sotilgan. Revoredoning taʼkidlashicha, bu ichimlik Kaliforniyaning San-Fransiskodagi bank almashinuv barida Dunkan Nikol tomonidan ixtiro qilingan Kaliforniya pisko punchining ajdodi boʻlib xizmat qilgan[10]. 1921-yilda Perudagi ingliz tilidagi West Coast Leader gazetasidan olingan xabarga koʻra, San-Fransiskoning Barbary Coast qizil chiroqlar tumanidagi bar „Volsteadgacha boʻlgan eski kunlarda“ oʻzining Pisco Soursi bilan mashhur boʻlgan. Pazandachilik boʻyicha mutaxassis Duggan MakDonnellning fikricha, bu San-Fransiskodagi pisco kokteylining (kelib chiqishi emas) mashhurligini 1906-yildagi Barbary Coastni vayron qilgan zilziladan oldingi davrga bogʻlaydi. Pisko asosidagi punch retsepti, shu jumladan tuxum oqi, tadqiqotchi Niko Vera tomonidan 1903-yilda Peruning Manual de Cocina a la Criolla oshxona kitobidan topilgan; Binobarin, MakDonnell: „Pisco sour boʻlgan kokteyl… oshxona kitobiga kiritilgunga qadar Limada maʼlum vaqt tayyorlangan boʻlishi mumkin“ deb hisoblaydi[11].

Kelib chiqishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Photograph of a man
Viktor Morris, pisko sour ixtirochisi

Pisco sour Peruning Lima shahrida paydo boʻlgan. U 1904-yilda Serro de Paskodagi temir yoʻl kompaniyasida ishlash uchun Peruga koʻchib oʻtgan uelslik oilasidan boʻlgan amerikalik barmen Viktor Vogen Morris tomonidan yaratilgan[12][13]. Amerikaliklar magnat Alfred W. McCune tomonidan tashkil etilgan biznes korxonalarida ishlash uchun oʻsha paytda Peruning ikkinchi yirik shahri boʻlgan Serro de Paskoning gavjum And kon markaziga hijrat qilishdi[13]. Salt-Lake-City shahrida gullar doʻkoni menejeri boʻlib ishlagan Morris oʻsha paytda dunyodagi eng baland temir yoʻlni qurish va shaharning qimmatbaho metallarini eksport qilishni osonlashtirish uchun McCunening loyihasiga qoʻshildi[13]. 1904-yil iyul oyida temir yoʻl qurilishi tugashini nishonlash paytida, tantanalarni nazorat qilish vazifasi yuklangan Morris 5000 ga yaqin amerikalik va perulik ishtirokchilar (jumladan, mahalliy mashhurlar va taniqli shaxslar) mavjud boʻlgan barcha viskilarni isteʼmol qilgandan soʻng, birinchi marta pisconi mexnat ichimligida aralashtirishni esladi[13].

Morris 1915-yilda Perulik rafiqasi va uch farzandi bilan Peru poytaxti Limaga koʻchib oʻtdi. Bir yil oʻtgach, u Peruning yuqori sinfi va ingliz tilida soʻzlashuvchi chet elliklar orasida mashhur boʻlgan Morris' Bar salonini ochdi[12][13][14]. Koʻpincha yangi ichimliklar bilan tajriba oʻtkazgan Morris viski sourning bir varianti sifatida pisco sourini ishlab chiqdi. Chililik tarixchi Gonzalo Vial Correa ham pisco sour ixtirosini Peru Morris Baridan Gringo Morrisga bogʻlaydi, ammo uni William Morris deb nomlaydi.

Morris mashhur kokteylni yaratgan sanada baʼzi bir kelishmovchiliklar mavjud. Mixolog Deyl DeGroffning taʼkidlashicha, ichimlik 1915-yilda ixtiro qilingan, ammo boshqa manbalar bu 1920-yillarda sodir boʻlganligini taʼkidlaydi[15]. Chilidagi El Mercurio Online internet gazetasi tarixchilar ichimlik ixtiro qilingan yilni 1922-yil deb taʼkidlab, „bir kechada Morris oʻz doʻstlarini pisco sour deb nomlagan yangi ichimlik bilan hayratda qoldirdi, bu formula Peru piscosini Amerika souriga aralashtirishdir“ (Ispan tilida: „Una noche Morris sorprendió a sus amigos con una nueva bebida a la que llamó pisco sour, una fórmula que funde lo peruano del pisco con el 'sour' estadounidense“)[16].

Snippet of an old newspaper
Morris' Bar uchun reklama.

Tarqalishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Vaqt oʻtishi bilan yaqin atrofdagi barlarning raqobati va Viktor Morrisning sogʻligʻining yomonlashishi uning korxonasining tanazzulga uchrashiga va qulashiga olib keldi. Oʻzining yomonlashgan ahvoli tufayli Morris bar ishlarining koʻp qismini oʻz xodimlariga topshirdi. Muammoga qoʻshimcha ravishda, Bolivar mehmonxonasi va Lima Country Club mehmonxonasi kabi yaqin atrofdagi raqobatchilar mijozlarni Morris Baridan uzoqlashtirish uchun barlarni tashkil qildilar. Bundan tashqari, Toro-Lira, Morris oʻzining toʻrtta sobiq barmenini ushbu raqobatbardosh muassasalardan birida ishlash uchun ketganidan keyin intellektual mulk oʻgʻirligida ayblaganini aniqladi[17]. 1929-yilda Morris ixtiyoriy ravishda bankrot deb eʼlon qildi vabarni yopdi. Bir necha oy oʻtgach, 11- iyun kuni Victor Vaughen Morris sirozdan vafot etdi[12][17].

Photograph of a white five-story building
Bolivar mehmonxonasi Morris Bar yopilganidan beri hali ham pisco sour kokteyli bilan xizmat qiladigan Limadagi bir nechta mehmonxonalar qatoriga kiradi.

Tayyorlanishi va turlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Painting of a man on horseback leading two pack animals
Pisco xuddi shu nomdagi sopol idishlarda, Perudan tashilgan. Afro-Perulik rassom Pancho Fierroning akvarel rasmi

Pisco sour uch xil tayyorlash usuliga ega. Peru pisko sour kokteyli Peru piskosini asosiy laym sharbati, oddiy sirop, tuxum oqi, Angostura achchiqlari (bezatish uchun) va muz kublari bilan aralashtirish orqali tayyorlanadi. Chili pisko sour kokteyli Chili piskosini limon de Pika sharbati, shakar kukuni va muz kublari bilan aralashtirish orqali tayyorlanadi. Oziq-ovqat yozuvchisi va tanqidchisi Daniel Joelsonning taʼkidlashicha, ikkala pisco sour versiyasi oʻrtasidagi asosiy farq „peruliklar odatda tuxum oqini qoʻshadi, chililiklar esa yoʻq“[18]. Xalqaro barmenlar assotsiatsiyasining " Yangi davr ichimliklari " orasida pisco sourini sanab oʻtgan versiyasi Peru versiyasiga oʻxshaydi, ammo farqi u laym sharbati oʻrniga limon sharbatini ishlatadi va ikkalasini farqlamaydi[19].

Kelib chiqishi haqidagi bahs[tahrir | manbasini tahrirlash]

Viktor Vogen Morris koʻpchilik tarixchilar tomonidan pisko sour kokteyli ixtirochisi deb hisoblanadi. Shunga qaramay, kokteylning anʼanaviy kelib chiqishi haqidagi hikoya, aksini koʻrsatuvchi topilmalar sababli ancha murakkabdir. 1903-yilda Peruning Manual de Cocina a la Criolla oshxona kitobidan olingan retseptga asoslanib, tadqiqotchi Niko Vera „Pisco Sourning kelib chiqishi 100 yil oldin Limada tayyorlangan anʼanaviy kreol kokteyli boʻlishi mumkin“ deb hisoblaydi[20]. 1921-yildagi West Coast Leader nashri maqolasidan olingan parchaga asoslanib, McDonnell pisco nordon aslida San-Frantsiskoda paydo boʻlgan boʻlishi mumkin deb hisoblaydi, qoʻshimcha ravishda bu vaqt ichida shaharda „mexnat ijodkorligi portlashi“, viski nordon kokteyli sodir boʻlganligini hisobga oladi. Shaharda „moʻl-koʻl va hamma joyda“ va „Pisco oʻzgacha ruh sifatida eʼlon qilinganligi“.

Photograph of two persons in front of a sculpture
Morris 2009-yilda Peruda byust bilan taqdirlangan.

Baʼzi pisco ishlab chiqaruvchilari Chili va Peru oʻrtasidagi davom etayotgan bahs-munozaralar spirtli ichimliklarga qiziqish va uning geografik koʻrsatkichlari boʻyicha tortishuvlarga sabab boʻlishini taʼkidladilar[21].

Amerikalik mashhur oshpaz Anthony Bourdain oʻzining Travel Channel dasturining "No Reservations " dasturida Chilining Valparaiso shahrida pisko sour ichganida va „bu yaxshi, lekin … keyingi safar men pivo ichaman“ dedi. Radio Programas del Peru teleradiokompaniyasining xabar berishicha, epizodning chililik produseri va Bourdainning Chilidagi sayohat sherigi Jorge López Sotomayor, Bourdain Valparaisoda ichgan pisco sourini zerikarli deb topdi va u arzimaydi (ispan tilida: „A mí me dijo que el pisco sour lo encontró aburrido y que no valía la pena“). Lopesning qoʻshimcha qilishicha, Bourdain yaqinda Perudan kelgan va u yerda Chili versiyasidan koʻra mazaliroq deb oʻylagan bir nechta pisco sourlarini ichgan[22].

2010-yilda meksikalik qoʻshiqchi-qoʻshiq yozuvchi Aleks Sintek Twitter’da hazil bilan pisco sour chililik ekanligini eʼlon qildi va uning bayonotiga tanqidiy javob olgach, kechirim soʻradi va u shunchaki hazillashayotganini aytdi[23]. Meksikalik teleboshlovchi va komediyachi Adal Ramones ham 2009-yil 17-noyabrda 2009-yil Chili-Peru josuslik janjaliga ishora qilib, pisco sour haqida hazil qildi. Perulik Pisco muxlisi Ramones, josuslik haqida soʻraganida, chililiklar Peruda nima haqida josuslik qilayotganini soʻradi va bu pisconi qanday nordon qilish kerakligini aytdi (ispan tilida: „ ¿Qué quieren espiar los chilenos? ¿Cómo hacer pisco nordonmi?“)[24]. 2017-yilda Chili radiostantsiyasida intervyu beruvchi pisco sour „butunlay chililik“ deganida, britaniyalik musiqachi Ed Sheeran Peru pisco sourini afzal koʻrishini aytdi[25].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Blouet & Blouet 2009.
  2. ↑ „Pisco“ (es). Diccionario de la Lengua Española. 4-iyul 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 3-iyul 2015-yil.
  3. ↑ „Pisco“. Concise Oxford Dictionary. WordReference.com. 5-iyul 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 3-iyul 2015-yil.
  4. ↑ Franco 1991.
  5. ↑ 5,0 5,1 Harrel. „Pisco Por La Razón o La Fuerza“ (es) 14–15. School for International Training (2009). 2017-yil 2-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 1-aprel.
  6. ↑ 6,0 6,1 Lacoste, Pablo (2004). „La vid y el vino en América del Sur: El desplazamiento de los polos vitivinícolas (siglos XVI al XX)“. Universum (ispancha). 19-jild, № 2. 62–93-bet. doi:10.4067/S0718-23762004000200005. {{cite magazine}}: Unknown parameter |trans_title= ignored (|trans-title= suggested) (yordam)
  7. ↑ 7,0 7,1 Cortés Olivares, Hernán F (2005). „El origen, producción y comercio del pisco chileno, 1546–1931“. Universum (ispancha). 20-jild, № 2. 42–81-bet. doi:10.4067/S0718-23762005000200005. {{cite magazine}}: Unknown parameter |trans_title= ignored (|trans-title= suggested) (yordam)
  8. ↑ Huertas Vallejos, Lorenzo (2004). „Historia de la producción de vinos y piscos en el Perú“. Universum (ispancha). 19-jild, № 2. 44–61-bet. doi:10.4067/S0718-23762004000200004. {{cite magazine}}: Unknown parameter |trans_title= ignored (|trans-title= suggested) (yordam)
  9. ↑ „Aguardiente“ (es). Diccionario de la Lengua Española. 5-iyul 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 3-iyul 2015-yil.
  10. ↑ Pilar Lazo Rivera. „Pisco Sour del Perú“ (es). Pediatraperu.org (2009). 3-mart 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 3-iyul 2015-yil.
  11. ↑ McDonnell 2015.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Perich. „Les Presentamos a Mario Bruiget, el Peruano Coinventor del pisco sour“ (es). El Comercio. Empresa Editora El Comercio (5-fevral 2015-yil). 3-iyul 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-iyul 2015-yil.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 Baird. „How a Mining Boom Led a Mormon Florist to Invent the Pisco Sour“. Atlas Obscura (1-mart 2018-yil). 16-yanvar 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 18-iyun 2021-yil.
  14. ↑ Karydes. „Celebrate The Peruvian Cocktail On World Pisco Sour Day, Feb 7“. Forbes (11-dekabr 2009-yil). 4-iyul 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 3-iyul 2015-yil.
  15. ↑ See:
  16. ↑ „Peruanos Celebran el "Día del Pisco Sour" con Degustaciones y Fiestas“ (es). Emol.com (5-fevral 2011-yil). 2-iyul 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 3-iyul 2015-yil.
  17. ↑ 17,0 17,1 Toro-Lira. „Clarifying the Legends from the History of the pisco sour“. Piscopunch.com (11-dekabr 2009-yil). 21-fevral 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-iyul 2015-yil.
  18. ↑ Joelson, Daniel (Winter 2004). „The Pisco Wars“. Gastronomica: The Journal of Food and Culture. 4-jild, № 1. 6–8-bet. doi:10.1525/gfc.2004.4.1.1.
  19. ↑ „New Era Drinks“. IBA-World.com. International Bartenders Association. 28-oktabr 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-oktabr 2015-yil.
  20. ↑ Vecchio. „Beguiling History of the Pisco Sour, With a Twist“. Peruvian Times. Andean Air Mail & Peruvian Times (23-yanvar 2014-yil). 14-iyun 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 18-iyun 2021-yil.
  21. ↑ „Nuevo 'round' en la larga pelea de Perú y Chile por el pisco“ (es). CNN en Español. CNN (30-may 2017-yil). 15-may 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-may 2021-yil.
  22. ↑ „Chef Anthony Bourdain: Pisco Sour Chileno es Aburrido y No Vale la Pena“ (es). Radio Programas del Perú. Grupo RPP (18-iyul 2009-yil). 24-sentabr 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-iyul 2015-yil.
  23. ↑ „Alex Syntek Dice Que el pisco sour y La Tigresa del Oriente Son Chilenos“ (es). Radio Programas del Perú. Grupo RPP (19-noyabr 2010-yil). 24-noyabr 2010-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-iyul 2015-yil.
  24. ↑ „Adal Ramones: "¿Qué Quieren Espiar los Chilenos? ¿Cómo Hacer Pisco Sour?"“ (es). El Comercio. Empresa Editora El Comercio (17-noyabr 2009-yil). 3-iyul 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-iyul 2015-yil.
  25. ↑ „Ed Sheeran cree que el pisco peruano es mejor que el chileno… ¿y tú?“ (es). CNN en Español. CNN (19-may 2017-yil). 15-may 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-may 2021-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Pisco_Sour_ichimligi&oldid=3729807" dan olindi