Matricaria chamomilla

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Matricaria chamomilla

Matricaria chamomilla (sinonimi: Matricaria recutita), odatda romashka nemis moychechagi,[1] venger moychechagi (kamilla), yovvoyi romashka, ko‘k moychechak yoki xushbo‘y mayvi o‘ti[2][3] deb ataladi. Asteraceae oilasiga mansub oʻsimlik. Moychechak asosan oshqozon-ichak kasalliklari uchun ishlatilishi bilan mashhur[4].

Tavsif[tahrir | manbasini tahrirlash]

M. recutita gullari:A. Sariq diskli gulzorlar
B. Oq nurli gullar
Moychechak

Matricaria chamomilla — janubiy va sharqiy Yevropadan kelib chiqqan Asteraceae oilasining aʼzosi. Bugungi kunda oʻsimlikni barcha qitʼalarda topish mumkin[5]. U shoxlangan, tik va silliq poyaga ega boʻlib, balandligi 15–60 cm (6–23.5 in) gacha yetadi. Uzun va tor barglari uchburchakdir. Gullari roʻvak toʻpgullarda (kapitulada) joylashgan. Gullari yozning boshidan oʻrtalarida gullaydi va kuchli, xushboʻy hidga ega.

Matricaria chamomilla gullari

Gullar tarkibida koʻk rangli efir moyi mavjud boʻlib, u oʻziga xos hidni beradi. Yogʻ tarkibidagi chamazulen bilan bogʻliq boʻlgan bu rang xususiyati oʻsimlik nima uchun Moviy romashka umumiy nomi bilan ham tanilganligini tushuntiradi. Mevasi sargʻish-jigarrang ranga ega[6].

Etimologiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Moychechak soʻzi yunoncha chamaimēlon (chamaimēlon) soʻzidan kelib chiqqan boʻlib, „yer-olma“ degan maʼnoni anglatadi[7][8]. Bu oʻsimlikning olma hidi tufayli shunday nomlangan.

Lotin tilida matrixning maʼnolaridan biri bachadondir. Shuning uchun matricaria nomi bu turgs berilgan, chunki Matricaria chamomilla hayz koʻrish kramplari va premenstrüel sindrom bilan bogʻliq uyqu buzilishi kabi ginekologik shikoyatlarni davolash uchun keng qoʻllanilgan. Oʻsimlik juda kuchli antispazmodik va yalligʻlanishga qarshi tarkibiy qismlarni oʻz ichiga olganligi aniqlandi[9].

Matricaria chamomilla gullari

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Moychechak oʻsimliklari dorivor maqsadlarda Qadimgi Misr va Antik davrda ishlatilgan. Qaysi oʻsimlik turlari ishlatilganligini aniq aytish qiyin.

Pliniy Elder zamonaviy uchta turdagi romashkani aniqladi Matricaria chamomila, M. aurea va Anthemis rosea .

Charlemagne davrida romashka monastir bogʻlarida oʻstirilgan.

Foydalanish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Matricariae flos : oʻsimlik choyida keng qoʻllaniladigan quritilgan M. chamomilla guli
Shaffof shisha flakonda nemis romashka (Matricaria recutita) efir moyi

Anʼanaviy tibbiyot[tahrir | manbasini tahrirlash]

Nemis romashkasi anʼanaviy tibbiyotida qoʻllaniladi[10][11]. Bu oʻsimlikdan choy tayyorlanishi mumkin.

Fitokimyo[tahrir | manbasini tahrirlash]

Moychechak gulida 120 dan ortiq kimyoviy moddalar aniqlangan, ularning aksariyati efir moylaridi[12]. Efir moyining kimyoviy tarkibiy qismlariga quyidagilar kiradi: terpenlar bisabolol,[13] farnesen va chamazulen, flavonoidlar apigenin, quercetin, patuletin, luteolin, kumarin[13].

Nojoʻya taʼsirlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ragweedning qarindoshi boʻlgan romashka allergiya alomatlarini keltirib chiqarishi mumkin. Shuningdek, u kumarinni ham oʻz ichiga oladi. Shuning uchun mumkin boʻlgan dorilarning oʻzaro taʼsiridan ehtiyot boʻlish kerak, masalan, qonni suyultiruvchi vositalar bilan. Juda kamdan-kam hollarda romashka juda katta dozalarda koʻngil aynishi va qayt qilishga sabab boʻladi. Hatto kamdan-kam hollarda toshmalar paydo boʻlishi mumkin. [14]. IV-toifa allergik reaksiyalar (yaʼnikontakt dermatit) tez-tez uchraydi va romashka choyini ichgan 38 yoshli erkakda ogʻir I turdagi reaktsiya (yaʼni anafilaksi)ning bir holati qayd etilgan[15].

Distillash[tahrir | manbasini tahrirlash]

Moychechak gullarini oʻstirishning muhim sababi farmatsevtika maqsadlarida ishlatiladigan romashka yogʻini olishdir. Bu moy asosan yangi gul kurtaklari va gul poyalaridan distillash orqali olinadi. Moychechak moyining muhim tarkibiy qismi bisabolol boʻlib, u yogʻning 33 % ni tashkil qiladi[16].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „German Chamomile“. University of Maryland Medical Center (2011). Qaraldi: 2012-yil 14-dekabr.
  2. ↑ Fitter R, Fitter A, Blamey M. 1989.
  3. ↑ Stace, Clive 1991.
  4. ↑ „Echte Kamille“. kraeuter-buch.de. Qaraldi: 2019-yil 8-noyabr.
  5. ↑ Singh, Ompal; Khanam, Zakia; Misra, Neelam; Srivastava, Manoj Kumar (2011). "Chamomile (Matricaria chamomilla L.): An overview". Pharmacognosy Reviews 5 (9): 82–95. doi:10.4103/0973-7847.79103. ISSN 0973-7847. PMID 22096322. PMC 3210003. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3210003. 
  6. ↑ Singh, Ompal; Khanam, Zakia; Misra, Neelam; Srivastava, Manoj Kumar (2011). "Chamomile (Matricaria chamomilla L.): An overview". Pharmacognosy Reviews 5 (9): 82–95. doi:10.4103/0973-7847.79103. ISSN 0973-7847. PMID 22096322. PMC 3210003. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3210003. 
  7. ↑ %3Aentry%3D%23113261 χαμαίμηλον, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, on Perseus
  8. ↑ %3Aentry%3Dmh%3Dlon2 μήλον, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, on Perseus
  9. ↑ „Matricaria Linnaeus“. 2019-yil 20-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.
  10. ↑ „Chamomile“. National Center for Complementary and Integrative Health, US National Institutes of Health (2020-yil 1-may). Qaraldi: 2022-yil 29-iyun.
  11. ↑ „Roman chamomile“. MedlinePlus, US National Institutes of Health (2019-yil 21-iyun). Qaraldi: 2022-yil 29-iyun.
  12. ↑ Singh, Ompal; Khanam, Zakia; Misra, Neelam; Srivastava, Manoj Kumar (2011). "Chamomile (Matricaria chamomilla L.): An overview". Pharmacognosy Reviews 5 (9): 82–95. doi:10.4103/0973-7847.79103. ISSN 0973-7847. PMID 22096322. PMC 3210003. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3210003. Singh, Ompal; Khanam, Zakia; Misra, Neelam; Srivastava, Manoj Kumar (2011).
  13. ↑ 13,0 13,1 "A review of the bioactivity and potential health benefits of chamomile tea (Matricaria recutita L". Phytother Res 20 (7): 519–530. 2006. doi:10.1002/ptr.1900. PMID 16628544. https://archive.org/details/sim_phytotherapy-research_2006-07_20_7/page/519. 
  14. ↑ Reader’s Digest Association
  15. ↑ Andres, CExpression error: Unrecognized word "etal". (2009). "Anaphylactic reaction to camomile tea". Allergol Int 58 (1): 135–136. doi:10.2332/allergolint.c-08-63. PMID 19050375. 
  16. ↑ Franke, R.. Handbuch des Arnzei- und Gewürzpflanzenanbaus – Band 4 Arznei- und Gewürzpflanzen A-K Hoppe: . Verein für Arznei- und Gewürzpflanzen SALUPLANTA e.V. Bernburg, 2012 — 618–648 bet. ISBN 978-3-935971-62-1.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Matricaria_chamomilla&oldid=3896471" dan olindi