Kepler-10 (ekzosayyora)

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Ilgari KOI-72 nomi bilan tanilgan Kepler-10 Drako yulduz turkumidagi Quyoshga oʻxshash yulduz boʻlib, Yerdan 187 parsek (608 yorugʻlik yili) uzoqlikda joylashgan. Kepler-10 NASAning Kepler kosmik kemasi tomonidan aniqlangan. cChunki u kichik, tranzit ekzosayyoraga xos boʻlishi mumkin boʻlgan Kepler missiyasi tomonidan aniqlangan birinchi yulduz sifatida koʻrilgan.[1] Yulduz Quyoshnikidan koʻra kamroq massaga, kattaroq hajmga va bir oz sovuqroq haroratga ega. Yoshi taxminan 10,4 milliard yilga teng. Kepler-10 Quyosh yoshidan deyarli 2,6 baravar katta. Kepler-10 kamida ikkita sayyoradan tashkil topgan sayyoralar tizimiga egalik qiladi. Kepler-10b toshli sayyoradir.[1] Sakkiz oylik kuzatuvlardan soʻng uning orbitasi topildi va 2011- yil 10-yanvarda eʼlon qilindi. Sayyora oʻz yulduzini yaqindan aylanib, har 0,8 kunda bir orbitani aylanib chiqadi. Sayyora zichligi temirnikiga oʻxshash.[1] Ikkinchi sayyora Kepler-10c 2011-yil 23-mayda Spitzer kosmik teleskopi tomonidan kuzatilgan kuzatuvlar asosida tasdiqlangan. Maʼlumotlar shuni koʻrsatadiki, u 42,3 kunlik orbital davriga ega va radiusi Yernikidan ikki baravar katta. Lekin zichligi yuqori, bu uni 2014-yil iyun holatiga koʻra kashf etilgan eng katta va eng massiv toshli sayyoraga aylantiradi.[2]

Nomenklatura va tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kepler-10 bu nomni olishiga sabab, u Kepler kosmik kemasi tomonidan kuzatilgan oʻninchi sayyora tizimi. NASA sunʼiy yoʻldoshi Yerga nisbatan oʻz yulduzlarini kesib oʻtuvchi Yerga oʻxshash sayyoralarni qidirish uchun moʻljallangan edi. Bu davriy karartma effekti keyinchalik Kepler tomonidan qayd etilgan. 2009-yil may oyidan 2010-yil yanvarigacha boʻlgan sakkiz oylik kuzatuvlardan soʻng Kepler jamoasi Kepler-10b ni Kepler sunʼiy yoʻldoshi tomonidan kashf etilgan birinchi toshli ekzosayyora sifatida kashf etdi. Kepler-10 — orbitada kichik sayyora borligi taxmin qilingan birinchi Kepler yulduzi edi. Shu sababli, Kepler kashfiyotini tekshirish Gavayidagi WM Keck rasadxonasi teleskoplari tomonidan birinchi oʻringa qoʻyildi. Topilma muvaffaqiyatli tasdiqlandi.[1] Oʻtmishda koʻplab potentsial toshli ekzosayyoralar topilgan boʻlsa-da, Kepler-10b birinchi aniq toshli sayyora boʻldi.[3]

Kepler-10b kashfiyoti 2011-yil 10-yanvarda Sietlda boʻlib oʻtgan <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/American_Astronomical_Society" rel="mw:ExtLink" title="American Astronomical Society" class="cx-link" data-linkid="174">merican Astronomical Society</a> qishki yigʻilishida ommaga eʼlon qilindi.[3] 2011-yil 23-mayda esa Kepler-10c borligi Bostondagi 218-AAS yigʻilishida tasdiqlandi.

Xususiyatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kepler-10 Quyosh kabi G sinfiga oid yulduzdir. Quyoshning massasi 0,895 (± 0,06) M va radiusi 1,056 (± 0,021) R boʻlgan yulduz <sub id="mwVQ">Quyoshdan</sub> taxminan 10 % kamroq massa va 5 % kengroqdir. [Fe/H] (yulduzdagi temir miqdori) bilan oʻlchangan Kepler-10 ning metallligi −0,15 (± 0,04); bu shuni anglatadiki, Kepler-10 Quyosh kabi taxminan 70 % metallga boy sayyoradir. Metalllik sayyoralarning paydo boʻlishida katta rol oʻynaydi.[4] Bundan tashqari, Kepler-10 ning yoshi 11,9 milliard yilga teng. Harorati esa 5627 (± 44) K doimiy haroratga ega ekanligi taxmin qilinadi.[5] Taqqoslash uchun, Quyoshning yoshi, 4,6 milliard yil, oʻrtacha harorati esa 5778 K ni tashkil etadi.[6][7]

Kepler-10 Yerdan 173 (± 27) parsek masofada joylashgan boʻlib, bu taxminan 564 yorugʻlik yiliga toʻgʻri keladi. Shuningdek, Kepler-10 ning koʻrinadigan kattaligi yoki Yerdan koʻrinadigan yorqinligi 10,96; shuning uchun uni oddiy koʻz bilan koʻrish mumkin emas.[5]

Kepler-10b sayyorasining koʻrinishi

Sayyoraning xususiyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oddiy ekzosayyora nomenklaturasiga koʻra, Kepler-10 orbitasida aylanib yurgan birinchi sayyora Kepler-10b deb ataladi. 2011-yilda eʼlon qilingan, bu Quyosh tizimidan tashqarida aniqlangan birinchi tosh sayyora edi. Sayyora Kepler-10 orbitasida har 0,8375 kunda 0,01684 AB masofada aylanadi. Buni Quyosh atrofida har 87,97 kunda 0,3871 AU masofada aylanib yuradigan Merkuriy sayyorasining orbitasi va orbital davri bilan solishtirish mumkin.[8] Sayyora oʻz yulduziga juda yaqin orbitada aylangani uchun uning ekssentrikligi deyarli nolga teng. Shunday qilib, u juda aylana orbitaga ega.

Kepler-10c NASAning Kepler missiyasi tomonidan ham kashf etilgan Kepler-10 orbitasida topilgan ikkinchi ekzosayyora. Kepler-10c Kepler-10 atrofida har 45,29 kunda 0,24 AU masofada aylanadi. Biroq, 2017-yil iyul oyida HARPS-N va HIRES maʼlumotlarini sinchiklab tahlil qilish shuni koʻrsatdiki, Kepler-10c massasi dastlab taxmin qilinganidan ancha oz boʻlgan. Uning oʻrtacha zichligi 3,14 g/sm3 boʻlgan, yaʼni 7,37 ( 6,18 dan 8,69) M atrofida. Asosan toshli tarkib oʻrniga, aniqroq aniqlangan Kepler-10c massasi deyarli butunlay uchuvchi moddalardan, asosan suvdan iborat ekanligini koʻrsatadi.[9]

Kepler-10d 2017- yilda kashf etilgan ammo hali ham tasdiqlanmagan. U har 102±1 kunda 0,366 AB masofada oʻzining yulduzi atrofini aylanib chiqadi.[10]

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Foydalanilgan manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Perrotto, Trent J. „NASA'S Kepler Mission Discovers Its First Rocky Planet“. Ames Research Center. NASA (2011-yil 10-yanvar). 2011-yil 10-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 13-mart.
  2. ↑ Clavin. „Astronomers Confounded By Massive Rocky World“. NASA (2014-yil 2-iyun). Qaraldi: 2014-yil 3-iyun.
  3. ↑ 3,0 3,1 Richard A. Lovett. „NASA Finds Smallest Earthlike Planet Outside Solar System“. National Geographic Society (2011-yil 10-yanvar). Qaraldi: 2011-yil 13-mart.
  4. ↑ Henry Bortman. „Extrasolar Planets: A Matter of Metallicity“. Space Daily (2004-yil 12-oktyabr). Qaraldi: 2011-yil 13-mart.
  5. ↑ 5,0 5,1 „Notes for star Kepler-10“. Extrasolar Planets Encyclopaedia (2011). 2011-yil 21-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 13-mart.
  6. ↑ Fraser Cain. „How Old is the Sun?“. Universe Today (2008-yil 16-sentyabr). Qaraldi: 2011-yil 13-mart.
  7. ↑ Ed Grayzeck. „Sun Fact Sheet“. Goddard Space Flight Center. NASA. Qaraldi: 2011-yil 13-mart.
  8. ↑ David Williams. „Mercury Fact Sheet“. Goddard Space Flight Center. NASA (2010-yil 17-noyabr). Qaraldi: 2011-yil 27-fevral.
  9. ↑ Rajpaul, V. (July 2017), „Pinning down the mass of Kepler-10c: the importance of sampling and model comparison“, Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, 471 (1): L25–L130, arXiv:1707.06192, Bibcode:2017MNRAS.471L.125R, doi:10.1093/mnrasl/slx116.
  10. ↑ „Three planets in the Kepler-10 system“ (ru).

Manba xatosi: <ref> tag with name "Fressin2011" defined in <references> is not used in prior text.
Manba xatosi: <ref> tag with name "Gaia DR2" defined in <references> is not used in prior text.
Manba xatosi: <ref> tag with name "Mission overview" defined in <references> is not used in prior text.
Manba xatosi: <ref> tag with name "NASA" defined in <references> is not used in prior text.
Manba xatosi: <ref> tag with name "sciam" defined in <references> is not used in prior text.
Manba xatosi: <ref> tag with name "NASANews" defined in <references> is not used in prior text.
Manba xatosi: <ref> tag with name "SIMBAD" defined in <references> is not used in prior text.

Manba xatosi: <ref> tag with name "harps" defined in <references> is not used in prior text.
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Kepler-10_(ekzosayyora)&oldid=3910649" dan olindi