OIVga qarshi dori vositalari(antiretroviruslar deb ham ataladi) OIV replikatsiyasini nazorat qilish va OIV bilan bogʻliq kasalliklarning rivojlanishini sekinlashtirish uchun ishlatiladi[1]. ATC tasnifiga koʻra OIV infektsiyasini davolash uchun koʻplab dorilar J05 guruhiga tegishli — „Tizimli foydalanish uchun antiviral preparatlar“ deb ataladi.
- Zidovudin (Retrovir, ZDV, AZT) birinchi antiretrovirus preparatdir. 1964-yilda saraton bilan kurashish uchun sintez qilingan. 1985-yilda u OIV infeksiyasini davolash boʻyicha klinik sinovlardan oʻtgan. 1987-yildan beri antiretrovirus terapiyada keng qoʻllaniladi
- 1991—1994- yillarda Zalsitabin, didanozin va stavudin paydo boʻlgan. Taxminan bu vaqtda trimetoprim/sulfametoksazol, pentamidin, gansiklovir, foskarnet va flukonazol ham paydo boʻladi va opportunistik infeksiyalarga qarshi kurashda qoʻllanilgan.
- 1995-yil dekabr — 1996-yil mart oylarida birinchi proteaza ingibitorlari paydo boʻladi bular — sakvinavir, ritonavir, indinavir, ulardan foydalanish oʻlimni 38 % dan 22 % gacha kamaytirishga olib kelgan[2].
- 1996-yilda birinchi nukleozid boʻlmagan qaytar transkriptaza ingibitori — nevirapin va boshqa proteaz inhibitori — nelfinavir kashf etilgan.
- 1994-yildan 1997-yilgacha Yevropada Yuqori faollikdagi antivirus terapiya olgan bemorlarning ulushi 2 % dan 64 % gacha koʻtarilgan[3] va 1994-yildan 1998-yilgacha OITS bilan kasallanish 30,7 % dan 2,5 % gacha kamaygan.
- 1998-yilda lipodistrofiya tushunchasi terapiyaning murakkabligi sifatida paydo boʻlgan va 1999-yilda bu dorilarning mitoxondriyalarga toksik taʼsiridan kelib chiqqan boʻlishi mumkinligi haqida xabarlar paydo boʻlgan.
- 2000-yilda Harrington va Carpenter tomonidan CD4 limfotsitlar soniga qarab terapiyaning selektivligi boʻyicha tadqiqotlar olib borilgan[4].
Proteaza ingibitorlari (PI) Gag-Pol poliproteinlarini alohida oqsillarga parchalaydigan virusli proteaza fermentini bloklaydi. Natijada, yangi hujayralarni zararlashga qodir boʻlmagan virusli zarralar hosil boʻladi.
OIVning koretseptorlari bilan oʻzaro taʼsiri (ko-retseptor blokerlari uchun qoʻllash nuqtasi)
OIV-limfotsitlar sintezi
Mavjud uchta dori klassi — biriktiruvchi ingibitorlar, ko-retseptor blokerlari va termoyadro ingibitorlari — penetratsiya ingibitorlari guruhiga kitradi.
Integraza ingibitorlari (IIs) — OIV-1 integraza fermentini uning faol joyiga bogʻlash orqali blokirovka qiladi, bu retrovirus DNKning hujayra DNKsiga integratsiyalashuvi jarayonida zanjir oʻtkazish bosqichini bloklaydi va shu bilan butun OIV replikatsiya siklini toʻxtatadi.
Малый В.П.. ВИЧ. СПИД. Новейший медицинский справочник. М.: Эксмо, 2009 — 224-307 bet. ISBN 978-5-699-31017-3.
Покровский В.В. (редактор). ВИЧ-инфекция и СПИД: Национальное руководство. М.: ГЭОТАР-Медиа, 2013. ISBN 978-5-9704-2442-1.
Bushman F.D., Nabel G.J., Swanstrom R. (Editors). HIV: From biology to prevention and treatment. Cold Spring Harbor, New York, USA: Cold Spring Harbor Laboratory Press, 2012 — 321-343 bet. ISBN 978-193611340-8.
Hall J.C., Hall B.J., Cockerell C.J. (Editors). HIV/AIDS in the post-HAART era: Manifestations, treatment, and epidemiology. Shelton, CT, USA: People's Medical Publishing House - USA, 2011 — 389-403 bet. ISBN 978-1-60795-105-6.
Kazmierski W.M. (Editor). Antiviral drugs: From basic discovery through clinical trials. John Wiley and Sons., Inc., 2011 — 1-208 bet. ISBN 978-0-470-45563-0.
Volberding P.A., Greene W.C., Lange J.M.A., Gallant J.E., Sewankambo N. (Editors). Sande's HIV/AIDS medicine: Medical management of AIDS 2013. Elsevier, 2012 — 133-191 bet. ISBN 9781455706952.
